«جنگ تا صلح» در نگاهی به ایدئولوژی و ادیان جهان

به گزارش خبرگزاری مهر، نشست خبری اولین وبینار بین المللی شعر جنگ برای صلح با همکاری و مشارکت انجمن شاعران موزه انقلاب اسلامی و دفاع مقدس و با حضور عبدالجبار کاکایی؛ دبیر اجرایی وبینار، نرگس معدنی پور؛ معاون فرهنگی و هنری در سالن تشریفات موزه انقلاب اسلامی و دفاع مقدس شنبه ۱۶ اسفند ماه برگزار شد.

عبدالجبار کاکایی موضوع وبینار شعر "جنگ برای صلح" سال‌ها در ذهنم بود و مترصد فرصتی بودم تا طرح را به نهاد متدین چون موزه انقلاب اسلامی و دفاع مقدس ارائه دهم و شاهد آن کتاب "بررسی تطبیقی موضوعات شعر پایداری ایران و جهان" است که سالهای پیش نوشته‌ام. این کتاب کندکاو و کوششی برای استخراج موضوعات جنگ در ادبیات ملت‌ها و مقایسه و تفاوت آنها است.

وی جنگ را پدیده‌ای منفور در فرهنگ بشری عنوان کرد و گفت: غالباً وجهه مشترک نگاه شاعران و نویسندگان در سراسر جهان به مقوله جنگ؛ اشاره به موضوع تخریب و ویرانی و کشتار و مسائل صبعانه ای است که در طول جنگ‌ها اتفاق افتاده است و به ویژه با پیشرفت تکنولوژی تلفات در جنگ‌ها بالاتر می‌رود.

دبیر اجرایی وبینار اظهار داشت: تاریخ شاهد جنگ‌های مهلک و ویران گری از ابتدا تا کنون بوده است. خانم ویسواوا شیمبورسکا؛ شاعر معروف لهستانی و برنده جایزه نوبل در قطعه شعری می‌گوید " همیشه بعد از هر جنگ / یکی باید فنر کاناپه‌ها را بکشد و خورده شیشه‌ها را جارو کند" و نیز؛ پل الوار، شاعر معروف فرانسوی می‌گوید " دخترم خنده‌های معصومانه ات را برایم بفرست / من مهمات کم آورده‌ام". این دو قطعه شعر، دو نگاه متفاوت به موضوع جنگ داشت. یعنی در شرایطی از تاریخ، جنگ‌ها مسبب استحاله ارزش‌ها می‌شوند. کشتن و کشته شدن که فی النفسه در منطق بشری امری مذموم و ناپسند است و در بعضی از جنگ‌ها استحاله می‌شود.

کاکایی ادامه داد: اگر از منظر فلسفه و دین و عرفان به جنگ نگاهی بکنیم، به تحلیل‌های متفاوتی می رسیم. غالباً عرفان‌های شرقی و ادیان‌های هندی و چینی به ویژه در تعالیم کنفوسیوس و بودا جنگ منفور است و حتی در دوره‌هایی از تاریخ چون کشور چین به نداشتن سرباز افتخار می‌کردند و به طور کلی جایگاه سرباز در نظام رتبه بندی طبقات اجتماعی بعد از سارقان و دزدان بود. اما در غرب افلاطون و ارسطو جنگ را واقعیتی غیر قابل انکار و ستودنی برای دفاع از دولت شهر می‌دانستند؛ به طوری که برای استقلال صلح و آرامش و آسایش جنگ را تجویز می‌کردند. کمابیش در تاریخ فرهنگ ملت ایران به این امر توجه شده است. اگر به بررسی تاریخ کتاب‌های حماسی و شاهنامه‌ها بپردازیم، قهرمانان ملی ما پیوسته در جنگ‌های مهلک حضور داشتند و تاریخ ما به این فتوحات افتخار کردند.

وی جنگ را از منظر دین دارای تعاریف متفاوتی دانست و گفت: مسئله جهاد در فرهنگ اسلامی نوعی جنگ برون مرزی و جنگ با کفار محسوب می‌شود. بنابراین ایدئولوژی‌ها و تفکرات فلسفی و مکاتب فکری همه این موضوعات، به جنگ هویت‌های متفاوتی می‌دهند. بدون این هویت‌ها و ایدئولوژی‌ها و فلسفه‌ها جنگ امری مذموم است و به هر حال قابل دفاع نیست اما ایدئولوژی‌ها، تفکرات و ادیان برای جنگ تعاریفی متصور می‌شوند که بر مبنای آن ادبیات شکل می‌گیرد و شاعران شعر می‌سرایند. یانیس ریتسوس؛ شاعر معروف یونانی درخصوص جنگ‌های کشورش می‌گوید "سربازان ما تفنگ را زمین نمی‌گذارند / اصلاً تفنگ ادامه دستهای آنان است / آنها در هر قدم تکه‌ای از آسمان را فتح می‌کنند." این اشعار تعابیر زیبای ادبیات ملل درباره جنگ است.

دبیر اجرایی وبینار بین المللی شعر " جنگ برای صلح" بیان داشت: سال‌های گذشته در بزرگداشت "فرهنگ دفاع مقدس" به ویژه در موضوع "جنگ" به طور روتین و مرسوم کنگره‌های دفاع مقدس برگزار کرده‌ایم و تنها به موضوع جنگ هشت ساله توجه می‌کردیم و کمتر نگاه پژوهشی و تحقیقاتی به جنگ‌های پیش از تاریخ معاصر داشته‌ایم؛ به طور مثال می‌توان به "جنگ‌های ایران با روس‌ها و عثمانی‌ها" اشاره کرد.

وی افزود: باغ موزه انقلاب اسلامی و دفاع مقدس مأموریت اش این است تا در وهله اول در زمینه تاریخ جنگ‌های ایران، بررسی و پژوهش‌هایی انجام دهد و درباره آنها سمینار و کنگره برگزار کند. همچنین پژوهشگران را برای انجام پژوهش و تحقیق جنگ‌های ایران تشویق و ترغیب کند. درخصوص جنگ‌های ایران با عثمانی و روس‌ها، ده‌ها قطعه شعر به زبان‌های فارسی و اقوام گوناگون ایران سروده شده است؛ شعرهایی درباره سربازانی که با عباس میرزا می‌جنگیدند و یا سربازانی که در در رکاب شاه اسماعیل صفوی در جنگ‌ با عثمانی‌ها حضور داشتند.

دبیر اجرایی وبینار در ادامه گفت: سنت و عادت مرسوم برگزاری صرف کنگره‌های دفاع مقدس، با قدمی متفاوت با برگزاری وبینار بین المللی شعر جنگ اوج می‌گیرد و به مسیر تازه‌تری رسیده است. امیدواریم با همیاری و همکاری دوستان در موزه انقلاب اسلامی و دفاع مقدس و اهالی رسانه گسترش یابد.

کاکایی دیدگاه وبینار بین المللی شعر "جنگ برای صلح" را بر پایه دو مقوله عنوان کرد و گفت: اول "تحلیل جامعه شناسی موضوع ادبیات جنگ" و دوم " ارائه آثار در زمینه جنگ و صلح " توسط شاعران ایرانی و خارجی است. از شاعران خارجی درخواست کردیم آثارشان را اختصاصاً برای وبینار "جنگ برای صلح" باغ موزه انقلاب اسلامی و دفاع مقدس بفرستند؛ آثار شاعران خارجی را دریافت کرده‌ایم و در حال حاضر آثار توسط یکی از مترجمین خوب ترجمه می‌شود و در روز مراسم شاعران ایرانی و خارجی از طریق فضای مجازی (در قالب برنامه لایو) شعرهای خود را می‌خوانند.

وی افزود: شاعرانی از کشورهای "آرژانتین، مصر، هند و آلمان" دعوت کرده‌ایم و امکان دعوت بیشتر شاعران خارجی به لحاظ کوتاهی زمان وبینار نداشتیم و تعدادی از شاعران داخل کشور هم به شعر خوانی می‌پردازند. در بازده زمانی دو ساعته به دو مقوله پژوهش جامعه شناسانه ادبیات جنگ و ارائه شعر جنگ می‌پردازیم.

دبیر اجرایی وبینار با معرفی "احمد نادمی؛ به عنوان سخنران وبینار" گفت: ایشان به طور تخصصی درباره ادبیات جنگ در وبینار بین المللی شعر "جنگ برای صلح" سخن می‌گویند. شاعران ایرانی "عباس باقری، افشین اعلا، مصطفی محدثی خراسانی، رضا اسماعیلی، محسن راهجردی، حسین اسرافیلی و حمید رضا شکارسری و شاعران خارجی "اشرف ابو یزید از مصر، جوانا بوگهارت از آرژانتین، راتی ساسکنا از هند، عزیز مهدی از هند، توبیاس بوگهارت از آلمان، علی اصغر الخیدری از هند، مهدی باقرخان از هند در این وبینار حضور خواهند داشت. وبینار شعر "جنگ برای صلح" کلکسیونی از آثار شاعران در ارائه ادبیات ملت‌ها درخصوص موضوع جنگ و پایداری است.

کاکایی در پاسخ سوال خبرنگاری مبنی بر اینکه "ترجمه شعر شاعران خارجی بر آثار شاعران تأثیری دارد؟ " گفت: تعبیر معروفی درباره "ترجمه" وجود دارد که می‌گویند " ترجمه شعر مثل پشت قالی به روی قالی است." بیشترین تخریب ادبی در ترجمه در زمینه "شعر" اتفاق می‌افتد؛ شاعر در سرودن شعر کلمات را انتخاب و طبق یک نظام موسیقایی در کنار هم می چیند اما مترجم قطعاً این وسواس‌ها را ندارد و کلمه‌ها را به نزدیک ترین مفهوم می‌رساند.

وی افزود: طبیعتاً در ترجمه شعر آنچه اتفاق می‌افتد محصول فکر و اندیشه شاعر و نه زیبایی زبانی است. قطعاً شاعرانی که اشعارشان ترجمه می‌شود، ملاحظاتی در زبان انجام می‌دهند که در ترجمه زیبا تر جلوه کند. در کشور ما شعرایی، آثارشان را با رویکرد جهانی شدن، به شکلی می‌سرایند که خالی از بازی‌های زبانی باشد تا امکان ترجمه شدن داشته باشد. ترجمه آثار شعرای خارجی وبینار به آقای محسن راهجردی با سال‌ها اقامت در خارج، متخصص ترجمه متون ادبی سپرده شده است. همچنین آثار شعرای خارجی و ایرانی وبینار شعر " جنگ برای صلح" در قالب کتاب به موزه انقلاب اسلامی و دفاع مقدس ارائه خواهد شد.