نقشه راه یک‌ساله جامعه مداحی را دنبال کنیم

به گزارش خبرنگار مهر، مهدی تدینی مداح اهل بیت (ع) در یادداشتی به دیدار مقام معظم رهبری با مداحان و مطالبات معظم‌له از این قشر اشاره کرد و نوشت:

این‌که هرسال، رهبر معظم انقلاب اسلامی در روز میلاد حضرت زهرا (س) دیداری با مداحان اهل‌بیت علیهم‌السلام برگزار می‌کنند، از یک‌سو توفیقی برای جامعه مداحان کشور است و از سوی دیگر نشان دهنده اهمیت و نقش بی‌بدیل این قشر اثرگذار جامعه است. رهبر فرزانه انقلاب به‌عنوان دیده‌بان فرهنگ کشور اسلامی‌مان، همواره بر نقش مؤثر مداحان تأکید داشته‌اند. «فرهنگ‌سازی» کلیدواژه‌های بسیار مهم در بیانات اخیر حضرت آقا هست، ایشان علاوه بر هنر دانستن مداحی، آن‌هم یک هنر ویژه و منحصربه‌فرد، بر این نکته تأکید ویژه داشتند «یک کار مهم دیگر، فرهنگ‌سازی‌ای است که شما انجام می‌دهید؛ یعنی همین زنده کردن یاد و نام ائمّه (ع) و پیامبر اعظم (ص) خود این، یک فرهنگ‌سازی در جامعه و ترویج اندیشه‌های بلند این بزرگواران است که این بسیار خوب است؛ این یعنی گسترش دادن الگوی زیست نبوی و علوی و فاطمی؛ این الگوی زیست آن‌ها را شما با کار خودتان گسترش می‌دهید.»

تأکید معظم‌له بر منحصربه‌فرد بودن نقش مداحان، از یک سو باعث دلگرمی این قشر است و از سوی دیگر سنگینی باری که بر دوششان هست یادآور می‌شود. به‌راستی احقاق حق چنین نقشی ساده نیست و انسان باید توفیق ادای حق چنین مسئولیتی را از خداوند متعال با تضرع و خشوع طلب کند.

حضرت آقا، هرسال در کنار یادآوری مسئولیتی که بر عهده ذاکران هست، نکاتی کلیدی، استراتژیک و راهبردی را متذکر می‌شوند که ای‌کاش عده‌ای بودند و بر اساس این نکات، نقشه راه یک‌ساله‌ای را برای جامعه مداحی کشور ترسیم می‌کردند و سال بعد هم گزارشی عینی و واقعی را در تحقق این نکات ارزشمند، محضر ایشان ارائه می‌کردند. بگذریم که دراین‌باره حرف بسیار است و درد هم…؛ امّا ایشان به‌تناسب اتفاقاتی که از نگاه تیزبینشان در سال دور نمی‌ماند، تذکراتی هم به جامعه مداحی می‌دهند. امسال نیز به فرموده خودشان توصیه‌هایی نیز داشتند.

توصیه اول ایشان، جدی گرفتن وظیفه فرهنگ‌سازی بود «وظیفه فرهنگ‌سازی، وظیفه ترویج، وظیفه گستردن مبانی فکری و فرهنگی اسلام را جدّی بگیرید؛ این بسیار مهم است، اساس کار شما این است، محور کار را این قرار بدهید. این توصیه اول که فکر و پند و معرفت و بصیرت را با همین ابزارِ هنریِ برجسته منتشر کنید، با مهارت‌هایی که هرکسی بالاخره ابتکاراتی دارد و مهارت‌هایی دارد که به کار میزند». این وظیفه را در بستر تمدن سازی اسلامی باید ببینیم. بدون شک تحقق این تمدن، کاری بسیار اساسی و مهم و از وظایف شیعه در این دوران است و چه‌بسا می‌توان گفت، مهم‌ترین زمینه‌سازی برای ظهور هم تحقق این تمدن باشد. با توجه به این توصیه، دیگر نمی‌توان تنها به اجرای مقتل یا اجرای سبک جذّاب و گیرا اکتفا کرد؛ انجام این وظیفه علاوه بر داشتن مهارت، هنر و زیبایی در سبک و اجرا، نیاز به مغز و محتوا دارد. انتشار فکر و پند و معرفت و بصیرت، مقدماتی نیاز دارد. مداح امروز باید اهل مطالعه باشد. با معارف آشنا باشد و بتواند به فراخور زمانه و مخاطب، معرفت و بصیرت را در قالب مداحی به مستمعین خود القا کند.

توصیه بعدی ایشان، حفظ قالب مداحی و شکل هیأت بود. «قالب مدّاحی و آن شکل مدّاحی حفظ بشود. مدّاحی و مدیریت هیأت را با بعضی از کارهای مشابهی که اینجاوآنجا انجام می‌گیرد اشتباه نباید گرفت. قالب مدّاحی باید حفظ بشود؛ از همه ابزارهای هنری مذکور که عرض کردیم صدای خوش، نغمه‌سازی خوش، نغمه‌پردازی خوب باید در این‌ها استفاده بشود، لکن از چیزهایی که بیرون از این قالب مدّاحی است مطلقاً نخواهید استفاده کنید و اجتناب بشود. نگذارید هیأت تبدیل بشود به محیط‌های دیگر؛ هیأت، باید هیأت بماند. این هم نکته دوم که ان‌شاءالله عمق این مطلب را مورد توجه قرار خواهید داد».

چند نکته در مورد این توصیه بسیار مهم و ضروری است:

۱. ایشان بر حفظ قالب مدّاحی و مدیریت هیأت تأکید کردند. ضمن استفاده از ابزار هنری که در کلام بالا بدان اشاره شد، مداحان را به حفظ قالب مدّاحی توصیه کردند. در ادامه هم اشاره کردند از چیزهایی که بیرون از قالب مدّاحی است مطلقاً استفاده نشود. بعضی از عزیزان و مداحان دغدغه‌مند، این فرمایش حضرت آقا را با کارهای استودیویی که روی مداحی‌ها انجام می‌شود، تفسیر کردند. در مورد صحت این تفسیر و تطبیق با این توصیه، قضاوتی ندارم؛ ‎ امّا تصوّر نویسنده این سطور بر این است که مهم برای معظم‌له در این قسمت، اتفاقات درون هیأت است نه کارهایی که روی خروجی و محصولات صوتی یا تصویری هیأت انجام می‌شود. به نظر می‌رسد دغدغه اصلی ایشان در این قسمت، اتفاقاتی است که در خود هیأت می‌افتد. استفاده از رقص نورهای آن‌چنانی، حرکاتی که متناسب با مجالس اهل‌بیت علیهم‌السلام نیست، احیاناً طرز لباس پوشیدن، استفاده از برخی آلات موسیقی، حتّی استفاده از سبک‌های خاص و به‌دوراز شأن مراسم معنوی می‌تواند مصداق چیزهای خارج از قالب مداحی باشد. جمله بعدی حضرت آقا به نظر نویسنده، بیشتر مؤیّد این برداشت است. ایشان تأکید می‌کنند «نگذارید هیأت تبدیل بشود به محیط‌های دیگر؛ هیأت، باید هیأت بماند». این بخش از فرمایش ایشان این گمان را تقویت می‌کند که بیشتر نظر ایشان بر درون هیأت است تا انعکاس بیرونیِ هیأت و محصولاتی که احیاناً در قالب استودیویی و… تهیه و توزیع می‌شود. البته این دقّت به معنای بی‌عیب و نقص بودن و یا تأیید قالب استودیویی از طرف نویسنده نیست و بررسی این پدیده نیز نیاز به مجال دیگری دارد؛ امّا نکته مهم این است که توصیه حضرت آقا درست فهم شود و ان‌شاءالله سعی شود که به آن جامه عمل پوشانده شود.

۲. نکته بعدی که بسیار مهم است و باید به آن توجه ویژه شود، این است که حفظ هیأت و هیأت ماندن آن، وظیفه‌ای است که برعهده مداحان قرار داده‌اند. این موضوع نشان می‌دهد که در کنار دیگر ارکان هیأت یعنی مدیران هیأت، سخنران و مستمعین نقش مدّاح و مدّاحی در حفظ قالب هیأت یا تغییر آن نقشی اساسی و پررنگ است و چه‌بسا زمینه تغییر این قالبِ اصیل و تأثیرگذار خدای‌نکرده با خطای این قشر اتفاق بیفتد. دقت به این امر هم به سنگینی بار مسئولیت مداحان، می‌افزاید.

۳. اما رهبر معظم انقلاب در آخر این توصیه، توجّه به عمق این توصیه را به عهده خود مداحان گذاشته‌اند. دراین‌باره باید گفت: اولاً این مسأله عمق دارد و عمق آن باید کشف شود. صرف یک یا دو تفسیر از توصیه، حق مطلب را ادا نمی‌کند. باید در مورد این توصیه «اندیشید» و زوایای آن را روشن کرد. علاوه بر اندیشیدن، نیاز به «همفکری» هم دارد. باید کارگروه‌هایی تشکیل شود و مباحثاتی در این مورد راه بیفتد تا با تعاضد فکریِ عزیزان مداح، این مطلب روشن شود و بتوان با کار جمعی، به فهم و ان‌شاءالله در گام بعد، اجرا و عمل به آن کمک کرد.

سومین توصیه ایشان، «اتقان در سخن و گسترش مطالعات معارفی و تاریخی» بود. به نظر می‌رسد این توصیه، بسیار گویاست و نیاز به توضیح خاصی ندارد. مصداق‌های فراوانی در ذهن همه ما از مطالب نه‌چندان دقیق مطرح‌شده در این سال‌ها وجود دارد. عمل به این توصیه نیز نیاز به مطالعه و زحمت کشیدن در تهیه مطلب دارد. حال که معرفت افزایی و بصیرت، کار مداح است، بدون شک با مطالب سست و غیردقیق، این اتفاق نخواهد افتاد بلکه همچنان‌که تاکنون نیز شاهد بوده‌ایم، متأسفانه باعث سوءاستفاده دشمن از این مطالب خواهد بود. مطالعه و استفاده از منابع مطمئن و رسیدن به وثاقت مطلب، پیش‌نیاز اتقان در سخن و گسترش مطالعات معارفی و تاریخی است.

«گسترش ادب اسلامی در جامعه و پرهیز از بدگویی و بدزبانی»، آخرین توصیه رهبر معظم انقلاب به مداحان و ذاکران اهل‌بیت علیهم‌السلام بود. در فرازهای قبل، اشاره ایشان به بسط «معارف» و کمک معرفتی به جامعه بود و در این فراز، روی تأکید ایشان بر کمک به بسط «اخلاق» در جامعه و درمان یکی از دردهای امروز جامعه یعنی بدگویی و بدزبانی است. هرچند فرهنگ‌سازی دربرگیرنده همه ابعاد من‌جمله ابعاد اخلاقی است امّا تأکید ایشان در این بخش به‌عنوان یک مصداق معین و درمان دردی مشخص از جامعه است. «گسترش ادب اسلامی» به‌عنوان یک وظیفه اخلاقی کار مداحان است. نه اینکه دیگر اقشار فرهنگی جامعه بی‌تأثیر باشند یا نقشی نداشته باشند؛ امّا این کار به‌عنوان کارویژه برای مداحان از سوی رهبر جامعه اسلامی دیده شده است. در ادامه نیز همان‌طور که اشاره شد، به یک درد جامعه اسلامی اشاره می‌کنند «بدگویی و بدزبانی». در این مورد بر اساس فرمایش رهبر انقلاب دو نکته وجود دارد:

۱. درمان این درد فرهنگی، به عهده مداحان است.

۲. خود مداحان هم در ارائه مطالب خود نباید خدای‌نکرده دچار بدگویی و بدزبانی بشوند.

مثال ایشان درباره خطبه‌های ناب حضرت زهرا سلام‌الله علیها کاملاً گویاست که مراد ایشان چیست و چگونه باید در عین اظهارنظر و بیان عقاید محکم تشیّع، خدای‌نکرده دچار خطای بدگویی و بدزبانی نشویم.

آنچه به‌عنوان تکمله باید اشاره شود این است که تفسیرهای مختلف از فرمایش ایشان در مورد قالب مدّاحی و ضرورت حفظ شکل هیأت، نباید خدای‌نکرده باعث شود تا وحدت خود را از دست بدهیم و این تفسیرها باعث شود که کدورت و یا دلخوری بین جامعه مدّاحی به وجود آید و هرکس، دیگری را مخاطب این توصیه رهبری معظم انقلاب بداند. «ادب اسلامی» که گسترانیدن آن از وظایف جامعه مداحی است، حکم می‌کند با سعه صدر و با وحدت و همدلی به تحلیل این سخن بپردازیم و با همفکری به عمق این توصیه برسیم و ان‌شاءالله همه و همه به آن جامه عمل بپوشانیم.