نقش آفرینی ابوطالب(ع)در شکستن محاصره اقتصادی دشمنان اسلام

خبرگزاری مهر، گروه دین و آئین، فاطمه علی آبادی: عبدمناف بن عبدالمطلب بن هاشم که برخی ایشان را عمران نامیدند و بیشتر با کنیه ابوطالب مشهور است، او ۸۰ سال پیش از هجرت متولد شد و نام پدرش بزرگوارش عبدالمطلب و مادرش فاطمه بنت عمرو نام بود. ابوطالب (ع) شخصیتی بزرگ منش، سخاوتمند، حکیم، با وقار، با درایت و دارای نفوذ کلام بود، همچنین در شعر نیز توانایی خاصی داشت طوری که اشعار او در سده‌های نخست اسلام مورد توجه و استناد شاعران و ادیبان معروف قرار می‌گرفته است.

ایشان بعد از فوت عبدالمطلب سرپرستی پیامبر اکرم (ص) را بر عهده گرفت و در مقام سرپرست، توجه ویژه و خاصی به حضرت داشت به گونه‌ای که بیش از فرزندان خود به ایشان نیکی می‌کرد، بهترین غذا را برای حضرت فراهم می‌ساخت، در کنار خود می‌خواباند و در سفرهای تجاری با خود همراه می‌کرد.

گزارش‌های تاریخی از حمایت‌های بی‌دریغ ابوطالب از پیامبر اعظم (ص) در برابر فشارها و تهدیدهای قریش نسبت به پیامبر (ص) حکایت دارد. وی با آنکه در زمان بعثت رسول خدا (ص) ۷۵ سال داشت، با آن حضرت در انجام رسالتش همراه شد و در دیدارها و گفتگوهایش با سران قریش، رسماً حمایت خویش را از او اعلام کرد. به گفته یعقوبی مورخ معروف، این حمایت تا آنجا بود که ابوطالب و همسرش بسان پدر و مادر حضرت محمد (ص) گردیدند.

شیعیان بر ایمان آوردن او به آئین اسلام پای فشرده‌اند و این مطلب مورد اجماع اهل بیت (ع) و علمای امامیه می‌باشد و تعدادی از دانشمندان اهل سنت نیز بر همین عقیده‌اند امّا برخی سیره‌نویسان اهل سنت معتقدند که حضرت ابوطالب ایمان نیاورد. برای همین، مسئله ایمان ابوطالب از دیر زمان مورد بحث و گفتگوی دانشمندان اسلامی بوده و از قرون اوّلیه کتاب‌های مستقلی در این زمینه تألیف شده است. بر همین اساس با حجت الاسلام حمیدرضا مطهری عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی به گفتگو نشستیم.

نقش آفرینی ابوطالب (ع) در شعب بیانگر ایمان قوی او به اسلام و رسالت نبی اکرم (ص)

حمیدرضا مطهری در گفتگو با خبرنگار مهر، نقش آفرینی حضرت ابوطالب (ع) در شعب ابوطالب را بیانگر ایمان قوی او به اسلام و رسالت نبی اکرم (ص) دانست و اظهار داشت: حضرت ابوطالب (ع) حامی و مدافع پیامبر اکرم (ص) بودند و نقش بی بدیلی در تحقق اسلام و زمینه سازی رسالت حضرت داشت؛ بنابراین نسبت کفر و شرک دادن به ایشان بیانگر مظلومیت ابوطالب است.

این عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی ادامه داد: حمایت و دفاع ابوطالب از پیامبر اکرم (ص) در فضایی صورت می‌گرفت که برخی چهره‌های بنی‌هاشم و حتی خویشاوندان نزدیک حضرت نه تنها ایشان را یاری نمی‌کردند بلکه با سنگ اندازی و استهزاء دین اسلام به مقابله با پیامبر بر می‌خواستند.

وی در ادامه گفت: متأسفانه بعضاً بیان می‌شود ابوطالب چون عمو و خویشاوند پیامبر اکرم (ص) بود از عموزاده خویش حمایت می‌کرد در حالی که وقتی به وقایع و رخدادهای آن دوران نگاه می‌شود در می‌یابیم که این سخن باطلی است، زیرا اکثر چهره‌های مطرح بنی‌هاشم از جمله برخی از عموهای حضرت، مانند ابولهب اقدامات فراوانی علیه پیامبر انجام می‌دادند؛ بنابراین دفاع ابوطالب از حضرت محمد (ص) به خاطر ایمانی بود که به رسالت ایشان و دین مبین اسلام داشت و ربطی به عموزاده بودن حضرت نداشت.

پیشنهادهای شرم‌آور قریش به ابوطالب (ع)

حجت الاسلام مطهری با بیان اینکه نهضت پیامبر اسلام علیه باورهای شرک آلود و خرافی عرب جاهلی، مبارزه‌ای همه جانبه بود، ابراز کرد: حفظ وضع ناگوار دوران جاهلیت عربی، تضمین کننده منافع مادی و غیرمادی بسیاری از قدرتمندان جامعه عقب افتاده آن روزگار بود برای همین بارها گروه‌های مختلفی از قریش نزد جناب ابوطالب آمدند تا از طریق او با حضرت محمد (ص) مقابله کنند اما هر بار با حمایت این بزرگ مرد تاریخ اسلام و اهداف متعالی توحیدی او مواجه شدند؛ حتی آنان برای اینکه به اهداف مورد نظر خودشان برسند بارها به حضرت ابوطالب پیشنهادهای شرم‌آوری دادند برای مثال در یکی از پیشنهادات خود چنین مطرح کردند دیه برادر زاده‌ات را می‌دهیم او را تسلیم ما کن، یا زیباترین پسر قریش را به عنوان فرزند خوانده به تو می‌دهیم تا محمد را به ما بدهی؛ اما ابوطالب همواره با تمام قوا از رسول خدا حمایت می‌کرد و به ایشان می‌فرمود: «برو در مأموریتت ثابت قدم باش ای فرزند برادرم و هر آنچه می‌خواهی را بر زبان بران که به خدا سوگند من تو را در برابر هیچ چیز به کسی تسلیم نمی کنم».

ابوطالب (ع) همواره با تمام قوا از رسول خدا حمایت می‌کرد و به ایشان می‌فرمود: «برو در مأموریتت ثابت قدم باش ای فرزند برادرم و هر آنچه می‌خواهی را بر زبان بران که به خدا سوگند من تو را در برابر هیچ چیز به کسی تسلیم نمی کنم»

این عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی افزود: پس از این حمایت‌های ابوطالب بود که سران اشراف و مشرکین قریش اقدام به انعقاد پیمانی علیه بنی‌هاشم کردند تا با محاصره اقتصادی مسلمانان و قطع همه روابط با آنها، اتحادشان را در هم بشکنند. از این رو، از ابتدای سال هفتم بعثت، مسلمانان برای حفظ جانشان به فرمان مهم و سرنوشت ساز ابوطالب در منطقه‌ای که بعدها شعب ابی‌طالب خوانده شد در تحریم اقتصادی و اجتماعی مسکن گزیدند. ابوطالب از کسانی بود که در شعب دارایی خود را انفاق کرد. در شعب ابی‌طالب، ابوطالب از همه کارهای خود دست کشید و فداکاری را به جایی رسانید که اضافه بر ساختن برج‌های مخصوصی بخاطر جلوگیری از حمله قریش، هر شب پیامبر را از خوابگاه خود بلند می‌کرد و جایگاه دیگری برای استراحت او تهیه می‌نمود و فرزند دلبندش علی (ع) را به جای او می‌خوابانید. زمانی که ابوطالب جان افراد یک قبیله و طایفه‌ای را به خطر می‌اندازد و بسیج می‌کند تا با عزیمت به شعب جان پیامبر اکرم را نجات دهد همه بیانگر ایمان او به رسالت حضرت و درک حقیقت اسلام است.

ابوطالب در مسیر حفظ پیامبر چه کرد؟

وی در ادامه حضور ابوطالب را بزرگترین مانع در مسیر آسیب رسانی مشرکان به پیامبر دانست و گفت: ابوطالب در هشتادمین سال زندگی خود، همه بنی‌هاشم و بنی مطّلب را دعوت کرد تا به حمایت از رسول خدا برخیزند که جز ابولهب، همگی پذیرفتند. ابوطالب چون یک پارچگی بنی‌هاشم را در حمایت از رسول خدا (ص) دید، فضیلت‌های پیامبر را برای آنان باز گفت و جایگاه ایشان را نشان داد تا بر استواری رأی شأن بیافزاید؛ همه این اقدامات آیا بیانگر ایمان او به اسلام و پیامبر نیست؟

حجت الاسلام مطهری افزود: زمانی که پیامبر (ص) از طریق وحی الهی از معدوم شدن عهدنامه محاصره اقتصادی مطلع شد، ابوطالب این خبر را به مشرکان قریش رساند و وعده داد که اگر محمد راست نگفته باشد، او را به قریش تحویل دهد. قریش پذیرفت و با مشاهده صحت این خبر غیبی، عهدنامه نقض شد و بنی‌هاشم و مسلمانان در سال دهم بعثت از محاصره بیرون آمدند. اعتماد به نفس ابوطالب در بیان این سخن میان مشرکان قریش، نشان دهنده اعتقاد راسخ وی به گفته‌های پیامبر (ص) است. ابوطالب حتی وقتی در بستر مرگ بود، به بنی عبدالمطلب وصیت کرد «شما هرگز بهتر از آنچه از محمد می‌شنوید و او بدان امر می‌کند، نمی‌یابید؛ پس از او پیروی و او را یاری کنید تا رشد یابید». جای خالی حمایت‌های ابوطالب از پیامبر (ص) پس از مرگ او مشخص شد. پس از وفات او جسارت‌ها به حدی رسید که مشرکین قریش، خاک بر سر مبارک رسول خدا (ص) می‌ریختند و شکمبه‌های حیوان را بر سر و شانه‌اش می‌انداختند و در حال نماز و عبادت، به اذیت و آزار ایشان و یارانش می‌پرداختند تا جایی که رسول خدا فرمود: «کفار قریش نتوانستند با وجود عمویم ابوطالب کارهای ناشایست نسبت به من انجام دهند، تا اینکه او وفات کرد».

جناب ابوطالب به قدری نفوذ داشت که برخی مشرکان که با محاصره اقتصادی بنی‌هاشم موافق نبودند با هماهنگی و رایزنی وی آذوقه و مایحتاج افراد حاضر در شعب را تهیه و سوار بر شتر می‌کردند و به سوی شعب روان می‌ساختند؛ ابوطالب با استقامت و ایستادگی نقش مهمی در دور زدن این تحریم‌ها داشت و او حلقه وصل و ارتباط بین بنی‌هاشم محسوب می‌شد

این عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی بیان داشت: حمایت‌های ابوطالب بر اساس تعصبات قومی و قبیلگی نبود زیرا در تاریخ به هیچ عنوان نقل نشده فردی به خاطر تعصبات قومی و قبیلگی جان فرزند خویش را به خاطر فردی دیگر به خطر بیاندازد. انسان زمانی می‌تواند جان خود و فرزندش را به قتلگاه ببرد که بداند با این اقدام فرمان الهی را اطاعت کرده است همانند حضرت ابراهیم که بدون واهمه اسماعیل را به قتلگاه برد تا اطاعت امر الهی را به جای آورد. اینکه جناب ابوطالب جان خود و فرزندانش را در شعب به خطر می‌انداخت تا جان پیامبر حفظ شود ایمان و اخلاص او را می‌رساند.

استقامت و ایستادگی رمز شکست تحریم قریش در شعب ابی‌طالب

وی به نفوذ ابوطالب (ع) اشاره و عنوان کرد: جناب ابوطالب به قدری نفوذ داشت که برخی مشرکان که با محاصره اقتصادی بنی‌هاشم موافق نبودند با هماهنگی و رایزنی وی آذوقه و مایحتاج افراد حاضر در شعب را تهیه و سوار بر شتر می‌کردند و به سوی شعب روان می‌ساختند تا از این طریق مواد غذایی لازم به دست بنی‌هاشم برسد؛ بنابراین ابوطالب با استقامت و ایستادگی نقش مهمی در دور زدن این تحریم‌ها داشت و او حلقه وصل و ارتباط بین بنی‌هاشم محسوب می‌شد.

حجت الاسلام مطهری به جایگاه ابوطالب نزد پیامبر اکرم (ص) اشاره و عنوان کرد: به خاطر حمایت‌هایی که ابوطالب از پیامبر داشت، نبی مکرم اسلام (ص) بسیار به او علاقه داشت و همیشه وی را گرامی می‌داشت. بعد از رهایی از شعب ابی‌طالب و پس از وفات ابوطالب آن چنان فضای آن جامعه بر پیامبر (ص) تنگ شد که رسول خدا سال وفات «ابوطالب» را «عام الحزن» یعنی سال غم‌ها و اندوه‌ها نامیدند در همان وقت بود که جبرئیل بر پیامبر نازل شد و خطاب کرد: دیگر از مکّه خارج شو؛ زیرا یاور و کمک تو از دنیا رفته است! بیانات نبوی درباره عظمت ابوطالب و جایگاه رفیع او فراوان است؛ در روایتی آمده که رسول خدا (ص) به جابر بن عبدالله انصاری فرمود: در سفر معراج چهار نور را دیدم. از جانب خدا خطاب شد این عبدالمطلب، این عمویت ابوطالب، این پدرت عبدالله و این مادرت آمنه است.

اقدامات و عملکرد ابوطالب یکی از روشن‌ترین دلایل ایمان حقیقی است، ایشان، ۴۸ سال تمام از پیامبر (ص) حمایت کرد. حضرت را در کودکی و نوجوانی همراه خود به مسافرت می‌برد و سه سال تمام در شعب ابوطالب در کنار پیامبر ایستادگی و محاصره اقتصادی را تحمل کرد؛ بنابراین چند روایت جعلی و ضعیف السند نمی‌تواند شخصیت ایمانی وی را مخدوش ساخت. یکی از مهمترین دلایل در جعل احادیث علیه ایشان و مخدوش کردن چهره ابوطالب دشمنی و ضدیت بنی امیه و عباسیان با حضرت علی (ع) است برای همین با جعل روایات و احادیث اقدام به تخریب چهره ابوطالب کردند تا شخصیت و جایگاه امام علی (ع) و فرزندان ایشان را مخدوش کنند.