یک سال بعد از شیوع کرونا؛ خلاقیت فرهنگی در مجازی‌ترین سالی که دیده‌ایم

یک سال بعد از شیوع کرونا؛ خلاقیت فرهنگی در مجازی‌ترین سالی که دیده‌ایم

• راضیه کمالی
• روزنامه نگار

۴۰ دقیقه پیش

منبع تصویر، LAWRENCE HOO

در روز یازدهم مارس ۲۰۲۰ سازمان بهداشت جهانی رسماً وضعیت همه‌گیری جهانی کووید ۱۹ را اعلام کرد. در این‌یک سال بسیاری از جنبه‌های زندگی از شغل تا فعالیت‌های فرهنگی و تحصیل بیش‌ازپیش متکی به فضای مجازی شدند. در کنار نگرانی و وحشتی که جهان را فراگرفت، هنوز در فضای مجازی می‌شد نشانه‌هایی از امید دید. از جمله موجی از کلاس‌های آموزش فعالیت‌های هنری خانگی، باغبانی و آشپزی و ورزش در خانه. از طرفی فستیوال‌ها و مراکز فرهنگی در موج اول قرنطینه به شکل سخاوتمندانه‌ای محصولات فرهنگی خود را در اختیار مردم در خانه‌مانده قرار می‌دادند. این موج همدلی هرچند در ادامه سال و با نمایان شدن فشارهای واقعی مالی وضعیت جدید، کمتر سخاوتمندانه بود اما در ضمن نشان از قابلیت‌هایی داشت که شاید تا قبل از آن کمتر به آن توجه شده بود. در این مطلب به چند پروژه فرهنگی اشاره می‌کنیم که از شرایط تحمیل‌شده همه‌گیری ویروس کرونا به شکل خلاقانه‌ای بهره بدند.

جنبش کارگو و کلاس‌های مجازی تاریخ سیاهان

نام این جنبش یا در واقع پروژه فرهنگی و هنری اشاره به کشتی‌های باری‌ای دارد که بین قرن ۱۷ تا ۱۹ برای حمل برده‌های سیاه‌پوست و برای تجارت برده ساخته یا تغییر یافته بودند. لارنس هو، شاعر و هنرمند سیاه‌پوست بریتانیایی اهل بریستول با حمایت گروه موسیقی پیشرو این شهر مسیو اتک از سال ۲۰۱۹ درگیر پروژه‌ای بودند که هدف آن افزودن جنبه‌های روایت نشده‌ای از تاریخ برده‌داری به تاریخ رایج است. آقای هو تعریف می‌کند که چطور در دوران تحصیل همیشه از سر کلاس تاریخ اخراج می‌شد. او می‌گوید حتی آنجا که اشاره‌ای به تاریخ برده‌داری می‌شد، تصویر قربانی بودن سیاهان چنان آزاردهنده بود که او هیچ علاقه‌ای به حضور در کلاس‌های تاریخ نداشت. او می‌گوید مهاجران سیاه‌پوست فقط قربانیان تاریخ نیستند. آن‌ها هم قهرمانان خود را در طول تاریخ داشته‌اند که در یکی از غیرانسانی‌ترین دوران تاریخ بشری به آن‌ها اراده و نیروی مبارزه داده‌اند. اما اثری از این قهرمانان تاریخی در کتاب‌های درسی رسمی مدارس نیست.

منبع تصویر، LAWRENCE HOO

توضیح تصویر،

نمایشگاه گروه کارگو

نمایشگاه گروه کارگو که زمان زیادی صرف آماده‌سازی آن شده بود، ترکیبی از ویدئو، تصاویر سه‌بعدی و همراه با موسیقی متن گروه مسیو اتک بود و قرار بود در کانتینرهای حمل بار در میدان اصلی شهر بریستول به نمایش دربیاید اما به علت همه‌گیری ویروس کرونا این نمایشگاه برگزار نشد. اما این پایان ماجرا نبود. هم‌زمان با قرنطینه عمومی و بعد از کشته شدن جورج فلوید موج اعتراضات "زندگی سیاهان مهم است" اوج گرفت. در شهر بریستول هم مجسمه ادوارد کالستون که از اعضا کمپانی سلطنتی آفریقا و یکی از تاجران نامدار برده بود، از مرکز شهر پایین کشیده شد. اما برای گروه کارگو، مسئله تدریس تاریخ مسئله ریشه‌ای‌تر بود. هم‌زمان با خانه‌نشین شدن دانش آموزان، اعضای جنبش کارگو دست‌به‌کار فراهم کردن سرفصل‌های درسی برای معلم‌ها و دانش آموزان شدند. در صفحه وب‌سایت کارگو صفحه‌ای به کلاس‌های مجازی تاریخ اختصاص داده‌شده. در این صفحه شخصیت‌های تاریخی که در فاصله زمانی قرن ۱۵ تا زمان معاصر نقش کلیدی در پایان برده‌داری داشته و یا اهمیت تاریخی در شکل دادن به هویت سیاه‌پوستان داشته‌اند معرفی‌شده‌اند. برای معرفی هر کدام از این شخصیت‌ها فایل‌های راهنمای تدریس و فایل‌های قابل‌نمایش برای دانلود قرار داده‌شده است. این کلاس‌های تاریخ خصوصاً بعد از کمپین ناموفقی که سال گذشته از دولت درخواست کرد مطالب بیشتری درباره تاریخ استعمار در سرفصل مطالب تاریخ مدارس قرار بدهند، اهمیت دوچندانی پیدا کرده است. این پروژه همچنان در حال تکمیل است و تا اینجا به شخصیت‌هایی چون " مادر مارون ها "، داتی بوکمن، سامویا شارپی و پول باگلی پرداخته است.

منبع تصویر، cargomovement.org

• برای دیدن پروژه‌های کارگو به این وب‌سایت مراجعه کنید:

لوری اندرسون: زوم به مثابه رسانه اجرایی جدید

سال گذشته نرم‌افزار زوم جایگاه مهمی در زندگی روزمره جمعیت زیادی در جهان باز کرد. گردهمایی‌های خانوادگی در دوران قرنطینه، جلسات کاری، مصاحبه‌های استخدامی، وبینارها، سخنرانی و کارگاه‌های متنوع همگی با استفاده از نرم‌افزار زوم امکان‌پذیر شد. از اغتشاش خانه‌هایی که کودکان کلافه در خانه‌مانده ناگهان وارد جلسه مهم کاری پدر و مادر می‌شوند تا کسانی که مقابل کتابخانه‌های مرتب خود قاب می‌شوند، زوم مرز فضای شخصی و حرفه‌ای را به هم‌ریخت. به‌تدریج پس‌زمینه‌هایی که افراد در آن قرار می‌گرفتند هم اهمیت پیدا کرد. بعد از مدتی با رایج شدن پس‌زمینه‌های مجازی، افراد گاه به شوخی و گاه جدی خود را در محیطی بسیار ایدئال‌تر از آنچه در واقعیت در آن به سر می‌بردند قرار می‌دادند. استفاده از گزینه کروماکی که به شکل بسیار خام‌دستانه‌ای، ترفند پرده آبی سینمایی را به شکل بد کیفیتی اجرا می‌کند، افراد را در فضایی که ایدئال ذهنی آن‌هاست قرار می‌دهد و هم‌زمان آن‌ها را شبیه شخصیت‌های فیلم‌های درجه ب و زی سینمایی می‌کند. وب‌سایت بی‌بی‌سی هم تصاویر فراوانی از پس‌زمینه‌های سریال‌ها و برنامه‌های مختلف را برای استفاده در تماس‌ها ویدئویی در اختیار قرار داده است.

وقتی دانشگاه هاروارد، برای برنامه سخنرانی نورتون امسال از لوری اندرسون دعوت کرد، قابل حدس بود که سخنرانی او یک سخنرانی عادی با استفاده از زوم نخواهد بود. این سری سخنرانی‌ها که از سال ۱۹۲۵ به یاد چارلز الیوت نورتون، نویسنده و از استادان این دانشگاه برگزار می‌شود، میزبان نویسندگان و هنرمندان پیشرو فراوانی چون تی اس الیوت، ایتالو کالوینو، خورخه لوئیس بورخس، جان کیج و آنیس واردا بوده است که هر کدام مرزهای جدیدی در حیطه‌های کاری خود در ادبیات، موسیقی و سینما گشوده‌اند. لوری اندرسون هنرمند، ترانه‌سرا، مخترع ساز، شاعر و اجرا گری است که از دهه ۸۰ و با ترانه " اوه. سوپرمن " به شهرت رسید. او جدا از آلبوم‌های موسیقی، اجراهای تک نفره فراوانی با استفاده از پس‌زمینه‌های ویدئوی، سازهای الکترونیک و ویولن دست‌ساز خود دارد. (داستان‌ها و ترانه‌های موبی دیک از نمونه این اجراهاست). او در ضمن برای فیلم‌سازانی چون ویم وندرس و جاناتان دمی موسیقی متن فیلم ساخته است. بی‌شک نرم‌افزار زوم و قابلیت تغییر پس‌زمینه و افکت‌های ساده آن در دست هنرمندی با علایق لوری اندرسون، یک رسانه ایده آل برای تجربه‌های بازیگوشان است.

بیشتر بخوانید:

• دنیای هنر در قرنطینه کرونا به چه سمتی می‌رود
• روز جهانی زن؛ هنرمندانی که همه‌گیری کرونا را به تصویر کشیدند
• کرونا و قرنطینه، خلق آثار هنری بر روی چای کیسه‌ای

منبع تصویر، Laurie Anderson

توضیح تصویر،

لوری اندرسون، هنرمند

سخنرانی‌ها یا بهتر است بگوییم اجراهای چندرسانه‌ای لوری اندرسون با عنوان " بدون تو جنگ را سر گذراندن: پس‌زمینه‌های مجازی" در ۶ فصل در ماه‌های آینده اجرا می‌شوند. سه قسمت اول بانام‌های رودخانه، جنگل و صخره هر کدام بر اساس تجربه‌های شخصی اندرسون شکل‌گرفته‌اند. قسمت اول، درباره رابطه هنرمند با رودخانه هادسون در نیویورک، محل اقامت اوست. رودخانه‌ای که شاهد روزهای خوش و روزهای تلخی چون حمله تروریستی و اینک همه‌گیری ویروس کووید ۱۹ بوده است. لحن و آوای شاعرانه لوری اندرسون با تغییر پس‌زمینه‌هایی که گاهی فیلم، گاهی تصاویر سه‌بعدی و گاهی انیمیشن های ساده هستند در کنار اجرای موسیقی و استفاده از صدای رباتی که به‌جای اندرسون با صدای مردانه حرف میزند، تجربه‌ای منحصربه‌فرد ایجاد می‌کند. تصور اینکه که افرادی از سراسر جهان در این لحظه خاص شاهد اجرایی چنین شاعرانه‌اند این امید را زنده نگه می‌دارد که تجربه عمیق اثر هنری و آن نوع نوازش روح که در اجراهای زنده دوران پیش از کرونا سراغ داشتیم، هنوز هم با ابزار دم‌دستی زوم قابل تجربه است. اجرای لوری اندرسون برنامه زوم را تبدیل به رسانه هنری جدید کرد.

• این اجراها به‌طور رایگان از طریق وب‌سایت زیر قابل‌دسترسی است:

روز بلوم: همخوانی ۳۶ ساعته اولیس جیمز جویس

وقتی در ۱۶ ژوئن سال گذشته مراسم روز بلوم (بلومزدی) به دلیل همه‌گیری کووید ۱۹ برگزار نشد، دوست داران جیمز جویس نویسنده مشهور ایرلندی راه دیگری برای بزرگداشت او پیدا کردند. بلومزدی روزی است که طبق سنت قدیمی دوستداران جیمز جویس نویسنده ایرلندی، برای بزرگداشت او و رمان بزرگش، اولیس، در لباس‌های شبیه جویس کنار هم جمع می‌شوند و آثارش را می‌خوانند. در داستان کتاب اولیس لئوپولد بلوم در ۱۶ ژوئن قدم به خیابان‌های دوبلین می‌گذارد. مسیر پرسه‌های او در خیابان‌های امروز دوبلین با پلاک‌های فلزی بر کف خیابان‌ها علامت‌گذاری شده و دوستداران این رمان ۸۰۰ صفحه‌ای هرسال مسیر او را طی می‌کنند و در گردهمایی‌هایی داستان را می‌خوانند. اما امسال بلومزدی به قول دارینا گالاگر از مرکز جیمز جویس دوبلین، تبدیل به زوم دی (روز زوم) شد.

توضیح تصویر،

جیمز جویس نویسنده مشهور ایرلندی

داروخانه سوینی، داروخانه‌ای است در مرکز شهر دوبلین که در داستان اولیس، بلوم برای خریدن صابون و کرم صورت برای مالی به آنجا سر می زند. این داروخانه سال‌هاست با کمک گروهی از داوطلبان شیفته جویس اداره می‌شود در آن جلسات روخوانی کتاب‌های جویس برگزار می‌شود. داروخانه سوینی به‌جای مراسم هرسال، ماراتن ۳۶ ساعته ای برای روخوانی تمام رمان اولیس برگزار کرد که در آن شرکت‌کنندگانی از نقاط مختلف جهان از ۸ صبح ۱۶ ژوئن تا ۱:۳۰ روز بعد به یکی پس از دیگری تمام کتاب را خواندند. برای کسانی که همیشه در آرزوی اراده و همتی قوی بوده‌اند که از سد سهمگین این رمان عبور کنند، تلاش این شرکت‌کنندگان مشوق بزرگی بود تا برای یک‌بار در مسیر تودرتوی این اثر ادبی قرار بگیرند. از برزیل تا فرانسه، مردم عادی بعضی در گوشه خلوتی در خیابان با ماسک، در پارک، در اتاق‌های نشیمن فصل‌به‌فصل این رمان پیچیده را خواندند. دریکی از پیچیده‌ترین دوره‌های زندگی معاصر، ارتباطی که با کمک یک برنامه کامپیوتری و با جادوی ادبیات بین انسان‌ها برقرار شد، روزنه‌ای از امید بود. همان‌طور که خانم گالاگر می‌گوید:" این رمان عجیب و پیچیده که کم کم نزدیک ۱۰۰ سال از عمرش می‌گذرد با تمام سختی و پیچش‌هایش انگار به نوعی با زمان حال ما ارتباط برقرار می‌کند. مردم باشخصیت مالی و زنانگی‌اش احساس نزدیکی می‌کنند و با بلوم و انزوای عجیبش. بلوم مانند یک تبعیدی خود خواسته است. انگار با اراده خود ذهنش را در وضعیت یک تبعیدی قرار داده. در تمام این خصوصیات و دلتنگی جویس برای زادگاهش وقتی در پاریس یا تریسته است عناصری هست که مردم در این شرایط با آن بسیار احساس همدلی می‌کنند."