۲۰ سالگی انهدام تندیس‌ بودا؛ حفره‌هایی که طالبان در قلب بامیان گذاشتند

تاریخ خاورمیانه روزها و جمعه‌های سیاه کم ندارد. یکی از این جمعه‌ها که در حافظه تاریخی همه دوستداران آثار تاریخی و باستانی حک شده است، ۱۹ اسفند سال ۱۳۷۹ است.

طالبان یک روز پیش از این تاریخ، در افغانستان سر يکی از مجسمه‌های بودا در باميان را ویران کرد. این تندیس یکی از دو مجسه بزرگ بودا در جهان به شمار می‌آمد. آنها برای تخريب قسمت بالایی مجسمه ۵۳ متری بودا (ارتفاع این مجسمه از ۵۳ تا ۵۵ متر تخمین زده می‌شد) در باميان از مواد منفجره قوی استفاده كردند.

جمعه، ۱۹ اسفند هم باقيمانده اين پیکره تاریخی به دست طالبان تخریب شد.

نیروهای طالبان با مواد منفجره، توپ و تانک به جنگ بقایای باقیمانده از آثار باستانی واقع در خاک افغانستان رفتند و به ساكنين منطقه هم اجازه دادند تا بیایند و از نزدیک این واقعه را تماشا کنند.

۲۰ سال از آن روز می‌گذرد. تا شامگاه ۲۱ اسفند از "صلصال و شهمامه" تنها دو جای خالی عظیم، دو حفره باقی ماند. تندیس‌های بودا در بامیان، تا پیش از تخریب به دست مسلمانان طالبان، بزرگ‌ترین تندیس‌های بودا و بلندترین مجسمه‌های سنگی در جهان به‌شمار می‌آمدند.

مجسمه‌های بودا در بامیان در دل کوه در استان بامیان افغانستان ساخته شده بودند. دو مجسمه ایستاده و عظیم که از راست به چپ به ارتفاع ۳۶ متر و دیگری ۵۳ متر از دل کوه به بیرون چشم دوخته بودند.

ساخت این تندیس‌ها بنا بر تخمین برخی باستان شناسان به قرن چهارم و برخی دیگر، به قرن پنجم میلادی بازمی‌گردد.

انهدام و تخریب تندیس‌های بودا بخشی از برنامه طالبان در ستیز با میراث فرهنگی پیش از اسلام و مبارزه با الحاد و بت‌پرستی در خاک افغانستان بود.

حالا پس از ۲۰ سال بودا دوباره برگشته است. تندیس عظیم بودا اما تنها برای یک شب. تندیس بزرگ بودا در بامیان افغانستان، تندیسی به ارتفاع ۵۵ متر، به مناسبت سالروز تخریب این اثر تاریخی بی‌نظیر در قامت پیکره‌ای سه بعدی در مکان اصلی تندیس در دره بامیان در قلب افغانستان می‌درخشد.

برگزارکنندگان این مراسم به نام "یک شب با بودا" می‌گویند، "نمی‌خواهیم مردم فراموش کنند که چه جنایت وحشتناکی اینجا رخ داده است." یکی از شرکت کنندگان در این برنامه در گفت‌وگو با خبرگزاری فرانسه می‌گوید: «این لحظه‌ها به ما یادآوری می‌کنند که چه گنجینه‌ گران‌بهایی را از دست دادیم.»

گفته می‌شود سرخ بُد و خِنک بُد در ادبیات فارسی اشاره به این دو تندیس دارند. برخی از تاریخ‌پژوهان در مورد اینکه این مجسمه‌ها، مربوط به بودا باشند تردید دارند.

• کهن یادگارهای ایران‌ زمین در بامیان

  بامیان، قلب هزاره

  اینجا ولایت بامیان است، در قلب افغانستان، ولایتی که مرکز آن هم بامیان نام دارد. بامیان مرکز هزارستان است؛ منطقه وسیع کوهستانی در ارتفاعات مرکزی افغانستان و سکونت‌گاه تاریخی قوم هزاره. حفره‌ای که در مرکز عکس می‌بینید، جای خالی یکی از مشهورترین آثار باستانی است که در خاک افغانستان امروزی واقع شده بود.

• کهن یادگارهای ایران‌ زمین در بامیان

  ۱۵ قرن دوام آوردند، در برابر طالبان اما نه

  این حفره عظیم روزی تندیس تقریبا ۵۵ متری را که گفته می‌شود تندیس بودا بوده، در خود جای داده بود. این تندیس در قرن چهارم یا پنجم میلادی برپا شده بود و از گزند روزگار و تاخت و تازها در طول تاریخ تا حدی در امان مانده بود تا اینکه نوبت به قرن بیستم رسید و طالبانی که می‌خواست آثار پیش از اسلام را برای همیشه محو کند.

• کهن یادگارهای ایران‌ زمین در بامیان

  جمعه سیاه برای میراث باستانی

  جمعه ۱۹ اسفند ۱۳۷۹ طالبان باقيمانده تندیسی را که روز پیش از آن سرش را منهدم کرده بود، تخریب کرد. بودا در پیش چشم جهانیان که نظاره‌گر این لحظه بودند، فرو ریخت. تا شامگاه ۲۱ اسفند از "صلصال و شهمامه" تنها دو جای خالی عظیم، دو حفره باقی ماند. گفته می‌شود سرخ بُد و خِنک بُد در ادبیات فارسی اشاره به این دو تندیس دارند. برخی از تاریخ‌پژوهان در مورد اینکه این مجسمه‌ها، مربوط به بودا باشند تردید دارند.

• کهن یادگارهای ایران‌ زمین در بامیان

  بامیان زیبا، بامیان رنگی

  بامیان اما چیزی بیش از این خاطره تلخ است. بامیان نارنجی است به وقت فصل زردآلو.

• کهن یادگارهای ایران‌ زمین در بامیان

  باغداری و کشاورزی در کهمرد بامیان

  تابستان است و اینجا در ولسوالی کهمرد بامیان مردم در حال خشک کردن زردآلو هستند. در این منطقه از یک نوع درخت زردآلو میوه خشکی به دست می‌آید به نام ساقی.

• کهن یادگارهای ایران‌ زمین در بامیان

  مردمی با فرهنگی چندین هزارساله

  مردم بامیان میراث‌دار فرهنگی غنی و چندین هزارساله‌اند که تاخت و تازهای زیادی در طول تاریخ تجربه کرده‌اند. آنها به گویش هزارگی و زبان فارسی سخن می‌گویند.

• کهن یادگارهای ایران‌ زمین در بامیان

  همخوان با طبیعت

  تصویری از زندگی روزمره مردم در خانه‌هایی غارمانند در ولایت بامیان افغانستان

• کهن یادگارهای ایران‌ زمین در بامیان

  شهر ضحاک شاهنامه در خاک افغانستان امروزی

  شهر ضحاک، آمیزه‌ای از افسانه و واقعیت، خرابه‌های شهرکی قدیمی است در بلندی‌های شمال شرق بامیان که به آنها "شهر سرخ" هم می‌گویند. این نام برگرفته از رنگ سرخ صخره‌ها و دره‌های پیرامونی است. ضَحّاک یا اژدهاک (به اوستایی اژی‌دهاکه) از پادشاهان افسانه‌ای ایران است. فردوسی در شاهنامه او را ماردوشی که سالیان دراز در ایران ستم کرد معرفی می‌کند که با رستاخیز کاوه آهنگر و فریدون در البرزکوه زندانی می‌شود.

• کهن یادگارهای ایران‌ زمین در بامیان

  یادگار فراموش‌شده ساسانیان در خاک افغانستان

  در یک محوطه باستانی در افغانستان، در مقابل تندیس‌های بودا و بر روی تپه‌ای در ارتفاع ۱۰۰ تا ۱۴۰ متری ویرانه‌های شهری وجود دارد که قدمت آن به آخرین سال‌های دوره ساسانیان بر می‌گردد. می‌گویند نامش اول چیز دیگری بود ولی در حمله مغول همچون شهر ضحاک با خاک یکسان شد و در اثر قتل‌عامی که چنگیز به راه انداخت غوغایی بر پا شد، همه ساکنان شهر کشته شدند و بعدها نام غلغله گرفت.

• کهن یادگارهای ایران‌ زمین در بامیان

  بند امیر؛ هفت دریاچه و هفت بند

  بند امیر، هفت دریاچه در دل کوه‌های هندوکش در ولایت بامیان در افغانستان هستند که با هفت بند (سد) طبیعی از هم جدا شده‌اند. بند امیر نخستین پارک ملی این کشور و یکی از جاذبه‌های گردشگری افغانستان است که بر پایه گفته‌های مقامات افغانستان، سالانه هزاران گردشگر را به خود جذب می‌کند.

• کهن یادگارهای ایران‌ زمین در بامیان

  کوه‌هایی چه بلند، دشت‌هایی چه فراخ

  بامیان مناظر و جاذبه‌های طبیعی و تا حدی بکر و کم‌نظیری دارد که در صورت برقراری امنیت در این کشور می‌توان به جذب گردشگر و کسب درآمد از این راه امید بست.