روزنامه جمهوری اسلامی: قدرت در اختیار هزار فامیل است

با نزدیک شدن انتخابات ریاست جمهوری دوره سیزدهم این پرسش بیش از گذشته مطرح می‌شود که آیا جناح اصولگرای حکومت پس از به دست گرفتن قدرت در مجلس و قوه قضائیه، قوه مجریه را هم در اختیار می‌گیرد؟

در حالی که جناح موسوم به اصلاح‌طلبان حکومتی نگران حذف کامل از دایره قدرت است، روزنامه جمهوری اسلامی می‌گوید اصولا محدود کردن سلیقه‌های سیاسی به این دو جناح نادرست است زیرا آنها در دهه‌های گذشته امتحان خوبی پس نداده‌اند.

این روزنامه در سرمقاله روز یکشنبه ۲۴ اسفند ماه خود نوشت: «محدود و محصور شدن نیروهای سیاسی کشور در این دو جناح یکی از اشتباهات بزرگ است که مشکلات زیادی را برای کشور به وجود آورده است.»

بر پایه این تحلیل نیروهایی که مایل نیستند به یکی از این دو جناح وابسته باشند نیز باید مجال و زمینه فعالیت داشته باشند: «اینکه هر کس بخواهد از نردبان ترقی در عرصه سیاسی این کشور بالا برود و به جایگاهی برسد که بتواند به مردم خدمت کند حتماً باید به یکی از این دو جناح وابسته باشد، به‌هیچوجه شایسته نظام اسلامی نیست.»

تحمل نشدن یکی از جناح‌های خودی

این استدلال در حالی مطرح شده که جناح اصلاح‌طلب حکومت نیز گلایه می‌کند، "مجال فعالیت را از او گرفته‌اند" و با رد صلاحیت گسترده نامزدانش در انتخابات مجلس یازدهم زمینه تسلط گروه‌های مختلف جناح اصولگرایان بر اکثریت کرسی‌های مجلس فراهم شده است.

به کانال دویچه وله فارسی در تلگرام بپیوندید

اصلاح‌طلبان نگرانند که در انتخابات ریاست جمهوری سال ۱۴۰۰ نیز شخصیت‌های اصلی آنها تائید صلاحیت نشوند و طرفداران یک‌دست شدن حاکمیت قدرت را در سه قوه در دست بگیرند.

در شرایطی که وابستگان به یکی از دو جناح اصلی حکومت هم امکان ورود به عرصه سیاسی را ندارند، طرح بحث درباره حضور نیروهای غیروابسته به دو جناح اصولگرا و اصلاح‌طلب در عرصه سیاسی واقع‌بینانه به نظر نمی‌رسد.

حلقه بسته هزار فامیل

سرمقاله‌نویس روزنامه جمهوری اسلامی می‌گوید، مشکل دیگر امروز ایران انحصار فعالیت‌های سیاسی در "خانواده‌های مشهور، متنفذ و متمکن" است که این هم "موجب تنگ شدن عرصه برای استعدادهای غیروابسته" شده است.

در بخش دیگری از سرمقاله این روزنامه آمده است: «شرایط کنونی کشور در این زمینه‌ها بسیار شبیه دوران قبل از انقلاب شده است که قدرت سیاسی و سایر امکانات در اختیار هزار فامیل و یکی دو حزب بود و توده غیروابسته مردم، امکان راه‌یابی به سپهر مسئولیت‌ها و مشارکت در مدیریت‌ها را نداشتند.»

در این یادداشت که زیر عنوان "تجمیع یا تفرق قدرت؟" منتشر شده، ادعا شده که قانون اساسی جمهوری اسلامی نیز "تفرق قدرت" را توصیه می‌کند. به باور نویسنده در شرایط تفرق قدرت، "جامعه از نوعی نظارت طبیعی برخوردار خواهد بود و راه بر سوء‌استفاده از قدرت و پدید آمدن استبداد و دیکتاتوری بسته خواهد شد".

اختیارات ولی فقیه زمینه‌ساز استبداد و دیکتاتوری

بر خلاف این ادعا در قانون اساسی جمهوری اسلامی برای "ولایت مطلقه فقیه" اختیارات گسترده‌ای در نظر گرفته شده که عزل و نصب فرماندهان نظامی، رئیس قوه قضائیه، فقهای شورای نگهبان و تعیین سیاست‌های کلی نظام نمونه‌هایی از آنهاست.

دویچه وله فارسی را در اینستاگرام دنبال کنید

در عمل رهبر جمهوری اسلامی قدرتی فراتر از قانون دارد و هیچ نهادی نمی‌تواند بر عملکرد او و تشکیلات تحت فرمانش نظارت کنند. به اعتقاد منتقدان این همان شرایطی است که راه را بر "سوء‌استفاده از قدرت و پدید آمدن استبداد و دیکتاتوری" هموار کرده است.

ظاهرا این واقعیت از دید سرمقاله‌نویس روزنامه جمهوری اسلامی هم پنهان نمانده است. او می‌نویسد نگاهی به تجربه‌های تاریخ از حاکمیت‌های مختلف در سراسر جهان این واقعیت را ثابت می‌کند که نه تنها "تجمیع قدرت در یک جناح و یک قبیله سیاسی" که حتی "انحصار قدرت در دو جناح نیز زمینه‌ساز دیکتاتوری و استبداد است".

به این ترتیب نظام سیاسی حاکم بر ایران در بیش از چهار دهه گذشته که بر مبنای رقابت بین دو جناح "خودی" شکل گرفته، زمینه‌ساز پدید آمدن دیکتاتوری و استبداد بوده و از مدتی پیش دایره خودی‌ها را به یک جناح محدود می‌کند و استبداد را عریان‌تر از گذشته نمایش می‌دهد.

• عکس: سرنوشت اعضای شورای انقلاب؛ از ترور تا رهبری

  تشکیل شورای انقلاب

  شورای انقلاب در نیمه دوم دی ماه سال ۱۳۵۷ و چند روز قبل از خروج شاه از ایران با فرمان آیت‌الله خمینی تشکیل شد. هسته اولیه این شورا از مطهری، بهشتی، رفسنجانی، باهنر و موسوی اردبیلی تشکیل شد. مقرر شد این افراد نفرات غیر روحانی را نیز به این شورا اضافه کنند

• عکس: سرنوشت اعضای شورای انقلاب؛ از ترور تا رهبری

  ۱۸ یا ۲۴ عضو؟

  در مورد تعداد اعضای این شورا اختلاف نظر وجود دارد. در برخی منابع به ۱۸ و در منابع دیگر به ۲۴ نفر اشاره شده است: محمود طالقانی، اکبر هاشمی رفسنجانی، محمد بهشتی، مرتضی مطهری، محمدرضا مهدوی کنی، سید عبدالکریم موسوی اردبیلی، محمدجواد باهنر، مهدی بازرگان، عزت الله سحابی، میرحسین موسوی، ابوالحسن بنی‌صدر، صادق قطب‌زاده، حبیب‌الله پیمان، احمد صدر حاج سیدجوادی، حسن حبیبی، عباس شیبانی و علی‌اکبر معین‌فر.

• عکس: سرنوشت اعضای شورای انقلاب؛ از ترور تا رهبری

  آیت‌الله میانه‌رو

  سید محمود طالقانی روحانی میانه‌رویی بود که به اعتقاد بسیاری مرگ وی آسیب جدی به جناح میانه‌روی درون انقلابیون وارد کرد. طالقانی در ۱۹ شهریور ۱۳۵۸ به شکل مشکوکی درگذشت. وی از فعالان نهضت ملی شدن نفت و نهضت مقاومت ملی، از بنیادگذاران جبهه ملی دوم و نهضت آزادی ایران، عضو مجلس خبرگان قانون اساسی و نخستین امام جمعه تهران پس از انقلاب ۵۷ بود.

• عکس: سرنوشت اعضای شورای انقلاب؛ از ترور تا رهبری

  سید محمد بهشتی

  بهشتی سومین رئیس شورای انقلاب بود. وی نماینده تهران و سپس نایب رئیس مجلس بررسی پیش نویس قانون اساسی شد و بالا‌ترین نقش را در تدوین آن داشت. وی دبیر کل حزب جمهوری اسلامی بود. بهشتی در پایان سال ۵۸ رئیس دیوان عالی کشور شد که در آن زمان عالیترین مقام قضایی به حساب می‌آمد. این چهره بسیار موثر و نظریه‌پرداز در هفتم تیر ۱۳۶۰ به همراه ده‌ها نفر از اعضای حزب جمهوری اسلامی کشته شد.

• عکس: سرنوشت اعضای شورای انقلاب؛ از ترور تا رهبری

  مرتضی مطهری

  مطهری با این‌که رئیس شورای انقلاب بود، زود‌تر از دیگران از گردونه شورای انقلاب خارج شد چرا که در ۱۱ اردیبهشت ۱۳۵۸ به دست گروه فرقان ترور شد. از وی به عنوان «ایدئولوگ جمهوری اسلامی» یاد می‌کنند. وی از شاگردان محبوب آیت‌الله خمینی بود. مطهری پیش از انقلاب به عنوان استاد نمونه دانشگاه تهران انتخاب شده بود.

• عکس: سرنوشت اعضای شورای انقلاب؛ از ترور تا رهبری

  مهدی بازرگان، نخست‌وزیر مستعفی

  مهدی بازرگان اولین نخست وزیر ایران پس از انقلاب ۵۷ بود. وی در کنار طالقانی و یدالله سحابی، یکی از بنیادگذاران نهضت آزادی و نماینده مجلس اول بود. در سال‌های جنگ تنها صدای مخالف ادامه جنگ بود که تحمل می‌شد. بازرگان در ۳۰ دی ۱۳۷۳ در سویس درگذشت. وی برای درمان به ژنو رفته بود. پیکر او به ایران بازگردانده شد.

• عکس: سرنوشت اعضای شورای انقلاب؛ از ترور تا رهبری

  ابوالحسن بنی‌صدر

  بنی صدر به عنوان اولین رئیس‌جمهوری تاریخ ایران، رئیس شورای انقلاب هم شد. دوران ریاست‌جمهوری وی اما نیمه تمام ماند و ۱۸ ماه بعد مجلس تحت کنترل حزب جمهوری اسلامی طرح عدم کفایت سیاسی او را تصویب کرد. وی پس از ۴۳ روز زندگی مخفیانه از ایران خارج شد و پس از ۳۰ ماه بار دیگر به فرانسه بازگشت و اکنون در آنجا به سر می‌برد و از مخالفان جمهوری اسلامی محسوب می‌شود.

• عکس: سرنوشت اعضای شورای انقلاب؛ از ترور تا رهبری

  اکبر هاشمی رفسنجانی

  رفسنجانی از انقلابیون صاحب نفوذ و یکی از نزدیک‌ترین افراد به خمینی بود. وی پس از انقلاب سمت‌های بسیاری داشت: وزیرکشور، رئیس‌مجلس، دو دوره رئیس‌جمهور، رئیس مجلس خبرگان و رئیس مجمع تشخیص مصلحت و همچنین از فرماندهان سیاسی جنگ. اما در یک دهه گذشته از قدرت سیاسی وی کاسته شده است. هاشمی رفسنجانی در ۱۹ دی ۱۳۹۵ درگذشت.

• عکس: سرنوشت اعضای شورای انقلاب؛ از ترور تا رهبری

  احمد صدر حاج سیدجوادی

  حاج‌سیدجوادی از اعضای اولیه و بنیانگذار نهضت آزادی، دادستان تهران، عضو شورای انقلاب، وزیر دادگستری و کشور، نماینده مردم قزوین در اولین دوره مجلس شورای اسلامی بود. وی در پیش از انقلاب وکالت تعدادی از مخالفان حکومت پهلوی از جمله علی شریعتی، سید علی خامنه‌ای و حسینعلی منتظری را بر عهده داشت. همچنین او بارها پیش و پس از انقلاب بازداشت و محاکمه شده‌است. وی ۱۱ فروردین ۱۳۹۲ در ۹۶ سالگی در تهران درگذشت.

• عکس: سرنوشت اعضای شورای انقلاب؛ از ترور تا رهبری

  صادق قطب‌زاده

  صادق قطب‌زاده ۱۲ بهمن ۱۳۵۷ به ایران بازگشت. او در پی پیروزی انقلاب به ریاست سازمان رادیو تلویزیون ملی ایران منصوب شد. در دولت شورای انقلاب وزیر خارجه و جانشین بنی صدر و دکتر یزدی شد. وی دو سال بعد و در ۲۱ مرداد ۶۱ در ماجرایی که ابعاد آن هنوز روشن نیست به اتهام مشارکت در کودتا و توطئه قتل آیت‌الله خمینی در دادگاه ارتش به ریاست محمد محمدی ری‌شهری محاکمه و در ۲۵ شهریور ۶۱ اعدام شد.

• عکس: سرنوشت اعضای شورای انقلاب؛ از ترور تا رهبری

  عزت الله سحابی

  سحابی رهبر شورای فعالان ملی مذهبی ایران، عضو شورای انقلاب، عضو شورای ملی صلح، نماینده مردم تهران در اولین مجلس خبرگان قانون اساسی، رئیس سازمان صنایع ملی ایران و نماینده تهران در دوره اول مجلس و نیز رئیس سازمان برنامه و بودجه در دولت مهدی بازرگان بود. وی بیش از ۱۲ سال از عمر خود را در زندان‌های حکومت پهلوی و ۳ سال را در زندان جمهوری اسلامی سپری کرد. سحابی ۱۰ خرداد ۹۰ در تهران درگذشت.

• عکس: سرنوشت اعضای شورای انقلاب؛ از ترور تا رهبری

  سید علی خامنه‌ای

  خامنه‌ای از مشهد به تهران آمد و به عضویت شورا درآمد. وی جزو انقلابیون سرشناس محسوب نمی‌شد، اما در نهایت به عالی‌ترین مقام جمهوری اسلامی دست یافت. نماینده تهران در اولین دوره مجلس، دبیر کل حزب جمهوری اسلامی، دو دوره ریاست‌جمهوری و نمایندگی مجلس خبرگان رهبری و در نهایت در پی مرگ آیت‌الله خمینی، رهبر جمهوری اسلامی شد. وی بسیاری از همراهان خود در شورا را به اشکال مختلف از عرصه سیاسی ایران کنار زد.

• عکس: سرنوشت اعضای شورای انقلاب؛ از ترور تا رهبری

  محمدرضا مهدوی کنی

  مهدوی کنی پس از انقلاب مسئولیت کمیته‌ها را برعهده گرفت و سپس وزیر کشور شد. با کشته شدن باهنر، نخست وزیر موقت شد. وی در انتخابات ریاست جمهوری دوم نامزد بود که با حمایت حزب جمهوری اسلامی از خامنه‌ای از انتخابات کنار رفت و پس از آن در هیچ انتخاباتی جز انتخابات غیررقابتی مجلس خبرگان در سال ۸۵ شرکت نکرد. مهدوی‌کنی از سال ۱۳۹۱، ریاست مجلس خبرگان را بر عهده داشت. او در مهر ماه ۱۳۹۳ در تهران درگذشت.

• عکس: سرنوشت اعضای شورای انقلاب؛ از ترور تا رهبری

  سید عبدالکریم موسوی اردبیلی

  موسوی اردبیلی در مجلس خبرگان قانون اساسی عضویت داشت و همراه بهشتی منصب عالی قضایی گرفت و دادستان کل کشور شد. او پس از انفجار مقر حزب جمهوری در هفتم تیر ۶۰ تا زمان بازنگری در قانون اساسی در سال ۶۸ و ایجاد عنوان تازه رئیس قوه قضاییه در ساختار سیاسی، رئیس دیوان عالی کشور و عملا عالی‌ترین مقام قضایی بود. این روحانی ۸۶ ساله از نیروهای پر نفوذ اصلاح‌طلبان محسوب می‌شد. اردبیلی در آذر ماه ۱۳۵۹ درگذشت.

• عکس: سرنوشت اعضای شورای انقلاب؛ از ترور تا رهبری

  محمدجواد باهنر؛ نخست‌وزیر ترور شده

  باهنر در دولت رجایی وزیر آموزش و پرورش بود. او از جانب آیت‌الله خمینی به عضویت ستاد انقلاب فرهنگی درآمد. پیش از آن هم نماینده رهبر انقلاب در نهضت سواد آموزی بود. پس از کشته شدن بهشتی نیز دبیرکل حزب جمهوری اسلامی بود. در زمان ریاست جمهوری کوتاه محمدعلی رجایی به نخست وزیری رسید. وی به همراه رجایی در ۸ شهریور ۱۳۶۰ در ۴۸ سالگی ترور شد.

• عکس: سرنوشت اعضای شورای انقلاب؛ از ترور تا رهبری

  علی‌اکبر معین‌فر

  معین‌فر زلزله‌شناس برجسته ایرانی و کار‌شناس رسمی با عنوان اولین وزیر نفت ایران شهرت دارد. معین‌فر همچنین رئیس سازمان برنامه و بودجه بود. وی نماینده اولین دوره مجلس از وفاداران به مهندس مهدی بازرگان به حساب می‌آمد. معین‌فر از نیروهای ملی‌مذهبی است، اما بر خلاف تصورها عضو نهضت آزادی نبود. او در دی ماه ۱۳۹۶ در تهران درگذشت.

• عکس: سرنوشت اعضای شورای انقلاب؛ از ترور تا رهبری

  حبیب‌الله پیمان

  پیمان عضو کمیته رهبری "شورای فعالان ملی مذهبی" و از اعضای مؤسس و دبیر کل "جنبش مسلمانان مبارز" است. پس از پیروزی انقلاب ۵۷، به عضویت شورای انقلاب در آمد. وی با تحولات ۱۳۶۰ در زمره منتقدان حکومت قرار گرفت. در سال ۱۳۷۹ همراه با شماری از نیروهای ملی-مذهبی بازداشت شد و چند ماه را در زندان انفرادی سپری کرد.

• عکس: سرنوشت اعضای شورای انقلاب؛ از ترور تا رهبری

  میرحسین موسوی

  موسوی سیاستمدار، نقاش و پنجمین و آخرین نخست وزیر جمهوری اسلامی از سال ۱۳۶۰ تا ۱۳۶۸ بود. او پس از درگذشت روح‌الله خمینی از فعالیت‌های اجرایی کناره گرفت. در سال ۱۳۷۷ فرهنگستان هنر را تأسیس کرد و تا دی‌ماه ۱۳۸۸ ریاست آن را بر عهده داشت. وی نامزد انتخابات جنجال‌برانگیز ریاست‌جمهوری دهم بود که نتیجهٔ انتخابات را نپذیرفت. وی هم‌اکنون به دستور علی خامنه‌ای به همراه همسرش زهرا رهنورد در زندان خانگی است.

• عکس: سرنوشت اعضای شورای انقلاب؛ از ترور تا رهبری

  حسن حبیبی

  حبیبی روز ۱۲ بهمن ۵۷ به ایران بازگشت. او در کمیته تدوین پیش‌نویس قانون اساسی به همراه حقوق‌دانانی چون عبدالکریم لاهیجی، محمد جعفر جعفری لنگرودی، ناصر کاتوزیان و ناصر میناچی عضویت داشت. گرچه بعدها آن پیش‌نویس کنار گذاشته شد. وی نماینده دور اول مجلس و در دولت میرحسین موسوی وزیر دادگستری بود. حبیبی ۱۲ سال (از ۶۸ تا ۸۰) در دولت‌های رفسنجانی و خاتمی معاون اول بود. وی ۱۲ بهمن ۹۱ درگذشت.

• عکس: سرنوشت اعضای شورای انقلاب؛ از ترور تا رهبری

  عباس شیبانی

  شیبانی پزشک بود و در دولت شورای انقلاب وزیر کشاورزی شد. شیبانی بعدها مانند حبیبی از سابقه خود در نهضت آزادی فاصله گرفت. وی در سال ۸۱ با شورای دوم شهر و با ظهور آبادگران در صدر لیست آنان به صحنه بازگشت و هم اکنون در اردو‌گاه اصول‌گرایان قرار دارد.

• عکس: سرنوشت اعضای شورای انقلاب؛ از ترور تا رهبری

  پایان کار شورای انقلاب

  ماموریت شورای انقلاب پس از ۱۸ ماه در ۲۶ تیر ۱۳۵۹ با افتتاح اولین دوره مجلس شورای اسلامی پایان یافت. در سال ۱۳۵۸ شورای انقلاب ابتدا تنها نقش قانون‌گذاری داشت، ولی پس از استعفای دولت موقت در ۱۳ آبان ۱۳۵۸ امور قوه اجرایی نیز به این شورا محول شد و نقش دو قوه را توامان ایفا می‌کرد.

  نویسنده: MI