مسیر جدید روس‌ها؛عرب‌های حوزه خلیج فارس و مسکو چه درسر دارند؟

مهسا مژدهی: وزیرخارجه روسیه در سفری چهار روزه به چند کشور عربی که از روز سه شنبه هفته گذشته اغاز شده بود، به خاورمیانه امد. روس ها اعلام کرده بودند که این سفر با اهداف  سیاسی و کمک به رفع تنش موجود در شورای همکاری خلیج‌فارس به خصوص میان عربستان و قطر انجام گرفته است. پیش از این سفر در بیانیه ای که وزارت خارجه روسیه منتشر کرد، آمده بود که با وجود همه گیری کرونا، حجم روابط تجاری مسکو با هر سه این کشورها افزایش چشم گیری داشته است.

در سفر به سه کشور عربی چه گذشت؟

 لاوروف ابتدا به امارات رفت و در کنفرانس خبری خود با همتای اماراتی اش گفت که پرونده های مهمی در این سفر مورد بررسی قرار گرفته اند. عبدالله بن‌زاید آل‌نهیان وزیرخارجه این کشور هم تاکید کرد که دوطرف به دنبال گسترش روابط خود هستند. اخیرا روابط تجاری با امارات 78 درصد افزایش یافته و این میزان از توجه دو کشور به یکدیگر نشان دهنده اینده ای است که در آن مسکو نقش مهم تری را در خاورمیانه ایفا می کند. . لاوروف درباره عادی‌سازی روابط میان رژیم صهیونیستی و امارات هم در کنفرانس خبری خود با وزیرخارجه امارات گفت: روسیه از عادی‌سازی روابط میان کشورهای عربی و رژیم اسرائیل استقبال می‌کند. وزیرخارجه روسیه در بخش دیگری از اظهاراتش به بازگشت سوریه به اتحادیه عرب و از سرگیری روابط آن با کشورهای عربی اشاره کرد و افزود: بازگشت دوباره سوریه به اقدامات منطقه‌ای به همراه کشورهای عربی ضروری است. 

همانطور که قابل حدس بود، در سفر وزیرخارجه روسیه به ریاض بحث انرژی مورد توجه زیادی قرار گرفت. دو کشور پیش از این در اوپک به توافقاتی با یکدیگر دست یافته بودند. مورد دیگری که بین روس ها و سعودی ها مورد بحث بود، مساله یمن به عنوان یکی از کانون های مهم بحران در خاورمیانه بود. لاوروف در کنفرانس خبری در عربستان گفت که کشورش خواهان پایان یافتن هر چه سریع تر جنگ یمن است. او همچنین تاکید کرد که توافق‌های اقتصادی بین ریاض و مسکو به ۱.۷ میلیارد دلار رسیده است.

مقصد نهایی،‌قطر بود که در آن دیداری غیر معمول انتظار لاوروف را می کشید. وزیران خارجه روسیه، قطر و ترکیه نشست مشترکی با تمرکز بر سوریه برگزار کردند. این سه مقام در انتهای جلسه تاکید کردند که به این جلسات ادامه خواهند داد تا روند استانه تداعی شود. منظور آنها از این روند تلاشی است که روسیه و ترکیه و ایران در سال های اخیر برای بحران سوریه داشته اند. این اتحاد در حالی صورت گرفته که ترکیه و قطر عملا سیاست متفاوتی از روسیه را در سوریه دنبال می کنند. موضوع دیگر مساله افغانستان بود. به نظر می رسد که روس ها حالا که بایدن هنوز تصمیم مشخصی برای این کشور و آینده روند صلح دوحه ندارد، به دنبال ایفای نقش جدی تر در مورد افغانستان هستند.

اما بحثی که خصوصا در فضای مجازی و رسانه ها مطرح بود اهداف این سفر و همزمانی رهبران منطقه در خلیج فارس بود و اینکه روسیه و ترکیه بدون حضور ایران درباره سوریه تصمیم گرفتند این در حالی است که در این جلسات لاوروف اعلام کرد که قرار است زین پس مساله سوریه اینگونه حل شود و روند آستانه شکل جدیدتری به خود بگیرد! کارشناس ما در خبرآنلاین معتقد است این نوع تصمیم گیری حکایت از برنامه های تازه در خاورمیانه دارد و در حال حاضر با آمدن بایدن به کاخ سفید فرصت مناسبی برای روس ها به وجود آمده تا بتوانند از فضای موجود نفع کافی را ببرند این در حالی است که عرب های حاشیه خلیج فارس نیز به دنبال همین هستند.غیبت ایران در دیدار رهبران منطقه در خلیج فارس حکایت از آن دارد که صف‌آرایی جدید در منطقه در حال تغییر است.در ادامه تحلیل کوتاه محمود شوری را می خوانیم:

روس ها به فکر افزایش نفوذ خود در خاورمیانه هستند

محمود شوری کارشناس مسائل روسیه در مورد سفر لاوروف و اهداف روسیه به خبرآنلاین،گفت:واقعیت این است که روس ها تلاش می کنند تا ظرفیت ها و فرصت های خود را برای بازیگری در سطح منطقه و صحنه بین المللی افزایش دهند.

شرایط با امدن بایدن تغییر کرده و عملا روسیه در یک وضعیتی قرار گرفت که باید یک دیپلماسی فعالانه تری را دنبال می کرد تا موقعیت خود را حفظ کند. همچنین مساله سوریه هم به مقطعی رسیده که نیازمند رسیدگی است. هم موضوع حل و فصل سیاسی این بحران هست و هم انتخابات ریاست جمهوری در اینده نزدیک برگزار می شود. به سرانجام رساندن این موضوعات برای روسیه اهمیت دارد.  آنها با استفاده از ظرفیتی که برای تعامل با ترکیه و کشورهای خلیج فارس وجود دارد دنبال افزایش نفوذ هستند.

این مسیر جدیدی است که باز شده تا روس ها در خاورمیانه نقش بیشتری بازی کنند و در مورد سوریه هم همین طور است. البته لاوروف می گوید فرمت آستانه کماکان ادامه خواهد داشت ولی به نظر می رسد که مسکو در حال گسترش  انتخاب های خود است و بعید نیست که ما در اینده شاهد باشیم که فرمت استانه به یک گزینه جدیدتری تغییر کند. این شاید مهم ترین مساله ای بوده که از سفر لاوروف به سه کشور منطقه مورد توجه قرار گرفت.

از سوی دیگر با آمدن بایدن روس ها تلاش می کنند تا از فرصتی که ایجاد شده و دولت جدید امریکا دچار سردرگمی در نوع برخورد با خاورمیانه است استفاده کنند. طرف مقابل هم این را برای خودش یک فرصت می داند تا از طریق تعامل با روسیه قدرت چانه زنی خود را در مقابل امریکا بالا ببرد. مجموعه این انگیزه ها و اهداف باعث شکل گیری این سفر شد که می تواند نقطه عطفی در شرایط موجود خاورمیانه باشد.

این کارشناس مسائل اوراسیا و ناتو در ادامه با اشاره به اینکه روس ها به دنبال نفع بردن از فضای موجود در منطقه هستند تاکید کرد: روس ها سعی می کنند تا از فرصت های ایجاد شده استفاده کنند. کشورهای خلیج فارس سرمایه و امکانات مالی زیادی دارند که می توانند در تعامل با روسیه در اختیار آنها بگذارند. کشورهای عربی به دو جهت تلاش دارند تابه مسکو نزدیک شوند. از یک طرف می خواهند میل و علاقه روس ها به روابط با ایران را کاهش دهند و از طرف دیگر می خواهند قدرت بازیگری خود را مقابل امریکا بالا ببرند. این ها انگیزه های متفاوتی است که دو طرف را در یک نقطه به اشتراک می رساند. احتمال دارد که ما با چشم انداز جدیدی در منطقه مواجه شویم که در آن ممکن است روسیه به کشورهای عربی از پیش نزدیک تر شود.

>>> این مطالب را هم بخوانید:
دستاورد یک سفر خاص به خلیج فارس و دوره ای کشورهای منطقه؛رهبران در غیاب تهران چه تصمیماتی گرفتند؟
در ابتکار عمل روس‌ها خیری برای این مردم ستمدیده نیست؛راه صلح از جمع اقوام می‌گذرد
تور عربی لاوروف و برجام

23/ 310312