معلمی که ادبیات را عاشقانه زیست

در میان نویسندگان ایرانی با چهره‌های شاخصی طرف هستیم که برخی از آنان همه عمر خود را بر سر نوشتن گذاشته‌اند و آثار ماندگاری هم خلق کرده‌اند. اما کمتر کسی را می‌توان یافت که همچون گلشیری همه زندگی و هستی‌اش را صرف ادبیات کرده باشد. او هم می‌توانست خیلی راحت نظیر اغلب اهالی کتاب همه درها را ببندد و در خلوت خود دست به تألیف بزند، اما گلشیری یک پدیده نادر فرهنگی بود که نقشی بسزا در پیشبرد ادبیات داستانی‌مان در دوره معاصر ایفا کرد.

زندگی حرفه‌ای او که البته از دنیای شخصی‌اش هم جدا نبود وجوه مختلفی داشت؛ هم نویسنده بود، هم مدرس داستان‌نویسی و هم منتقد ادبی. افزون بر این‌ها به معنای واقعی کلمه معلم هم بود. هیچ‌گاه در خانه‌اش را به روی علاقه‌مندان نبست؛ همواره به دنبال حمایت از نویسندگان جوان بود و کم نبودند افرادی که از سراسر ایران با راهنمایی و حتی کمک او موفق به انتشار نوشته‌های خود و حتی معرفی به جامعه ادبی شدند. حتی در معرفی ادبیات ایران به خارج از کشور و از سویی آشنایی جوانان با داشته‌های ادبیات کلاسیک‌مان هم تلاش بسیاری به خرج داد.

من در زمره شاگردان گلشیری نبودم اما چند مرتبه‌ای سر کلاس‌های او رفته بودم. کتاب‌های شاخص جهان را با نگاه تازه‌ای نقد می‌کرد. حضورش آن‌قدر مؤثر بود که اغراق نیست اگر او را همچون چراغی در مسیر ادبیات آن دوران بدانیم که به سکون رسیده بود. شبیه شرایطی که هم‌اکنون به‌نوعی ادبیاتمان گرفتار آن شده اما دیگر فردی همچون گلشیری را نداریم که عاشقانه به فکر ارتقای آن باشد.

حالا که سال‌ها از درگذشت گلشیری می‌گذرد حتی آن‌هایی که او را قبول ندارند هم نمی‌توانند منکر اثرگذاری مستقیم و غیرمستقیم او بر طیف گسترده‌ای از فعالان این عرصه بشوند. همه دغدغه‌اش ادبیات بود و بیراه نیست اگر بگویم او ادبیات را به معنای واقعی زیست و شاید همین مسأله یکی از مهم‌ترین رازهای ماندگاری ابدی‌اش بر تاریخ ادبیات معاصر ایران باشد. درگذشت زودهنگام او خسران بزرگی بر ادبیاتمان وارد کرد.

حالا که بحث این معلم و نویسنده بزرگ به میان آمد پیشنهادی هم برای نوجوانان و جوانانی دارم که به‌تازگی قدم به دنیای ادبیات گذاشته‌اند. با آنکه انتخاب میان نوشته‌های او کار راحتی نیست اما به عقیده من داستان‌های کوتاهی که پیش از انقلاب نوشته آثار بسیار شاخصی هستند. خواندن رمان‌های جن‌نامه و آینه‌های دردار هم می‌تواند افزون بر لذت‌بخشی نکات بسیاری را به علاقه‌مندان و آن‌هایی که نوشتن را تازه شروع کرده‌اند،بیاموزد.

۵۸۵۸