نکاتی درباره آغاز و انجام شاهنامه / شاهنامه فردوسی ۱۰۴۲ ساله شد

 وقتی هم که شاهنامه را به دربار محمود غزنوی برد و بی‌اعتنایی او را دید، آن صله ناچیز و بی‌مقدار را میان اهل کوی و برزن تقسیم کرد و دست خالی برگشت. امروز 25 اسفند، سالروز پایان کار پررنج و طاقت‌فرسای فردوسی است.

جعلیاتی درباره آغاز سرودن شاهنامه

در بعضی صفحات و سایت‌ها درباره آغاز سرودن شاهنامه، مطالبی به اشتباه دست به دست می‌شود مبنی بر این‌که فردوسی به دستور سلطان محمود غزنوی، نظم شاهنامه را آغاز کرده‌است. در حالی که فردوسی خیلی قبل‌تر از این‌که محمود به سن پادشاهی برسد، شروع به نظم شاهنامه کرده‌بود. وقتی فردوسی در سال 367 هجری قمری شروع به سرودن شاهنامه کرد، 38 ساله بود و محمود غزنوی 6 ساله! محمود غزنوی در سال 387 هجری بر تخت پادشاهی نشست و در آن زمان فردوسی 58 سال داشت و 20 سال از شروع شاهنامه‌سرایی‌اش می‌گذشت. فردوسی در اصل کار دوست و رفیقش، دقیقی‌توسی را کامل کرد. دقیقی هزار بیت از شاهنامه را سروده بود که به قتل رسید. فردوسی هزار بیت سروده دقیقی را هم در شاهنامه جای داد. این هزار بیت مربوط به پادشاهی گشتاسب و چگونگی روی کار آمدن اوست که در پایان پادشاهی کیخسرو آمده‌است.

تاریخ اتمام نسخه اولیه و نسخه نهایی

از آن‌جا که در دست‌نویس‌های شاهنامه برای زمان پایان نظم شاهنامه، دو تاریخ آمده (سال‌های 384 و 400 هجری قمری)، محققان بر این باور هستند که فردوسی در تاریخ 384، نسخه اولیه را سرود و در سال 400 آن را کامل کرد. جالب این‌که فردوسی در پایان داستان یزدگرد، به روز 25 اسفند(روز ارد سفندارمذ) اشاره کرده و سروده است: «سرآمد کنون قصه یزدگرد/ به ماه سفندارمذ روز ارد/ ز هجرت شده پنج هشتاد بار/ به نام جهان‌داور کردگار». دکتر خالقی‌مطلق، شاهنامه‌پژوه برجسته درباره این‌که آیا 25 اسفند مربوط به سال 384 است یا سال 400، می‌نویسد: «با در نظر گرفتن این که نه تنها اکثریت بزرگ دست‌نویس‌های اساس تصحیح ما، بلکه کهن‌ترین و به نسبت معتبرترین آن‌ها، تاریخ 25 اسفند را در ارتباط با سال 400 آورده‌اند، می‌توان گفت که به احتمال بسیار، روز 25 اسفند تاریخ پایان نهایی سرایش شاهنامه است.»

2323