بمان تا بیاید مه فرودین

بمان تا بیاید مه فرودین 

خاستگاه نوروز در ایران باستان است و مردم مناطق گوناگون فلات ایران، نوروز را با شکوه بسیار جشن می‌گیرند - عکس از تسنیم

نوروز ۱۴۰۰ روز شنبه ۳۰ اسفند است و در ساعت ۱۳ و ۷ دقیقه و ۲۸ ثانیه، سال تحویل می‌شود.

نوروز نخستین روز سال خورشیدی ایرانی برابر با یکم فروردین ماه است. جشن آغاز سال نوی ایرانی که یکی از کهن‌ترین جشن‌های به جا مانده از دوران ایران باستان است، برای ایرانیان به عنوان جشن ملی، بسیار مهم است.

خاستگاه نوروز در ایران باستان است و مردم مناطق گوناگون فلات ایران، نوروز را با شکوه و اهمیت بسیار جشن می‌گیرند. نوروز که به سال نو ایرانیان و بسیاری دیگر از مردم همسایه ایران، که زمانی جزو این امپراطوری بوده‌اند، برمی‌گردد، آغاز فصل بهار است و امروزه، به آن برابری بهاری یا «اکیونوس» می‌گویند.

گستره نوروز غیر از کشورهای ایران و افغانستان، کشورهای بسیاری است. در ایران و افغانستان، نوروز به عنوان آغاز سال نو محسوب می‌شود و در برخی دیگر از کشورها یعنی تاجیکستان، روسیه، قرقیزستان، قزاقستان، سوریه، گرجستان، جمهوری آذربایجان، آلبانی، چین، ترکیه، ترکمنستان، هند، پاکستان و ازبکستان تعطیل رسمی است و مردمان، جشن عید را برپا می‌کنند.

بر اساس اسناد و مدارک تاریخی، قدمت جشن نوروز به پیش از هخامنشیان و مادها باز می‌گردد. این جشن به مرور، تحولِ تدریجی پیدا کرده و در برخی فرهنگ‌ها و خرده‌ فرهنگ‌های دیگر مخلوط شده و جنبه‌های دینی و آئینی هم به آن داده‌اند.

مورخان، آغاز پیدایش کهنسال‌ترین رسم باستانی نوروز را به زمان پیشدادیان نسبت داده و جمشید، چهارمین پادشاه پیشدادی ایران را بنیان‌گذار نوروز معرفی می‌کنند. سنگ‌ نگاره‌‌های باقی ‌مانده از دوران هخامنشی نیز نشان‌دهنده آئین نوروز در تخت ‌جمشید است.

فردوسی در خصوص جشن ملی و باستانی نوروز در شاهنامه می‌گوید:‌

همه کردنی‌ها چوآمد پدید به گیتی جز از خویشتن ندید

چو آن کارهای وی آمد به جای ز جای مهین برتر آورد پای

به فر کیانی یکی تخت ساخت چه مایه بدو گوهر اندر نشناخت

که چون خواستی دیو برداشتی ز هامون به گردون برافراشتی

چو خورشید تابان میان هوا نشسته برو شاه فرمان‌روا

جهان انجمن شد بر تخت او فرو مانده از فرهٔ بخت او

به جمشید بر گوهر افشاندند مر آن روز را روزٍ نو خواندند

سر سال نو هرمزو فرودین بر آسوده از رنج تن دل زکین

بزرگان به شادی بیاراستند می و جام و رامشگران خواستند

چنین روز فرخ از آن روزگار بمانده از آن خسروان یادگار

در جای دیگری نیز فردوسی در پاسداشت نوروز می‌گوید:

بیارید این آتش زردشت بگیرد همان زند و اوستا بمشت

نگه دارد این فال جشن سده همان فر نوروز و آتشکده

همان اورمزد و مه و روز مهر بشوید به آب خرد جان و چهر

کند تازه آیین لهراسبی بماند کین دین گشتاسبی

منوچهری نیز در پاسداشت جشن نوروز می‌گوید:

آمدت نوروز و آمد جشن نو روزی فرا كامكارا، كار گيتی تازه از سرگير باز

نوروز، زمان تازه شدن فصل‌ها و زایش گیاهان و زندگی دوباره در طبیعت است و شاید به همین دلیل بی راه نیست که مورخان بسیاری نوروز را زیباترین و با مسماترین آغاز سال نو برای یک ملت عنوان می‌کنند.

جشن آغاز بهار و شادی طبیعی زمین، از پایان فصل سخت سرما که زایش دوباره زمین را به همراه دارد. فصل به بار نشستن درختان و جاری شدن دوباره رودها و چشمه‌ها بعد از خاموشی و خفتگی زمین در زمستان، نشاطی وصف ناشدنی میان قوم و ملت بزرگ ایرانیان از گذشته تا اکنون داشته است. زمین در بهار، آبستن شکوفه و سبزی می‌شود و پیراهن نو به تن می‌کند و زمان دگرگونی و آغازی جدید را نوید بخش است.

فردوسی بزرگ نیز در شاهنامه همین تصویر را به جا می‌گذارد زمانی که گیو، بیژن را نمی‌یابد، جهت چاره‌جوئی و کمک نزد کیخسرو می‌رود و از او برای یافتن گمشده‌اش یاری می‌جوید. کیخسرو در پاسخ این طلب می‌گوید:

بمان تا بیاید مه فرودین که بفروزد اندر جهان هوردین

بدانگه که برگل نشاندت باد چو برسر همی گل فشاندت باد

بگویم ترا هر کجا بیژنست بجام اندرون این مرا روشنست

یعنی تا نوروز نرسد کیخسرو نمی‌تواند در جام جم نظر کند و اسرار ببیند.

از قدیم الایام مردم از چند روز بعد از اسفند، آمادگی برای نوروز و جشن سال نو را آغاز می‌کردند. یکی از این آئین‌ها، سبز کردن سبزه نوروز بوده‌ است.

در بخشی از کتاب تاریخ ایران کهن و نوروز در کردستان آمده که ابوریحان بیرونی، دانشمند ایرانی، ستاره‌شناس و تقویم‌شناس در مورد پیدایش سبزه‌های نوروزی آورده ‌است، «هر شخصی از راه تبرک به این روز در طشتی جو کاشت، سپس این رسم در ایرانیان پایدار ماند، که روز نوروز در کنار خانه «هفت صنف» از غلات بر هفت استوانه بکارند و از روئیدن این غلات، به خوبی و بدی زراعت و حاصل سالیانه حدس بزنند.» این غلات در کتابهای تاریخی دانه‌هایی از جمله گندم، جو، برنج، لوبیا، عدس، ارزن، نخود، کنجد، باقلا، ذرت و ماش عنوان شده‌ است.

تقدس عدد هفت نیز نزد ایرانیان به دلیل نمایندهٔ ۷ امشاسپند است. امشاسپند هفت فرشته بزرگ هستند که هر یک مظهر یکی از صفات اهورامزداست. بر اساس متون تاریخی و نوشته‌های به جا مانده از مورخان، ترکیب «هفت‌سین» از همین هفت صنف غلات است که ابوریحان به آن اشاره می‌کند.

چیدن هفت‌سین در میان ایرانیان بسیار عزیز و مهم است. هفت‌سین سفره‌ای است که ایرانیان یک روز پیش از چهارشنبه آخر سال می‌چینند و آن را به زیباترین شکل با هفت عنصر می‌آرایند. اعضای خانواده لحظه تحویل سال نو را در کنار سفره هفت‌سین نشسته و رسیدن سال نو را جشن می‌گیرند. برخی سفره را در مدت سیزده روز نوروز نگه می‌دارند و در پایان سیزدهمین روز نوروز، سفره هفت‌سین را جمع کرده و سبزه را به آب می‌دهند.

سیر نشانه سلامتی، سکه نشانه برکت و فراوانی، سماق نماد مزه زندگی و سنجد نماد عشق است. سیب نشانه زیبایی و مهر و مهر ورزی و سبزه نشانه خرمی و نو شدن است. سمنو نشانه فراوانی و خیر و برکت، سرکه نشانه صبر و شادی و سنبل نشانه بهار است که سین‌های هفت‌سین را تشکیل می‌دهند. آئینه، شمع، شیرینی، تنگ آب و تخم‌مرغ که نشانه باروری است حتما در سفره هفت سین گذاشته می‌شود. حافظ، شاهنامه و قرآن نیز در سفره هفت‌سین بسیاری از ایرانیان دیده می‌شود.

سال پیش رو و نوروزی که در پیش است آغاز سده جدیدی در ایران است و بسیاری از شهروندان ایرانی به امید سالی بهتر آن را کنار سفره‌های هفت‌سین خود جشن می‌گیرند. طبق گزارش‌های منتشر شده در ایران، نوروز امسال به دلیل مشکلات معیشتی و اقتصادی رونق سال‌های گذشته را نخواهد داشت. ولی بسیاری از مردم، نوروز را با هرچه داشته باشند جشن خواهند گرفت و به امید سالی بهتر، روز را نوروز می‌کنند.

منبع: ثمانه قدرخان؛ اينديپندنت فارسی


فیلمها و خبرهای بیشتر در کانال تلگرام پیک ایران