سال ۹۹ و متفاوت‌ترین شب یلدا

به گزارش خبرنگار مهر، پنجاه و چهارمین قسمت از سلسله یادداشت‌های غیراداری پرویز قاسمی، رایزن فرهنگی ایران در قرقیزستان به شب یلدای کرونایی سال ۹۹ اختصاص پیدا کرده است. در آن شب در سالن سفارت ج.ا.ایران در بیشکک از سوی رایزنی فرهنگی برنامه‌ای ویژه یلدا با رعایت فاصله گذاری اجتماعی برگزار شده بود. این یادداشت را در ادامه بخوانید:

سال ۱۳۹۹ آخرین سال قرن همه چیزش متفاوت از سال‌های گذشته است؛ همه برنامه‌ها، مراسم‌ها، نمایشگاه‌ها و جشنواره‌ها و بطور کلی گذران حیات اجتماعی و فرهنگی‌اش. اینها جملگی تحت تاثیر موجود و پدیده‌ای عجیب و هنوز ناشناخته و مهارنشده به‌نام کرونا قرار گرفته‌اند. این ویروس تقریبا یک سال است که کل و یا بخش عظیمی از کره خاکی را درگیر خود کرده است. 

متاثر از این بیماری و محدودیت‌هایی که برای مقابله با آن وضع شده است و البته اجتنابی از این محدودیت‌ها هم نیست، بسیاری از فعالیت‌ها و برنامه‌ها به فضای جدیدی شیفت شده‌اند: «فضای مجازی و آنلاین، وبیناری و بعضا نیمه حضوری.» این آخری یعنی وبینار این روزها آرام آرام در حال نهادینه شدن است و به‌خصوص در همین ماه‌های گذر با شیب ملایم ولی سخت از پاییز به زمستان و چله‌های کوچک و بزرگش، شاهد رونق بیشتری از وبینارها بودیم و هستیم.  

خطر کرونا و کمین‌اش را همچنان در بسیاری از شهرهای کشورمان، بعضا با شدت و نوسان بیشتر و بعضا هم کمتر، احساس می‌کنیم و مسئولان ذیربط و بخصوص وزارت بهداشت همچنان هشدارها و انذارها را برای رعایت نکات و پروتکل‌های بهداشتی می‌دهند. فرا رسیدن برخی مناسبت‌های تقویمی همچون شب یلدا نگرانی‌ها را برای رعایت هشدارها و انذارها توسط مردم بیشتر می‌کند و البته این نگرانی‌ها پربیراه هم نیست؛ اگر و تنها بدانیم که شب یلدا و شب چله چه جایگاهی در فرهنگ و سنت ایرانیان دارد و اسباب و بهانه و محملی برای دورهمی‌های خانوادگی است. 

بیشترین ابتلا به کرونا هم گفته می‌شود از همین دورهمی‌هایی است که البته ما در ایرانمان فراوان از آنها داریم در قالب‌های صله رحم و تجدید دیدار، سرزدن به والدین و بزرگترها و... بخاطر شرایط ویژه امسال شاید اولین بار است که بر پرهیز از دورهمی‌ها بطور رسمی و غیررسمی تاکید می‌شود. واقعا چه بهانه و دلیل موجهی می‌توانست و می‌تواند بر پرهیز از دورهمی شب یلدا و مناسبت‌هایی از این دست از طرف دولت و رسانه ملی و مسئولان وزارت بهداشت و ستاد ملی مقابله با کرونا مطرح شود. چه کسی می‌توانست چنین بلای عالمگیری را پیش‌بینی کند؟ بلایی که همه چیز را به‌نوعی قفل کرده و همه را در حالتی از آچمز قرار داده است. اگر در روزها و ماه‌های اول کرونا از چهان پساکرونا گفته می‌شد چندان معنا و مفهوم پیدا نمی‌کرد و زیاد جدی گرفته نمی‌شد ولی این گفته اینک با گذشت تقریبا یک سال از گسترده شدن خوان نامبارک کرونا و قربانی گرفتن‌های بسیار؛ بیشتر حس؛ درک  و فهم می‌شود. 

آری، یلدای سنتی نیز همچون دیگر مراسم‌ها و مناسبت‌های ملی و دینی و تقویمی در فضا و شرایطی دیگر و کاملا متفاوت از تمام سال‌های گذشته در خانواده‌های ایرانی داخل و خارج از کشور گرامی داشته شد و فضای مجازی ما در همین ایام منتهی به ۲۹ و۳۰ اسفندسال ۱۳۹۹ شاهد رویکردها و ابتکارات جدیدی برای گرامیداشت کرونا بود. تجربیات  فعالیت  در کنار کرونا در ماه‌های اخیر نتیجه و ثمره خود را در برگزاری انواع مراسم‌ها بمناسبت شب یلدا در قالب‌های وبیناری و آنلاینی و برخطی به‌خوبی نشان داد و ما در این دوسه روز منتهی به بلندترین شب سال، اطلاعیه‌ها، فراخوان‌ها، پوسترها و بنرهای مختلفی را در موضوع  شب یلدا و دعوت برای حضور در آنها بصورت آنلاینی شاهد بودیم.  

استقبال دانشجویان زبان فارسی از کشورهای مختلف از این وبینارها نیز جالب بود و بعضا ویدئوکلیپ‌هایی را در موضوع یلدا ساخته بودند. بنیاد سعدی، اداره کل همکاری‌های فرهنگی و امور ایرانیان خارج از کشور، نمایندگی‌های فرهنگی جمهوری اسلامی ایران درخارج از کشور و برخی سفارتخانه‌ها و موسسه فرهنگی اکو از جمله فعال‌ترین مراکز و نهادها در برگزاری ویژه برنامه‌های یلدایی در فضای مجازی و بصورت برخط و آنلاین بودند. برخی نمایندگی‌های فرهنگی هم که مستقیما امکان و یا شرایط  برگزاری وبینار را نداشتند نیز  در یک و یا چند برنامه برخطی مربوط به یلدا حضور و مشارکت تعاملی داشتند. 

در سال‌های گذشته مراسم شب یلدا در بیشکک پایتخت قرقیزستان معمولا توسط سفارت ایران و باهمکاری و مشارکت رایزنی فرهنگی برگزار می‌شد ولی امسال بخاطر کرونا و محدودیت‌های موجود امکان برگزاری این برنامه برای تمام ایرانیان مقیم میسور نشد. رایزنی فرهنگی ضمن حضور و مشارکت تعاملی در برخی برنامه‌های یلدایی که بصورت وبینار و برخط برگزار می‌شد؛ ازجمله وبینار موسسه فرهنگی اکو، بنیاد سعدی و دیپلماسی عمومی وزارت حارجه با عنوان نشست هم اندیشی: «شب یلدا- همبستگی منطقه‎‌ای» و وبینار «شب یلدای ایرانی با فارسی گویان» و... در سالن سفارت کشورمان میزبان جمع محدودی از ایرانیان مقیم در شب چله سال بود. 

در مراسم مذکور علاوه بر سخنرانی رایزن فرهنگی در موضوع شب یلدا و شعرخوانی توسط چند تن از فرزندان ایرانیان مقیم، گزارشی از مراسم این روز سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی – مراسم هفته پژوهش – نیز ارائه شد و همکاران سفارت و نهادهای ایرانی موفقیت رایزنی بیشکک در کسب عنوان نمایندگی برتر در حوزه رصد و پایش محیطی را تبریک گفتند. درحاشیه این برنامه ویدئو تهیه شده توسط رایزنی فرهنگی به مناسبت شب یلدا که در بردارنده تصاویری از یلداهای ایرانیان مقیم در سال‌های ۹۷و ۹۸ بود و نیز کلیپ دانشجویان زبان فارسی دانشگاه دولتی بیشکک در گرامیداشت یلدا پخش شد.

گفتنی است علاوه بر مراسم شب یلدا در جمع محدود ایرانیان مقیم در سفارت (با رعایت پروتکل‌های بهداشتی) ویژه‌نامه مناسبتی با عنوان «آشنایی با شب یلدا؛ آداب و رسوم متفاوت برخی از شهرهای ایران در شب یلدا؛ آداب و رسوم شب یلدا در کشورهای مختلف» در ۱۹ صفحه به زبان قرقیزی ترجمه و در ماهنامه روسی- قرقیزی جامعه و فرهنگ ایران – میراث- شماره آذر۹۹  منتشر  و تصاویری در موضوع شب یلدا هم در صفحات فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی و نیز سایت‌های روسی؛ قرقیزی و فارسی نمایندگی به اشتراک گذاشته شد.

۱۳۹۹/۱۰/۰۲