تالاب هامون یا شن‌زار هامون؟ / گرد و باد میهمان همیشگی سیستان و بلوچستان شده است

به گزارش خبرنگار خبرگزاری دانشجو، حنانه جانمحمدی؛ * سیستان و بلوچستان سرزمین فرصت‌های از دست رفته و طرح‌های نیمه تمام است. در این میان ماجرای حقابه هیرمند در چند ساله اخیر با حواشی متعددی رو به رو بود. ساخت بند کمالخان در ولایت مرزی نیمروز کشور افغانستان روی رودخانه هیرمند باعث انحراف آب این رودخانه از بستر اصلی آن شده و مانع از ورود آب کافی به ایران می‌شود. در نهایت علاوه بر عدم تامین آب شرب مردم استان سیستان و بلوچستان با خطرات دیگری از جمله خشکی تالاب هامون، نبود آب کشاورزی و بروز ریزگرد‌های بدون توقف در استان مواجه خواهیم شد.

مشکل آب کشاورزی همیشه دغدغه‌ای بزرگ برای مردم این استان جنوبی بوده است. بعد از روی کار آمدن دولت کرزای، گفتگو‌های جدی میان ۲ طرف برای حل قضیه، صورت نگرفت. کاهش سطح آب هیرمند، پیامد‌های زیان‌بار زیست محیطی و کشاورزی در دشت سیستان ایجاد کرد و در نهایت موجب مهاجرت گسترده مردم این منطقه شد.

احداث سد کمال خان و سد بخش آباد نیز مزید بر علت شد و هم روابط دو کشور را از گذشته سرد‌تر کرد و هم زمینه‌ساز خشکی تالاب هامون شد. با این حال موضوع حقابه ایران به دوره قاجار بر می‌گردد. در سال ۱۲۴۹ طبق حکمیت گلداشمیت درباره تقسیم آب رودخانه هیرمند چنین حکم شده است که «به هیچ‌وجه نباید عملیاتی بین دو دولت صورت گیرد که به مقدار آبی که برای مشروب‌کردن سواحل رودخانه هیرمند لازم است، آسیب وارد شود.»، اما بعد از این تاریخ در سال‌های ۱۲۸۳، ۱۳۱۷ و ۱۳۲۶ هم قرارداد‌هایی برای تعیین حقابه منعقد شد، اما آخرین قرارداد بین المللی در این زمینه بر می‌گردد به سال ۱۳۵۱ مفاد این معاهده شامل ١٢ ماده است که در بخشی از آن آمده: «حقابه ایران از رودخانه هیرمند، ٢٦ مترمکعب بر ثانیه و حدود ٨٢٠ میلیون‌مترمکعب در سال تعیین شد.»

 

برنامه مدونی برای احیای هامون وجود ندارد

به این منظور با امین کمالی، دبیر مجمع دانشجویان عدالتخواه دانشگاه زابل که مدت‌هاست به مطالبه‌گری در این موضوع پرداخته‌اند، به گفتگو نشستیم. او می‌گوید: در یک سال اخیر، گفتگوها، نشست‌ها و کارگروه‌هایی در خصوص تالاب هامون و حقابه هیرمند صورت گرفته است. معتقد به این نیستیم که مسئولان اقدامی در راستای رفع محرومیت استان نداشتند، اما مصاحبه برای مردم نان و آب نمی‌شود.

کمالی ادامه می‌دهد: باید به فکر کاری اساسی باشیم. سال گذشته هامون در ایام مشابه، سیلی از امیدواری در مردم به وجود آورد، چون حجم آب قابل توجهی از افغانستان به آن تزریق شد. جریان دانشجویی در همان زمان به دکتر پورمردان یادآوری کرد که این آب را مدیریت کند و همیشگی باشد. پورمردان در جواب به مطالبه‌گری ما پاسخ داد که «این آب در سال آینده هم به دریاچه تزریق خواهد شد، در کشور افغانستان سطح آب بالا است و باید امیدوار بود.»

این فعال دانشجویی خاطرنشان کرد: اگر بخواهیم همین دیدگاه را بررسی کنیم، می‌فهمیم که مسئولان هیچ نگاهی به آینده ندارند و بدون برنامه کار را پیش می‌برند. از طرفی به افغانستان به عنوان کشوری جنگ زده نگاه می‌کنند که می‌توانند از ضعف مدیریتی‌شان استفاده کنند و همیشه آب به ایران خواهد رسید و نیازی به دیپلماسی و برنامه اصولی نیست. با این حال کمتر از دو ماه بعد از این گفتگو استارت تاسیس بند کمالخان خورده شد و به نتیجه رسید.

بعد از روی کار آمدن دولت کرزای، گفتگو‌های جدی میان ۲ طرف برای حل قضیه، صورت نگرفت. کاهش سطح آب هیرمند، پیامد‌های زیان‌بار زیست محیطی و کشاورزی در دشت سیستان ایجاد کرد و در نهایت موجب مهاجرت گسترده مردم این منطقه شد.