پمپ‌بنزین دروازه دولت؛ نوستالژی ۸۱ ساله پایتخت

تهران، شهری است که برای نخستین بار از سال ۱۱۶۴ خورشیدی با بر تخت نشستن آغا محمد خان قاجار پایتختی آن بنیان نهاده شد.

پیش از آغاز سلطنت سلسله قاجار برای حفاظت قصبه تهران که در نزدیکی شهرری بود، پنچ دروازه در اطراف قصبه به حکم شاه طهماسب صفوی ساخته شد.

سپس در دوران افغان‌ها یک دروازه و پس از آن نیز در دوران محمدشاه قاجار یک دروازه دیگر به آن افزوده شد.

در دوران ناصرالدین شاه قاجار نیز دروازه‌های صفوی جهت گسترش شهر ویران و تهران که نزدیک به ۱۰۰ سال بود پایتخت شده بود، دارای ۱۲ دروازه شد.

اما حکایت دروازه های تهران با داستان جایگاه سوخت ۶ و خاطرات مانده بر محوطه و بنای اش چه ارتباطی دارد؟

بد نیست که بدانیم سومین جایگاه پمپ بنزین در تهران یا همان جایگاه سوخت ۶ بر بازمانده یکی از آن ۱۲ دروازه به نام دروازه دولت ساخته شد.

زمین جایگاه سوخت شماره ۶ یا همان پمپ بنزین دروازه دولت در سال ۱۳۱۷ خریداری و در سال ۱۳۱۹ توسط شرکت نفت ایران و انگلیس جهت توزیع فرآورده‌های نفتی همچون نفت سفید و بنزین راه اندازی شد.

این جایگاه تا دهه ۷۰ فعال بود و پس از آن به دلیل عبور مترو از زیر آن فعالیتش متوقف و سال‌ها در اختیار بخش خدمات شهری شهرداری قرار گرفت و وضعیت مناسبی نداشت.

بخش موزه‌های وزارت نفت از سال ۹۶ با بازپس‌گیری این بنا نسبت به مرمت و تبدیل آن به موزه اقدام کرد.

بنای پمپ بنزین دروازه دولت در کل آجری و نمای آن به صورت طاق‌هایی با کاشی‌کاری‌های هفت رنگ فیروزه‌ای است.

طاق‌های قوس‌دار با کاشی‌کاری‌های نفیس، قاب‌های دور هر طاق به صورت نقش گره بود که با طرح‌های اسلیمی تزیین و از فضای سوختگیری تفکیک و دیوارهای داخلی با اندود گچ پوشانده شده است.

معرفی تاریخ جایگاه‌های توزیع سوخت در کشور، نمایش اشیاء و اسناد مرتبط با چرخه تحول پخش فرآورده‌های نفتی از ابتدا تاکنون، شیوه بارگیری، حمل و تخلیه سوخت در جایگاه‌های عرضه از اهداف تعریف‌شده برای موزه پمپ بنزین به شمار می‌رود.   

بناهای تاریخی تهران برای گردشگران ناشناخته

موزه پمپ بنزین درست پشت ایستگاه دروازه دولت قرار دارد و با توجه به اینکه ساختمان مترو باعث شده که دید و فضای منظر این بنای صنعتی و مدرن را برای بسیاری از علاقه مندان مخدوش کند ولی نیاز است که جامعه گردشگری این بناها را بیشتر مورد تبلیغات خود قرار دهند تا علاقه مندان آگاهی بیشتری با این گونه آثار بیابند و روند رفتن به موزه ها که برخی از آنها چون جایگاه سوخت ۶ خود تاریخ زنده اند، شکل گیرد.

یک دوچرخه سوار که در حوالی این بنا حضور داشت، در این باره به خبرنگار ایرنا گفت: بسیاری از موزه های تهران باید به دنبال آن باشند که برای گردشگران ایستگاه‌های دوچرخه را تعبیه کنند چرا که این مولفه می تواند در گردشگرپذیر کردن ابنیه تاریخی تاثیر گذار باشد.

این فرد که خود را دانیال معرفی کرد، افزود: معدود موزه های تهران از جمله این مکان جزو پیشگامان برای کاهش آلودگی محسوب می شوند چراکه پارکینگی رایگان را برای اقشار مختلف در نظر گرفته اند تا بتوانند ماهیت فضای خود را بهتر معرفی کنند.

 این علاقه مند گردشگری گفت: تعطیلات نوروز باید ناوگان دوچرخه سواری شهرداری عملکرد بهتری را از خود به جا بگذارد چرا که اغلب بناهای تاریخی تهران در قلب پایتخت قرار دارند که می توان با این مولفه نشاط و تنوع را برای عموم به ارمغان آورد.

یک راهنمای گردشگری در این رابطه به خبرنگار ایرنا می گوید: در تهران بناها و موزه های متنوعی قرار دارد که باید آنان را با تبلیغات عمومی و فضاسازی شهری بیشتر به مخاطبان معرفی کرد.

مهدی وحیدی ادامه داد: هم اینک بیش از ۲هزار بنا و محوطه های تاریخی در سطح استان تهران قرار دارند که با اندکی اطلاع رسانی می توان از ظرفیت آنها برای گردشگرپذیر کردن استان بهره برد.

وی خاطر نشان کرد: بسیاری از کشورهای گردشگرپذیر با ایجاد امکانات مختلف توانسته اند برای گردشگران خاطره ساز باشند که با توجه به زیرساخت های خوب پایتخت باید از این مولفه ها الگوبرداری کرد.

۴۳۴ شی در موزه پمپ بنزین موجود است

همچنین مدیر جایگاه سوخت ۶ پایتخت در این باره به خبرنگار ایرنا گفت: بلیت موزه در حال حاضر به صورت حضوری به فروش می رسد.

مریم اسماعیلی ادامه داد: هم اینک ۳۴۳ شی کاربردی صنعت نفت در این فضا، خودرو شهید تندگویان، تانکر سوخت رسان لیلان و انواع تلمبه های بنزین نگه داری می شود.

وی با بیان اینکه پیشتر با توجه به تجمع معتادان در اطراف موزه، تاحدودی امنیت این محدوده تحت تاثیر قرار گرفته بود، افزود: با همکاری شهرداری منطقه ۱۲ این معتادان جمع آوری شدند تا چهره نازیبایی را برای مخاطبان تداعی نکند.

به گفته مدیر جایگاه سوخت ۶ پایتخت، از لحاظ قدمت، اشیا موجود با یکصد سال مربوط به تلمبه فرانسوی ساتام (۱۹۲۱ میلیادی) است که برای علاقه مندان بسیار جذاب است.  

اسماعیلی با بیان اینکه در هشت ماه نخست سال ماقبل از شیوع کرونا، بیش از چهار هزار علاقه مند از این محل دیدن کردند، خاطر نشان کرد: این موزه سومین جایگاه قدیمی سوخت در پایتخت است که هم اینک هر هفته بیش از ۴۰۰ علاقه مند از آن دیدن می کنند.

وی اضافه کرد: هم اینک این موزه شامل ۱۰ چیدمان فضای باز و بسته شامل اسناد، عکس و فیلم و قطعات تلمبه (فضای بسته) و نفت، شعبه های نفت، ایمنی، کرونولوژی، تلمبه، اتومبیل، تانکر لیلان و مخازن است.

اسماعیلی با اشاره به اینکه رسالت موزه ها برگزاری تورهای گردشگری برای علاقه مندان است افزود: هم اینک برای افزایش و کیفیت هوای پایتخت نخستین ایستگاه دوچرخه سواری در جایگاه سوخت دروازه دولت ایجاد شده است.

مدیر موزه جایگاه سوخت ۶ پایتخت در پاسخ به این سوال که حریم این بنای تاریخی با ساخت مترو (دروازه دولت)، ساختمان ایستگاه آتش نشانی و سایر بناهای مسکونی مخدوش شده است؛ آیا در این خصوص اقدامی برای رفع آن داشته اید خاطر نشان کرد: این بنا به دلیل ساخت مترو از سال ۷۲ تا ۹۶ در اختیار این نهاد بود و برای جلوگیری از تعرض به حریم این بنای تاریخی صدای ما بی تاثیر ماند.

وی با اشاره به اینکه پیگیری ما تنها در خصوص هواکش متروکه مترو کارساز بود که با پیگیری این نهاد چندی پیش تخریب شد، گفت: تعرض به حریم بناهای تاریخی باید همیشه مورد بررسی قرار گیرد تا هویت آثار تاریخی از بین نرود.

به گفته وی بلیت این موزه برای علاقه مندان پنج هزار تومان و برای دانش آموزان و دانشجویان و (محققان) ۲ هزار تومان است.

موزه دروازه دولت در مجاورت ایستگاه مترو قرار دارد و ساعات بازدید آن از ساعت ۱۰ تا ۱۸ اعلام شده است.