اخلاصی که کرمانی‌ها برای اموات خود می‌کنند/ دستور پخت کُماچ سِهن

به گزارش خبرنگار مهر، کرمان سرزمین عجایب است و این به هیچ عنوان گزاره گزافی نیست. کرمان خاستگاه یکی از کهن‌ترین تمدن‌ها در تاریخ بشریت یعنی تمدن جیرفت بوده است. نخستین ردپاها از نام کرمان را می‌توان در کتیبه‌های داریوش دید. در این کتیبه‌ها از کرمان به عنوان ناحیه‌ای یاد شده که محل تأمین چوب «یاک» برای کاخ‌های هخامنشی بوده است. همچنین در نوشته‌های یونان کهن نیز از کرمان نام برده شده است. بنا به گفته هرودت «کرمانیا» از قبایل دوازده گانه ایران بود و ساتراپی چهاردهم (دارا) نیز ایالت کرمان را شامل می‌شد. در روایت‌های اساطیری نیز داریم که کیخسرو کرمان و مکران را به رستم بخشید.

از نظر جغرافیایی هرچند که عمده آب و هوای این منطقه گرم و خشک است و گرم‌ترین نقطه کره زمین یعنی کویر شهداد در این ناحیه واقع شده، اما نقاط خوش آب و هوا و سردسیری مانند بردسیر نیز در این منطقه وجود دارد. اما درباره شیوه زیست مردمان این منطقه باید به از نظر ریشه شناسی نام کرمان را بررسی کرد. کرمان از ریشه «کری» در زبان سانسکریت است. کرمن به معنی کار، کوشش، وظیفه و نیز کارکن و کوشا، کرمینه به معنی ماهر و استاد، «کرمان بندا» به معنی کاربنده یا وظیفه‌شناس است. این مفاهیم همه از «کرمان» ساخته شده‌اند. به نظر می‌رسد که نام کرمان در ابتدا «کارمان» بوده و بعدها در گذر زمان به کرمان تبدیل شده است. کارمان متشکل از دو واژه «کار» به معنای تلاش و سازندگی و «مان» به معنای محل و مکان است. کرمان بهترین نام برای این سرزمین و وجه تسمیه خوبی برای نحوه زیست در آن است. اصولاً زندگی سخت و دشوار در کویر، همتی بزرگ و والا و البته تلاش بسیاری را از بومیان طلب می‌کرد.

کرمان از نظر تساهل مذهبی نیز ویژگی خاصی دارد. پیروان ادیان و مذاهب مختلف از جمله شیعه، اهل سنت، شیخی و… و همچنین زرتشتی، یهودی و… در این منطقه با صلح و صفا در کنار هم زندگی می‌کنند. کرمانی‌ها از دیرباز نیز مهمان نواز بودند و حاضر بودند تا همه زندگی خود را به میهمان ببخشند. تاریخ کهن کرمان و همچنین تنوع قومیتی و ویژگی‌های خاص اقلیمی، فرهنگ عامه کرمانی‌ها را غنی و یکه کرده است. درباره آئین‌های نوروزی این فرهنگ و خاستگاه تمدنی با یکی از پژوهشگران فرهنگ عامه کرمان یعنی زهرا ایزدی به گفت‌وگو نشستیم. کتاب «فرهنگ عامه کرمان» به قلم منتشر شده است. ایزدی همچنین صاحب مقالات بسیار درباره فرهنگ و فرهنگ عامه کرمان است. این گفت‌وگو را در ادامه بخوانید:

آئین‌های استقبال از نوروز در کرمان کدامند؟ کرونا چه تأثیری روی این آئین‌ها گذاشت؟

از آنجا که کرمانیان اصالتاً به میهمان نوازی معروفند و همیشه پیش از آمدن میهمان خود را جهت استقبال آماده می‌کنند لذا به هنگام نوشدن طبیعت و آمدن بهار زیبا خود را به بهترین شکل ممکن مهیای آمدن بهار و نوروز می‌کنند. در کرمان نیز همانند دیگر نقاط ایران زمین، مردم خصوصاً بانوان باسلیقه کرمانی جهت استقبال از بهار زیبا و دل انگیز اقدامات خاصی را انجام می‌دهند، تا ایام عید به بهترین شکل ممکن برگزار شود.

امسال نیز مانند سال گذشته مواجهه با بهار و نوروز در تمام ایران رویکردی دیگر به همراه خواهد داشت به گونه‌ای که احتمالاً تمامی آداب نوروز تحت شعاع قرار گرفته و تغییراتی اساسی در آن بوجود خواهد آمد. بله این تغییر رویکرد به دلیل مهمان ناخوانده و غیرقابل رؤیت ما یعنی ویروس کروناست.

مردم کرمان طبق عقاید خاص پیشینیان خویش به آخرین روز اسفند «علفه» یا همان عرفه می‌گویند. در این روز مردم با طبخ انواع غذا و یا دراصطاح مردم کرمان «ارواح مردگی» به یاد درگذشتگان و اموات خویش هستند و سعی می‌کنند به بهترین شکل از آنان یاد کنند کرونا باعث شد تا نوروز ۹۹ تفاوتی فاحش با سال‌های دیگر داشته باشد. بانوان کرمانی بدلیل حضور این ویروس شوم و ناخواسته با وسواس خاصی به انجام کارهای ویژه این ایام پرداختند.

مهمترین قسمت از آئین‌های استقبال از نوروز خانه تکانی است که شامل شست‌وشو و رُفت و روب و پاک و پیک کردن تمامی کُت و سُمب‌های «kot,somb» خانه است: شامل تمامی قسمت‌های منزل، حتی قسمت‌هایی که پیدا نیستند. در نوروز سال ۹۹ بانوان کرمانی با دقت و ظرافت بیشتری به اینگونه امور پرداختند.

شست‌وشوی انواع فرش و زیراندازها، پتو، ملحفه، گردگیری، تعویض برخی اثاثیه قدیمی منزل، سفیدکردن ظروف مسی «قلاکردن»، زدودن زنگار از سطوح ظروف مسی و… از جمله این کارها هستند. عامه مردم بر این باورند که ظروف مسی هرسال یکبار بایدقلا شوند و قلا کردن همان «اندود کردن سطوح مسی توسط آلیاژ قلع است.

مرمت قسمت‌هایی از منزل که در طول سال آسیب دیده است، سفیدکردن اتاق‌ها و در صورت لزوم رنگ آمیزی در و دیوار منزل جهت شگون سال نو، نیز از دیگر کارهاست. به طور کل بانوان کرمانی تمامی قسمت‌های دیده و نادیده منزل را تمیز می‌کنند.

یکی از باورهای عامه در کرمان این است که معتقدند این ایام از سال باید تمامی نقاط منزل عاری از هرگونه آلودگی باشد، چراکه هنگام تحویل سال خوبان یا اموات آن بیت، گذارشان بر آنجا افتاده و به سرکشی همه قسمت‌های منزل می‌پردازند. به باور کرمانی‌ها اگر همه جا تمیز و پاکیزه باشد، اموات برای اهل منزل دعای خیر می‌کنند. و اگر منزل آلوده باشد، خصوصاً اگر در سقف‌ها، کراشک – که همان تار عنکبوت است – وجود داشته باشد، اموات اهل منزل را نفرین می‌کنند.

و از آنجا که مردم کرمان به حضور اموات و دعاهای خیرشان بیش از پیش نیازمندند، لذا سعی می‌کنند، دراین ایام تمام منزل را تمیز کنند. البته در کرمان طبق باوری دیرینه مردم معتقدند اگر بر سقف یاک ُنج دیوارها کِراشک (kerashk) یا تار عنکبوت وجود داشته باشد، اهل آن منزل فقیر و ندار خواهند شد. در نتیجه از اتاق بُنی (انباری) گرفته تا مطبخ (آشپزخانه) و مهمون خونه و پنجدری و سه دری و صندوق خونه، خلاصه حوض و پاشور و آب انبار و اوشا یا محل نگهداری ماکیان در منازل وسیع قدیمی، را حسابی می‌شویندو می‌روبند و در نهایت تمامی نقاط منزل با وسواس و سلیقه خاصی تمیز می‌شود.

زهرا ایزدی

البته امروزه دیگر از آن اتاق‌های وسیع و منازل پر درخت و حوض و آب انبار خبری نیست اما به هر شکل کدبانوهای کرمانی محیط زندگی خود را کاملآ تمیز و عاری از هرگونه آلودگی می‌کنند.

ویژگی خاص سال ۹۹ نسبت به سال‌های قبل این بود که بانوان جهت دفع هرگونه آلودگی با تمامی امکانات بهداشتی و مواد شست‌وشو دهنده به جنگ این ویروس ناشناخته رفته و بعد از اطمینان از اینکه دیگر در محیط منزل خبری از این ویروس موذی نیست بنابه موقعیت زمان و درخواست مسئولان جهت قرنطینه خانگی حتی الامکان در خانه نشستند و با خانه نشینی خویش سلامتی خود و فرزندانشان را تضمین کردند و احتمالاً سال ۱۴۰۰ را نیز چنین کنند.

البته قبل از اینکه این میهمان ناخوانده بر شهر و ساکنانش سایه بیاندازد خانواده‌های دوراندیش کرمانی با تدابیر لازم و اینکه هرساله قبل از حلول سال نو و آمدن بهار خود را مهیای آمدن نوروز می‌کنند، کلیه ملزومات زندگی و مایحتاج ایام عید را تهیه کردند.

قاعدتاً این آئین‌ها در روزهای پایانی سال برگزار می‌شود. اما از صحبت‌های شما این برداشت حاصل می‌شود که کرمانی‌ها آداب و آیین‌هایی مخصوص ماه اسفند هم دارند. اگر موافقید برای ما از آئین‌های ماه اسفند در فرهنگ عامه کرمان هم بگویید.

اصولاً مردم کرمان آخرین ماه از سال کهنه را جهت انجام پاره‌ای از امورات مهم اختصاص می‌دهند. بیشتر مناطق مرکزی و جنوبی از جمله مردم شهر کرمان بخصوص در گذشته آخرین شب از ماه بهمن ماه را که در واقع اولین شب از ماه اسفند است، «شب اسفندی» می‌نامند. در چنین شبی با استفاده از سبزیجات و حبوبات آشی به‌نام «آش اسفندی» می‌پزند.

مردم معتقدند باید در شب‌های سرد اسفندماه از اجاق خانه‌ها دود بلند شود و گرنه تا سال بعد نعمت و برکت از آن خانه رخت برمی‌بندد. در بسیاری از نقاط مردم در «پنجه» یا پنج روز آخر اسفند بر این عقیده‌اند که در این ایام باید دست از کار کشید و ساعت‌ها را به یاد اموات و با خیرات برای آنها گذراند و باقی ساعات را نیز به تفریح و گشت و گذار پرداخت. بنابه همین باور در این مدت پنج روز مردم به زیارت اهل قبور می‌روند و غذاهای مخصوص می‌پزند و حتی خوردن بعضی از میوه‌ها و سبزی‌ها را واجب می‌دانند.

این روزهای آخر در گویش محلی اسم خاصی دارد؟

مردم کرمان طبق عقاید خاص پیشینیان خویش به آخرین روز اسفند «علفه» یا همان عرفه می‌گویند. در این روز مردم با طبخ انواع غذا و یا دراصطاح مردم کرمان «ارواح مردگی» به یاد درگذشتگان و اموات خویش هستند و سعی می‌کنند به بهترین شکل از آنان یاد کنند.

شاخص‌ترین آئین نوروزی مراسم گستراندن سفره هفت است که به نیت تشکر از خداوند بواسطه انعام بیکرانی از انواع خوراکی‌ها و اشربه را که هرکدام نمادی از نعمات و برکات بی پایان الهی است، سرسفره نهاده و در لحظه موعود که دعا به هدف اجابت مقرون است با استعانت از خدای مهربان برای همگان طلب عافیت و شادکامی می‌کنند البته عده‌ای نیز معتقدند که شب علفه، دو روز مانده به عیدنوروز است خصوصآ اگر این روز آخرین پنج شنبه سال باشد. مردم کرمان عموماً بر این باورند که در آخرین روز سال میت یا فرد متوفی که درآن خانه زندگی می‌کرده و متعلق به آن خانواده بوده به شکل مرغی سبز در می‌آید و همواره برگرداگرد منزلش می‌چرخد و سپس برگوشه بام منزل می‌نشیند. اگر اهالی منزل به یاد او باشند و برایش خیرات و مبرات بدهند و آیاتی چند از کلام الله مجید را تلاوت کنند و برای او طلب خیر و مغفرت کنند، شادمان شده و با شادمانی می‌گوید: «خدا بهتون خیر بده که از من یاد کردین.»

اما اگر اهالی منزل بیاد اموات خویش نباشند و بقول کرمانی‌ها هیچ گونه اخلاصی برای میت نکنند، آن میت دلش را اندوه می‌گیرد و با ناراحتی بر اهالی بیت و منزلش نفرین کرده و می‌گوید: خدا ازی ادتون بره که من رو فراموش کردین.

شاید بدلیل همین فراموشی‌هاست که در احادیث معتبر آمده قبل از اینکه فرصت‌ها از دست برود، بفکر آخرت باشید و به‌دست خویش انفاق کنید تا ذخیره آخرتتان باشد. چرا که یک عدد خرما بدست خویش انفاق کردن بهتر از باغ خرمایی است که بدست دیگران تقسیم و انفاق شود. غذاها و شیرینی‌هایی که در این ایام به اد اموات در شب علفه طبخ می‌شود عبارتند از: خرما بریز (برشته) حلوا بریز، روغن جوشی، سمبوسه، برشتُو قند و...

در کرمان عامه بر این باورند اگر به وقت غروب شب جمعه یکی از غذاهایی که بیشتر مورد پسند و دلخواه میت به‌وقت زندگانی و حیات بوده، برایش طبخ شود و از آن منزل بوی غذا یا ارواح مردگی در محیط خانه بپیچد و در آن لحظه همه با فرستادن صلوات و خواندن فاتحه بر آن میت روحش را شادمان کنند، آن غذا در آن شب در طبقی از نور به محضر آن میت رسیده و کامش را شیرین می‌کند.

از دیگر عقاید مردم کرمان در آخرین روزهای سال کهنه خصوصآ شب عید، پختن خاگینه است. البته لازم به ذکر است که درگذشته که مردم کمتر از برنج استفاده می‌کردند وتنها رسم بود روز عید «رشته پلو» تهیه کنند اقشار مختلف از خاگینه که کم‌خرج‌تر بود استفاده می‌کردند.

چقدر آئین‌های نوروزی کرمانی‌ها به ویژگی خاص اقلیمی کرمان بستگی دارد؟

قدمت استان کرمان، به جهت تنوع آب‌وهوایی و فرهنگ غنی و منابع انسان ساخت آن باعث شده است استان کرمان، یکی از مناطق ارزشمند صنعت گردشگری کشور به شمار آید. استان کرمان از حیث منابع گردشگری، پس از استان‌های اصفهان، فارس و همدان در رتبه چهارم قرار دارد. در تهیه شناسنامه منابع گردشگری استان نزدیک به ۴۵۰ منبع گردشگری با ارزش‌های بین‌المللی، ملی، منطقه‌ای و محلی شناسایی و معرفی شده‌اند.

بنابراین شناخت ویژگی‌ها و ظرفیت‌های اقلیمی استان کرمان به‌منظور برنامه‌ریزی سازمان‌ها و نهادهای مسئول و افزایش کیفیت و کمیت خدمات گردشگری، به صنعت گردشگری و در نتیجه توسعه امور اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی آن کمک می‌کند. هرساله در ایام نوروز شهر کرمان به‌دلیل موقعیت جغرافیایی و آثار بی نظیر تاریخی پذیرای میهمانان و مسافران وگردشگرانی ازسراسر ایران است.

همچنین وجود آثارتاریخی فراوانی مانند: ارگ تاریخی بم، باغ شاهزاده ماهان، دهکده صخره‌ای میمند شهربابک، کویر لوت و کلوت‌های شهداد و بسیاری ازمناطق سرسبز و خوش آب وهوا دیار کرمان را به نگین زیبای کویر تبدیل کرده است. بنابراین از قدیم کرمانی‌ها میهمان نواز بودند و به همین دلیل نیز برنامه‌های نوروزی خود را در جهت استقبال از میهمانان طراحی و اجرا می‌کردند. ضمن اینکه نوع غذاها و شیرینی‌های طبخ شده برای نوروز نیز به اقلیم و مواهب طبیعی وابسته است.

کرمان محل همزیستی مسالمت آمیز پیروان ادیان مختلف است. آیا در آئین‌های نوروزی این اقوام تفاوتی وجود دارد؟

اشتراکات بسیاری وجود دارد اما در جزئیات هم تفاوت‌هایی به چشم می‌خورد. زرتشتیان کرمان در پنج روز آخر سال مراسم گهنبار پنجه را برگزار می‌کنند و شب آخر سال در پشت بام‌های خود آتش می‌افروزند و چراغی هم به لبه بام خود می‌گذارند که تا بامداد روشن است. سحر گاه روز اول عید در پشت بام‌ها دوباره آتش افروزی آغاز می‌شود و با زمزمه «اوستا» به هم می‌آمیزد؛ به حدی که همسایگان از شنیدن آهنگ موزون «اوستا» و دیدن شعله‌های لرزان آن همه آتش در هوای رقیق سحرگاهی به وجد می‌آیند.

هنگام سرودن «اوستا» مقداری لرک (آجیل گهنبار) و مقداری برگ آویشن در ظرف آبی ریخته شده و چند عدد ششه و کوزه هم در لبه بام‌ها چیده شده است. به محض دمیدن اولین اشعه خورشید این مراسم پایان می‌پذیرد. چند شاخه سرو و مورد و گل را روی لبه بام می‌گذارند و آب و آویشن را هم از پشت بام به پایین می‌ریزند و سپس از پشت بام پایین آمده و مراسم اصلی عید نوروز را شروع می‌کنند.

از اواخر اسفند اقدامات اولیه برای پخت سمنو آغاز می‌شود. نخستین گام تهیه گندم و خیساندن آن است. طبق عقاید دیرینه‌ای مردم معتقدند که این عمل باید طی ۹ روز انجام گیرد، بدین گونه که سه روز گندم‌ها را در آب خیس می‌کنند، روز سوم گندم‌ها را از آب خارج کرده، داخل کیسه‌ای پارچه‌ای ریخته و در جایی خنک و مرطوب نگه می‌دارند تمام افراد خانواده که همه به گرمابه رفته و بهترین و نوترین لباس خود را پوشیده‌اند، هنگام سال گردش، جلوی سفره عید قرار می‌گیرند. روی سفره این اشیا چیده شده است: آئینه با گلاب پاش، ظرفی پر از نقل سفید که در وسط سفره گذاشته شده، یک ظرف آب جلوی سفره که مقداری برگ آویشن و یک دانه سیب یا انار یا نارنج و چند سکه نقره در آن انداخته شده، یک مجمر آتش، کتاب مقدس اوستا، گلدانی پر از شاخه‌های سرو و مورد و گل، چراغی روش و شمع‌هایی که در اطراف سفره قرار دارد، ظروف آجیل و حلویات و خوراکی‌های پخته، کاهو و اسفناج و سبزیجات و میوه جات، ماست و پنیر، کماچ و نان شیرمال و بالاخره تمام نعمت‌هایی که پروردگار بخشیده، سر سفره عید حاضر است.

ضمناً زرتشتیان در اول بامداد عید در دو طرف چهارچوب پایینی درب منازل، مقداری برگ آویشن می‌ریزند که این علامت برقرار جشن در آن خانه‌هاست. هفت سینی که مسلمان سر سفره عید می‌گذارند، نیز بین زرتشتیان مرسوم نیست. زرتشتیان می‌کوشند تا بهترین داده‌های اهورایی را سر سفره عید حاضر کنند ولی اصراری ندارند که حرف اول آن داده٬ها سین باشد یا چیزی دیگر. بعضی از محققان می‌گویند که در زمان قدیم در سر سفره عید، هفت شین داشته‌اند مانند شمع و شراب و شیرینی و شربت و… که باور کردنی نیست.

میان این همه مؤلفه‌های فرهنگی زیبا، بفرمائید که شاخصترین آئین نوروزی کرمانی‌ها چیست؟

شاخص‌ترین آئین نوروزی مراسم گستراندن سفره هفت است که به نیت تشکر از خداوند بواسطه انعام بیکرانی از انواع خوراکی‌ها و اشربه را که هرکدام نمادی از نعمات و برکات بی پایان الهی است، سرسفره نهاده و در لحظه موعود که دعا به هدف اجابت مقرون است با استعانت از خدای مهربان برای همگان طلب عافیت و شادکامی می‌کنند و طبخ سمنو که یکی از غذاهای متبرک محسوب می‌شود، چرا که مردم معتقدند گندم آن بهشتی است.

درباره دستور پخت سمنو و شیرینی‌جات مخصوص سفره عید کرمانی‌ها هم برای مخاطبان ما صحبت کنید.

به طور کل یکی از مهمترین فعالیت‌های بانوان کرمان در چنین ایامی پختن کماچ سن و سمنو است که مواد متشکله هر دو آرد سن است که اصولاً تهیه این آرد نیز با اداب خاصی در کرمان برگزار می‌شود.

نوعی دیگر از همیاری و یاریگری بانوان کرمانی در انجام اموری مانند سمنوپزون، نان پزون و طبخ انواع نذورات در جشن‌ها و شادی‌ها و یا مراسم خاص سال است که با دست بدست دادن یکدیگر انجام می‌گیرد و در این مورد مردم کرمان اصطلاحآ معتقدند که «یه دس صدا نداره» و اگر کسی کمک حال آنان بود و دستی به بالشان گرفت می‌گویند

دست حشر، بلا نبینه

و اما در ابتدا اشاره کنیم به نوع مشارکت بانوان در طبخ سمنو، ازآنجا که پختن سمنو بسیار مشکل و وقت گیر است و به تنهایی نمی‌توان اقدام به این کار کرد، لذا خانواده‌هایی که قصد طبخ این غذا را داشته باشند بعد از تهیه مواد اولیه آن، در روزی خاص با خبرکردن اقوام و خویشان و همسایگان و نزدیکان گردهم جمع آمده و با تشریک مساعی یکدیگر این غذا را که نوعی نذری نیز محسوب می‌شود، تهیه و پخش می‌کنند.

دوباره اشاره می‌کنم که بین مردم کرمان طبخ سمنو بسیار مقدس و متبرک است و عامه مردم بر این باورند که این غذا منسوب به بی‌بی دوعالم حضرت فاطمه زهرا (س) است و به همین دلیل است که تک تک بانوان حاضر بر سر دیگ باید با وضو باشند و علت دیگر تقدس این غذا این است که مواد اولیه این غذا را گندم که محصولی است بهشتی، تشکیل می‌دهد.

از اواخر اسفند اقدامات اولیه برای پخت سمنو آغاز می‌شود. نخستین گام تهیه گندم و خیساندن آن است. طبق عقاید دیرینه‌ای مردم معتقدند که این عمل باید طی ۹ روز انجام گیرد، بدین گونه که سه روز گندم‌ها را در آب خیس می‌کنند، روز سوم گندم‌ها را از آب خارج کرده، داخل کیسه‌ای پارچه‌ای ریخته و در جایی خنک و مرطوب نگه می‌دارند. در گذشته که داخل خانه‌ها چاه آب وجود داشت، کیسه را داخل دیواره چاه آویزان می‌کردند تا کاملاً «تج» یا «پتک» یا جوانه بزند. بانوی خانه موظف است هر روز روی کیسه نم آبی بپاشد یا اینکه آن را در معرض باران قرار دهد تا گندم‌ها خیسیده و زودتر جوانه بزنند. نکته جالب این است که مردم کرمان معتقدند اگر این گندم با آب نیسان که آبی متبرک است خیسانده شود، بهتر است. آب نیسان نیز آب بارانی است که ۶۵ یا ۷۵ روز بعد از نوروز ببارد. این آب خواص بسیاری دارد و در درمان امراض مفید است.

خلاصه پس از اینکه گندم‌ها کاملاً ریشه زدند، ریشه آنها را جدا می‌کنند و در این مرحله به جهت جداسازی شیره گندم، آنها را در هاون کوبیده و یا چرخ می‌کنند. در این مرحله از طبخ سمنو شیره حاصله را داخل دیگی بزرگ ریخته و روی آتش قرار می‌دهند، با مقدار معینی آب و اندکی آرد گندم و زیر دیگ را حسابی هیزم فراوان می‌ریزند تا بجوشد و اندک اندک آب آن تبخیر شده و قوام بیاید. در این مرحله کار بانوان بیشتر از قبل می‌شود چرا که باید مرتب دیگ را بهم بزنند که ته نگیرد و به‌همین علت تک تک بانوان دربهم زدن دیگ باهم شریک می‌شوند.

در کرمان بانوان بر این باورند که دیگ سمنو باید سه اذان را پشت سر بگذارد و به همین علت دیگ را در ساعات اولیه صبح قبل از اذان بار می‌گذارند تا شبانگاهان بعد از نماز شامگاه. لازم به ذکر است که بانوان حاضر بر سر دیگ مرتب صلوات گویان در کنار دیگ حاضر می‌شوند و هر یک از بانوان به جهت برآورده شدن حاجت خویش دو رکعت نماز حاجت سر دیگ به‌جای می‌آورند و بر این باورند که باید در کنار دیگ جهت برآورده شدن حاجات ۱۲ عدد شمع روشن کنند به نیت دوازده امام. همچنین عامه بر این عقیده‌اند که شخص ناپاک نباید کنار دیگ حاضر شود. در انتها نیز سمنوی نذری را بین اقوام و خویشان و همسایگان پخش می‌کنند.

در ادامه مطلب باید اذعان داشت که برگزاری چنین آیین‌هایی که ریشه در عقاید پاک ابا و اجداد و نیاکان ما دارد یکی از زیباترین آیین‌هاست که برخی از آنها از تقدس خاصی نیز برخوردار است.

بطور کلی با نگرش عمیق به تک تک این آئین‌ها می‌توان به این مسئله پی برد که مردمان ایران زمین از دیرباز جهت نو شدن طبیعت و نفس تازه زمین پایبند عقاید خاصی هستند که برگرفته از آئین پاک اسلام و به‌نوعی بیانگر اصل معاد است یعنی زنده شدن مردگان و تجدید دوباره زندگی.

اما درباره شیوه پخت شیرینی «کُماچ سِهن»: این نوعی از شیرینی محلی استان کرمان است. در تهیه آن از آرد جوانه گندم (آرد سهن) و آرد گندم استفاده می‌شود. شیرینی اصلی آن خرما است که بین دو لایه خمیر قرار می‌گیرد. این شیرینی به خاطر نوع آرد و شیرینی طبیعی آن «خرما» و ادویه به کار رفته در آن، بسیار مفید است و به کسانی که به سلامت خود اهمیت می‌دهند، توصیه می‌شود.

مواد لازم برای تهیه خمیر کماچ سهن به این شرح است:

آرد سهن (آرد جوانه گندم) یک لیوان

آرد گندم یک و نیم لیوان

روغن ۲۰۰ گرم

آب به اندازه لازم

مواد درون خمیر کماچ:

خرما هسته گرفته شده ۳۰۰ گرم

گردو ۲۰۰ گرم

ادویه کماچ دو قاشق غذاخوری پر

مواد لازم برای تزئین:

هل ساییده شده و پودر قند به مقدار لازم

نکته:

۱ ادویه کماچ شامل دارچین، زیره سبز و سیاه، تخم شوید، سیاه دانه، جوز، زردچوبه، فوفل، میخک و بادیون است.

۲ ادویه کماچ را دو قسمت کرده مقداری را به خمیر اضافه کرده و مقداری را داخل مواد درونی خمیر می‌ریزیم که این ادویه بسته به ذائقه افراد می‌تواند کمتر یا بیشتر استفاده شود.

طرز تهیه

آرد گندم را با آرد سهن و ادویه مخلوط می‌کنیم. سپس به این مخلوط کم‌کم آب اضافه می‌کنیم تا خمیری یک دست حاصل شود.

آنگاه در ظرفی دیگر خرمای هسته گرفته شده را چرخ کرده و با گردو و ادویه کماچ مخلوط می‌کنیم. می‌توان این مخلوط را به مدت کوتاهی در روغن تفت داد تا خرما کمی نرم شود.

ته سینی فر یا قالب موردنظر را چرب کرده و روی آن آرد می‌پاشیم. خمیر را با وردنه داخل سینی یا قالب پهن و نازک می‌کنیم. آن‌گاه از مخلوط خرما و گردو برداشته روی خمیر پهن کرده و صاف و یک‌دست می‌کنیم. تا یک لایه خرمایی پهن به دست آید. سپس یک لایه خمیر دیگر را هم روی یک تخته پهن کرده، نازک می‌کنیم و روی این لایه خرمایی قرار می‌دهیم. به گونه‌ای که لایه خرمایی بین دو لایه خمیر قرار گیرد. بعد با کارد تیزی به هر شکلی که دوست داریم مثل لوزی یا مربع برش‌هایی بر روی خمیر ایجاد می‌کنیم. کمی روغن روی سطح خمیر مالیده و در فر که از قبل روشن کرده‌ایم قرار می‌دهیم تا طلایی و پخته شود. کماچ سهن را می‌توان به جای فر، در تابه و با روغن سرخ کرد.

بعد از اینکه کماچ پخته شد، آن را بیرون از فر می‌گذاریم تا کمی خنک شود. سپس در صورتی که دوست داشته باشیم، روی آن مخلوط هل ساییده شده و پودر قند می‌پاشیم و با پودر پسته تزئین می‌کنیم.