نسبت به عرضه مفاهیم صحیفه سجادیه نگاه جهانی داشته باشیم

حجت‌الاسلام محمدامین پورامینی در گفت‌وگو با خبرنگار مهر، با بیان اینکه صحیفه سجادیه میراث سترگی است که از زبان امام زین‌العابدین (ع) به یادگار مانده اظهار کرد: نسبت به برخی از ائمه اطهار (ع) در قالب دو بُعد مطالبی به دست ما رسیده است که قابل استفاده است؛ یک بُعد الهی که شامل دعا و مناجاتی است که از آن بزرگواران به یادگار مانده، و بُعد دوم نصایح و بیان احکامی است که برای مردم بیان کرده‌اند؛ آنچه که مشخص است اینست که همه این موارد در راستای بندگی خداست؛ برای مثال از حضرت امیرالمؤمنین (ع) دعا، مناجات، نصایح، احکام، خطبه‌ها و سخنرانی‌ها و مطلب فقهی و اخلاقی متنوعی داریم، همچنین از سایر معصومین (ع) نیز کم و بیش این موارد موجود است، که البته از امام باقر و امام صادق و امام رضا (ع) مطالب بسیار زیاد و ارزشمندی به یادگار مانده است.

این استاد حوزه تصریح کرد: نسبت به امام زین‌العابدین (ع) در همان نگاه اول، بُعد اولی جلوه دارد. یعنی دعا و مناجات از مهمترین مطالبی است که از امام سجاد (ع) در دسترس داریم، و شاید از یک جهت بتوان دلیل این مساله را وضعیت خاص سیاسی و اجتماعی دانست که بعد از حادثه کربلا اتفاق افتاد، رویکرد حکومت‌های ظالم بنی‌امیه مجالی برای ارائه آشکار دیگر مفاهیم دینی به امام (ع) نمی‌داد، بنابراین عمده مطالبی که از آن بزرگوار داریم و تراث بسیار ارزشمندی محسوب می‌شود ادعیه‌ای است که در قالب کتاب صحیفه سجادیه بیان شده است.

وی افزود: دعا، دعا است و مناجات نیز مناجات است و جایگاه و اهمیت خود را دارد، اما در همان دعا مطالب و موارد بسیاری مطرح شده است که نگاه صریح به سبک زندگی مردم دارد، و جنبه تربیتی مهمی دارد؛ مجموعه مواردی از این دست در قالب صحیفه سجادیه جمع شده و این گونه نیست که حضرت نشسته باشد و کتاب صحیفه را به رشته تحریر در آورد، بلکه مجموعه این ادعیه جمع‌آوری و در نهایت این یادگار بزرگ شکل گرفته است.

حجت الاسلام پورامینی گفت: البته یک صحیفه سجادیه کامله داریم که شامل ۷۵ دعا می‌شود که همه آنها امروز در صحیفه سجادیه کامله نمی‌یابیم، آنچه که در حال حاضر به ما رسیده است صحیفه سجادیه کامله دربردارنده ۵۴ دعا است، به این معنا که ۲۱ دعا که در نسخه اصلی وجود داشته است در نسخه کنونی نیست.

وی ادامه داد: علمای متعددی به منظور جمع‌آوری و تدوین ادعیه به جای مانده از امام زین‌العابدین (ع) تلاش کردند که از جمله آنها می‌توان به مرحوم شیخ حر عاملی نویسنده «وسایل الشیعه» اشاره داشت. او کتابی به نام «الصحیفه السجادیه الثانیه» دارد. در واقع مبتکر تدوین مستدرک صحیفه سجادیه و تکمیل آن او بود، و بعد از این عالم وارسته سایر علما وارد این عرصه شدند که از جمله آنها می‌توان به مرحوم «میرزا عبدالله افندی» صاحب کتاب «ریاض العلماء» است؛ او ادعیه‌ای که در صحیفه سجادیه کامله وجود نداشت را استدارک کرده و به عنوان الصحیفه السجادیه الثالثه نوشت. همچنین مرحوم محدث میرزاحسین نوری صحیفه سجادیه چهارم را به رشته تحریر در آورد، و مرحوم آیت الله «سید محسن امین» صاحب «اعیان‌الشیعه» نیز مواردی که مرحوم افندی در صحیفه سوم ارائه کرده بود را تکمیل کرد که از آن صحیفه سجادیه خامسه یاد می‌شود. از سوی دیگر همچنین مرحوم شیخ محمد صالح مازندرانی حائری نیز صحیفه سجادیه ششم را نوشت که این اثر مخطوط بوده و چاپ نشده است؛ در مجموع این تلاش‌ها گام‌های بزرگی در راستای حفظ این میراث بزرگ است؛ در نهایت نوبت به مرحوم آیت الله سید محمدباقر ابطحی می‌رسد که با توجه به تلاش‌های عالمان بزرگ ما در گردآوری بقیه ادعیه ومناجات‌های حضرت امام زین‌العابدین (ع)، آنچه را که تاکنون با محور صحیفه سجادیه نوشته شده بود و به آنها نیز اشاره کردیم جمع کرد، و احتمالاً با اضافاتی دیگر در قالب کتاب ارزشمند «الصحیفه السجادیه الجامعه» گردآوری و منتشر ساخت؛ جالب آنکه مجموعه ادعیه‌ای که در این اثر ارائه شده است شامل ۲۷۰ دعا یعنی پنج برابر صحیفه سجادیه کامله است، چراکه تمامی مواردی که در آثار قبل وجود داشت را یکجا ارائه کرد.

این محقق در ادامه به برخی موضوعاتی که در صحیفه سجادیه با زبان دعا به آنها پرداخته شده اشاره کرد و افزود: مضامین زیبایی در این ادعیه وجود دارد که در قالب موضوعات مختلف ارائه شده است، از جمله آنها می‌توان ادعیه‌ای در حمد و ثنای خداوند، صلوات بر پیامبر اکرم (ص) و سایر انبیا، ادعیه مخصوص صبح و شب، ادعیه مخصوص توجه انسان به خداوند در هنگام سختی‌ها و گرفتاری‌ها، ادعیه مربوط به آمرزش خواهی، دعا برای طلب حوائج، دعا برای کسی که به او ستم شده است، دعا برای رفع بیماری، پناه بردن از شر شیطان، دعا برای باران، دعای مکارم اخلاق، دعا هنگام حزن، دعا در استخاره و طلب خیر از خداوند، دعا برای شکرگذاری، دعای برای ایام خاص نظیر عید فطر، قربان، روز جمعه و بسیاری موارد دیگر از جمله مضامین ارائه شده در صحیفه سجادیه جامعه را تشکیل می‌دهند.

وی در بخش دیگری از مباحث خود با بیان اینکه از صحیفه سجادیه به زبور آل محمد تعبیر شده است، گفت: زبور کتاب حضرت داوود است که در اصل ۱۵۰ سوره شامل حکمت‌ها و پندها و سپاس وستایش الهی بوده است. کتاب نوشته شده را زبور می‌گویند. در کتاب مقدس که مجموعه عهد قدیم و جدید است کتاب مزامیر را داریم که همان زبور است، مزامیر نگاه به صدای خوش حضرت داوود (ع) دارد چراکه آن حضرت ادعیه را با صدای خوش و لحن زیبایی تلاوت می‌کرد. با توجه به این ویژگی‌ها از صحیفه سجادیه به زبور آل محمد تعبیر شده است.

حجت الاسلام پورامینی در پایان اظهار کرد: امروز مجموعه‌ای ارزشمند چون صحیفه سجادیه به دست ما رسیده است اما به درستی آن را معرفی نکرده‌ایم، اگر ترجمه‌های روان از این اثر به فارسی ارائه شود خواهیم دید که تا چه اندازه در سبک زندگی مردم در سطح جهانی تأثیرگذار خواهد بود. ما باید در عرضه مفاهیم صحیفه سجادیه نگاه جهانی داشته باشیم که متأسفانه از این وادی عقب هستیم، در حالی که در موسم حج بهترین هدیه به حجاج صحیفه سجادیه هست، در کشورهای غیر عربی هم بهترین هدیه ترجمه روان صحیفه است.