الف_ب_ایران، تحقق آبادانی با وجود تحریم‌ها

به گزارش روز یکشنبه ایرنا، دومین مرحله افتتاح طرح‌های مهم صنعت آب و برق در قالب پویش هر هفته#الف_ب_ایران فعالیت خود را از فروردین‌ماه سال ۹۹ آغاز کرد.

این مرحله از پویش، بهره‌برداری از طرح‌های مهم صنعت آب و برق را برای سراسر کشورمان در شرایط سخت تحریمی به همراه داشت و نشان داد با وجود شرایط سخت تحمیل شده به کشور، قطار سازندگی دولت «تدبیر و امید» زمین‌گیر نشده و همچنان با قوت رو به جلو در حرکت است.

وزیر نیرو در زمان راه‌اندازی این پویش به مردم قول داده بود که تا پایان سال ۹۹، هر هفته از پروژه‌های مهم صنعت آب و برق در سراسر کشور رونمایی کند.

در قالب پویش هر هفته#الف_ب_ایران مقرر شد از ۲۵۰ پروژه مهم صنعت آب و برق در سراسر کشور با سرمایه گذاری ۵۰ هزار میلیارد تومان بهره‌برداری شود.

اهیمت این پویش به قدری بود که «حسن روحانی» رییس‌جمهوری، دهم تیرماه ۹۹ در پیامی که به وزیر نیرو بابت این طرح، گفت: اقدام‌های برنامه‌ریزی شده در زمینه دو نیاز اساسی مردم یعنی آب و برق (الف و ب)، عبور بی‌مشکل از تابستان‌های گرم و خشک، ایجاد امنیت روحی و اجتماعی در جهت استمرار بهره‌گیری از دو نعمت ارزشمند، اعتماد لازم برای برنامه‌ریزی اقتصادی و نگاه امیدوارانه به تابستان ۹۹ با وجود مواجهه با پاندمی کووید۱۹ و عدم دغدغه مردم برای قطعی آب یا برق در بیمارستان، منزل یا محل کار از یک سو و بیان و تشریح لازم در پایان طرح‌ها و افتتاح آنها به سبکی نوین و دل‌گرم‌کننده از سوی دیگر، برای مردم ایران و دولت تدبیر و امید افتخارآمیز و غرورآفرین بود.

ویژگی بارز دومین مرحله پویش هر هفته #الف ب-ایران این بود که علاوه بر توجه به پروژه‌های ساخت و سازی، برای نخستین بار و در قالب این پویش پروژه‌های سازوکاری هم مورد بهره‌برداری قرار گرفت.

«رضا اردکانیان» وزیر نیرو در این باره در یادداشتی نوشت: ما ایرانیان دهه‌ها سرمایه‌های بسیاری را به ضرورت، صرف ساخت سخت‌افزارهایی نظیر سدها، نیروگاه‌ها، شبکه‌های انتقال برق و شبکه‌های آبیاری، نیروگاه‌های برق تجدیدپذیر، کارخانجات ساخت تجهیزات پیشرفته صنایع آب و برق و سایر سخت‌افزارها کرده‌ایم. اگر در جهان جایگاه خوبی در صنعت ساخت سدها، احداث نیروگاه‌ها یا تولید تجهیزات پیشرفته صنعت برق و نیروگاه‌های برقابی داریم، نتیجه همین ده‌ها میلیارد دلار سرمایه‌گذاری است. این وجه از بسط ظرفیت‌ها را می‌توانیم «ساخت‌وساز» بخوانیم.

وی ادامه‌داد: وجه ساخت‌وسازی توسعه شبیه همان سخت‌افزار کامپیوتر شخصی یا تلفن همراه هوشمند است. همه سازه‌های آب و برق که در چند دهه گذشته ساخته شده‌اند، در زمره ساخت‌وسازها قرار می‌گیرند. سوال اما اینجاست که آیا این ساخت‌وسازهای انبوه، با ظرفیت‌های بالا – نظیر حدود ۸۶ هزار مگاوات ظرفیت نصب‌شده نیروگاه‌ها در صنعت برق ایران – و به‌طور عمده باکیفیت مناسب که زمینه‌ساز بخش زیادی از کیفیت زندگی و رفاه امروز جامعه ایران هستند، به اندازه‌ای که توان دارند و با بهره‌وری مناسب در خدمت توسعه همه جانبه و پایدار قرار دارند؟

پاسخ این سوال را باید در وضعیت «سازوکاری» یا نرم‌افزاری جست‌وجو کرد. همه این سازه‌ها بر بستر و با استفاده از سازوکارهای ساخته شده فعالیت می‌کنند، ارزیابی می‌شوند و در خدمت توسعه قرار می‌گیرند.

اردکانیان معتقد است: اگرچه ماشین‌آلات، مواد و فرایندهای فیزیکی ساخت سد، نیروگاه و شبکه به چشم می‌آیند، اما انبوهی از سازوکارهای تشخیص نیاز به ساخت سازه، نظیر ارزیابی اقتصادی، اجتماعی، محیط‌زیستی و فناورانه سازه، برگزاری مناقصه، تامین مالی و نظارت بر ساخت و ارزیابی کیفیت هر سازه وجود دارد که جلوی دوربین و چشم نیستند اما به‌شدت بر کیفیت سازه و ساخته شدن آن در حداکثر بهره‌وری موثرند. بهره‌برداری از سازه و تضمین پایداری از آن هم تحت تأثیر همین نرم‌افزارهاست.

وی افزود: سازوکار چگونگی استخدام و به‌کارگیری نیروی انسانی است که در نهایت کیفیت یک نظام بوروکراتیک را مشخص می‌کند. کیفیت و درستی سازوکارهای تعیین قیمت، رقابت در بازارهای بورس، تامین مالی و تخصیص منابع است که پایداری سازه‌ها، تضمین انگیزه برای سرمایه‌گذاری مجدد و بهره‌برداری رقابتی، غیررانتی و سالم از سازه‌ها را تعیین می‌کند. بی‌گمان ضرورت داشته است بر ساخت سازه‌ها سرمایه‌گذاری کنیم. کشورهای توسعه‌یافته سازه‌های باکیفیت، کافی و مجهز به فناوری پیشرفته دارند، اما داشتن چنین سازه‌هایی کفایت نمی‌کنند. سازه‌ها در فقدان سازوکارهای درست به‌کارگیری نیروی انسانی شایسته و تضمین بهره‌وری کار ایشان، بدون سازوکارهای تضمین بهره‌برداری اقتصادی و مطابق اصول علم اقتصاد، بدون سازوکارهای تضمین‌کننده رعایت ملاحظات اجتماعی و محیط‌زیستی و بدون سازوکارهایی که توزیع عادلانه و پایدار منافع حاصل از فعالیت اقتصادی را تضمین کنند، هرگز سبب توسعه متوازن پایدار نمی‌شوند.

وزیر نیرو اضافه‌کرد: تاکید بر سازه‌ها، سرمایه‌گذاری‌های اغلب سنگین برای ساختن سازه‌های عظیم بدون تاکید بر اصلاح سازوکارها، لزوماً منجر به توسعه متوازن پایدار نمی‌شود. زمان آن است که اصلاحات سازوکاری که در بیان‌های دیگر با عنوان اصلاحات نهادی، اصلاح قواعد و اصلاح نرم‌افزارهای اداره امور نیز بیان شده، در دستور کار جدی قرار گیرد. بدون سازوکارهای درست، میلیاردها دلار سرمایه‌های کشور صرف ساخت سازه‌هایی شده و می‌شود که نه فقط به بهترین شیوه و بالاترین میزان بهره‌وری از آنها استفاده نمی‌شود و در خدمت توسعه پایدار قرار نمی‌گیرند، بلکه محتمل است ساخت سازه‌ها در کنار ارائه برخی خدمات به مردم، ابزار تخریب محیط‌زیست، هدر رفت منابع و ایجاد پیامدهای خطرناکی نظیر نابرابری و نارضایتی اجتماعی شوند. اگرچه دیر هم هست اما هیچ لحظه‌ای را نباید از دست داد و اصلاحات سازوکاری را باید با قوت در دستور کار قرار داد.

وی بیان‌داشت: وزارت نیرو در سال ۱۳۹۹ دستور کار اصلاحات سازوکاری را در کنار توسعه ساخت‌وسازی قرار داد. پویش هرهفته_الف_ب_ایران با عنوان فرعی «ساخت‌وسازها» و «سازوکارها» در این سال شروع شد. ما خود آگاه هستیم که چرخ عمران در ایران در چند دهه گذشته با تاکید بر ساخت‌وساز چرخیده و ذهنیت‌ها، نظام اداری و حتی انتظارات بر اساس این تاکید شکل گرفته است. کار درست را اما باید از نقطه‌ای آغاز کرد. ۵۰ اصلاح سازوکاری از ابتدای سال در دستور کار قرار گرفت و برای نخستین بار مفهوم «اصلاحات سازوکاری» را به ادبیات وزارت نیرو که از جمله ساخت‌وسازی‌ترین وزارتخانه‌های کشور است وارد کردیم. کوشیدیم در طول یک سال ذهنیت مجموعه مدیران با این مفهوم و ضرورت در دستور کار قرار دادن آن انس بگیرد.

اردکانیان افزود: هفته‌های مشخصی را به‌طور اختصاصی به اصلاحات سازوکاری پرداختیم و تلاش کردیم به این بخش از فرایند اصلاحات و توسعه، شخصیت مجزا و به اندازه ساخت‌وسازهای مهم بدهیم. نتیجه این کار که باور داریم باید در آینده بیشتر بر آن تاکید شود و بخشی از دستورکار دائمی وزارت نیرو و شرکت‌های زیرمجموعه باشد، در هفته چهل و سوم پویش هرهفته_الف_ب_ایران در روز یکشنبه ۱۰ اسفند ۱۳۹۹ به بار نشست. وزارت نیرو در این روز شاهد برگزاری مراسمی بود که اختصاص به افتتاح هیچ سد، نیروگاه، شبکه یا سازه‌ای نداشت. مجموعه‌ای از اصلاحات سازوکاری که نرم‌افزارهای بهره‌برداری، کارآمدسازی، سالم‌سازی، موثرسازی و حکمرانی باکیفیت‌تر صنعت و منابع آب و برق هستند در این روز معرفی شدند.

برخی از مهم‌ترین این سازوکارها به شرح زیر بودند:

- اجرایی‌شدن سازوکار استفاده از فضای پیرامون منابع آبی نظیر دریاچه سدها برای مقاصد گردشگری و فواید مترتب بر اشتغال‌زایی و فقر زدایی ناشی از این کار که هم‌زمان سبب آشنایی مردم با منابع آب و سرمایه‌گذاری‌های انجام شده در این بخش نیز می‌شود و سواد آب و انرژی را نیز در استفاده‌کنندگان از این مناطق افزایش می‌دهد.

- استقرار ساختار سازمانی مدیریت منابع آب کشور بر مبنای حوضه آبریز که از ملزومات حکمرانی پایدار، بین‌بخشی و توام با مشارکت ذینفعان در مدیریت منابع آب است.

- تاسیس مرکز مطالعات آب‌های مرزی و منابع آب مشترک که به‌دلیل اشتراک ایران در حوضه‌های آبریز مشترک با کشورهای همسایه و ضرورت صیانت از منافع ملی در شمار ملزومات مدیریت منابع آب در ایران است.

- تقویت و توسعه بورس انرژی و بهبود رویکرد تضمین خرید برق به‌صورت رقابتی و بر اساس مناقصه که دو سازوکار اقتصادی مهم برای توسعه اقتصاد برق و افزایش بهره‌وری به‌شمار می‌روند. همچنین در بخش برق سامانه‌های مدیریت ملی یکپارچه فرایند خرید تضمینی برق تجدیدپذیر و سامانه ملی مدیریت هوشمند احداث و بهره‌برداری نیروگاه‌های تجدیدپذیر نیز رونمایی شدند.

- یکپارچه‌سازی شرکت‌های آب و فاضلاب شهری و روستایی یکی از مهم‌ترین اصلاحات سازوکاری در صنعت آب و فاضلاب است. این یکپارچه‌سازی سبب کاهش پست‌های سازمانی دولتی و کوچک‌سازی دولت، افزایش کارایی و بهره‌وری شرکت‌های آب و فاضلاب، ارتقای خدمات‌رسانی به روستاها و استفاده بهتر از تجهیزات و دارایی‌های این شرکت‌ها می‌شود.

وزیر نیرو در این یادداشت می‌افزاید: همچنین اجرای نظام مدیریت دارایی‌ها در صنعت آب و فاضلاب نیز از جمله اصلاحات سازوکاری در این بخش بوده است. طراحی سازوکارهای فروش اموال مازاد نیروگاه‌ها و مدیریت دارایی‌های راکد، به علاوه طراحی و ایجاد بازار میان‌روزی برق، طراحی و بومی‌سازی سیستم سنجش انرژی و راه‌اندازی مرکز پایش شبکه ICT صنعت برق هم در شمار طرح‌های سازوکاری صنعت برق قرار دارند که در این هفته افتتاح شدند.

وی ادامه‌داد: اکنون پرونده پویش هر هفته #الف ب-ایران برای سال ۱۳۹۹ بسته شد و امید می‌رود در سال جدید بتوان شاهد اجرای طرح‌های جدیدتری در این باره باشیم تا روند آبادانی ایران با وجود همه سختی‌ها تداوم یابد و به جهانیان نشان دهد که ایران و ایرانی بیشتر دنبال آبادانی کشور است.

اردکانیان در باره بسته شدن پرونده پویش یاد شده خاطرنشان‌کرد: نه فقط ۲۵۰ پروژه افتتاح شده در سال ۹۹، بلکه بیش از ۳۰۰ پروژه با سرمایه‌گذاری ۸۰ هزار میلیارد تومان در این پویش به نتیجه رسیده و آمادگی این را خواهیم داشت که سال ۱۴۰۰ را با طرح‌های جدید آغاز کنیم.