سایه‌ روشن تاخت و تاز کرونا در عرصه ادب و هنر

خبرگزاری مهر - گروه استان‌ها: تردیدی وجود ندارد که هجوم ویروس تاجدار همه ابعاد زندگی آدمی را تحت تأثیر خود قرار داد و چشم اندازی دیگر از زندگی را برای انسان‌ها رقم زد. در این میان فعالیت‌های فرهنگی و هنری نیز با مشکلات و تغییرات بسیاری دست به گریبان بوده است.

«جمشید عباسی» شاعر و داستان‌نویس گیلانی در این باره به خبرنگار مهر گفت: بدیهی است که کرونا به عنوان یک بیماری فراگیر و یک رخداد خارج از کنترل اجتماعی می‌تواند بر شئونات زندگی همه طبقات و طیف‌های اجتماع تأثیر بگذارد.

وی با بیان اینکه شاید تصور شود که این تأثیر قاعدتاً مخرب و زیانبار است اما چنین نظری به دلایلی که می‌توان برشمرد نمی‌تواند قطعیت داشته باشد، ادامه داد: اما چرا این بیماری که یا اتفاق طبیعی بوده و یا بازخورد اشتباهات انسانی توانسته در برخی موارد اثرات زیانباری داشته باشد می‌توان درباره آن صحبت کرد.

عباسی با اشاره به اینکه محدودیت در حضور اجتماعی و تضارب افکار و آرای هنرمندان، زمینه ارتقای کیفی آثار را کمرنگ می‌کند، افزود: این مسئله حتی می‌تواند موجب کاهش چشمگیر جلوه‌هایی از تولیدات هنری که مخاطب محور هستند نیز شود. به عنوان مثال موسیقی نمی‌تواند بدون مخاطب عام و حضور صحنه‌ای رونق خویش را بازیابد یا تئاتر بدون تماشاگر بی معنی است.

وی با بیان اینکه سایر فعالیت‌های هنری که به صورت گروهی هستند بیشترین آسیب را از اعمال محدودیت‌ها می‌بینند چرا که نه موقعیت تمرین و تولید دارند و نه موقعیت و فرصت عرضه به ناچار باید در رکورد ناخواسته به سر ببرند، ادامه داد: آسیب به مراکز آموزشی چه علمی و دانشجویی و چه مراکز و آموزشگاه‌های هنری؛ تحمیل هزینه به زیر ساخت‌های فرهنگی مانند فرهنگسراها و سینماها و ورشکستگی این مراکز؛ در مضیقه قرار گرفتن مربیان و آموزگاران رشته‌های هنری از نظر معیشتی به جهت تعطیلی محل کسب درآمدشان از دیگر مواردی است که در حوزه آسیب‌های همه گیری کرونا مشاهده شد.

عباسی از دست دادن و فقدان بسیاری از هنرمندان که ذخایر فرهنگی محسوب می‌شوند را نیز جبران ناپذیرترین دانست و افزود: آسیب‌های روانی و انعکاس آن در شخصیت و آثار هنرمندانی که نزدیکانشان را از دست داده‌اند؛ گسیختگی در بسیاری از مناسبات خانوادگی و اجتماعی و نیز بسیاری از تشکل‌های فرهنگی و باز تعریف بسیاری از این ساختارها و بروز ناهنجاری‌های اجتماعی نظیر خشونت، پرخاشگری، سرقت و غیره که می‌تواند سلامت روانی جامعه را به خطر بیندازد، از دیگر مواردی است که در این راستا می‌توان به آن اشاره کرد.

دستاوردهای کرونا در زمینه بروز خلاقیت در حوزه فرهنگ و هنر

وی در ادامه با اشاره به اینکه انسان در مواجهه با مشکلات همواره به دنبال راهکارهای مؤثر است، گفت: در کنار همه تصویرهای ناگوار کرونا می‌توان جنبه‌هایی را نیز در شمار دستاورد این رخداد خاص به حساب آورد. یعنی همانطور که آتشفشان، طوفان، زلزله و … به ظاهر ویرانگر هستند اما پایداری و بقای زیست کره و اتمسفر زمین به تداوم این جریان‌های وابسته‌اند.

شاعر و داستان‌نویس گیلانی با بیان اینکه باید توجه داشت که ویروس‌ها نیز علیرغم پیش زمینه ذهنی منفی در موردشان، مبنای بسیاری از پیشرفت‌های علم بیوتکنولوژی هستند، اظهار کرد: در چشم اندازی وسیع‌تر این چرخه حیات است که محیط آدمی را تعریف می‌کند و هنرمند نیز تأثیر می‌گذارد و تأثیر می‌پذیرد.

وی با اشاره به پیامدهای مثبت همه گیری کرونا علاوه بر همه آسیب‌های ناشی از شیوع ویروس کرونا، گفت: بیماری کرونا مانند بسیاری از مضامین اجتماعی توانست به عنوان مضمون دستمایه آثار زیادی در هنر همانند داستان نویسی، پژوهش ادبی، نقد مکتوب، آثار مکتوب و فضای مجازی شود.

عباسی همچنین با بیان اینکه ظرفیت بسیاری از حوزه‌ها برای فعالیت‌های ادبی کشف و ارتقا یافت، افزود: بسیاری از همایش‌های ادبی در فضای مجازی و به صورت آنلاین برگزار شد که قبلاً زیاد جدی گرفته نمی‌شد. همچنین ترویج نوع دوستی و حس همدلی در جامعه بخصوص بین هنرمندان بهبود یافت. در واقع کرونا تذکر تاریخی مهمی بود تا به برخی از داشته‌هایمان بیشتر توجه کنیم و قدرشناس فرصت‌هایی از زندگی باشیم.

این هنرمند گیلانی با اشاره به اینکه خلاقیت در محدودیت و سختی‌ها ظهور می‌یابد، اظهار کرد: این شرایط می‌تواند منجر به خلاقیت‌های ادبی و هنری نظیر رمان «عشق سال‌های وبا» یا «جنگ و صلح» شود. باید توجه داشت که تجربه برخی حوادث و مشکلات موجب ایجاد دیدگاه عمیق‌تر، قدرت تحلیل فراتر و دیدگاه وسیع‌تری به نویسندگان می‌شود تا آنچه را که گاه در آثار گذشتگان خوانده‌اند در بطن اتفاق، مرور و موشکافی کنند.

توان مدیریت مطلوب بر محیط در شرایط سخت

عباسی تصریح کرد: گذراندن این بحران بی شک قدرت و توان مقابله با نوسانات نامطلوب آینده را بالاتر خواهد برد و یک نوع آمادگی اجتماعی ایجاد می‌شود تا در ناملایمات، مدیریت مطلوب‌تری بر محیط اطراف داشته باشیم.

وی با بیان اینکه این اتفاق می‌تواند به ظهور و آفرینش برخی شخصیت‌های داستانی منجر شود، افزود: مثلاً تا قبل از کرونا ما ماسک دوزی، ماسک فروشی یا ماسک دزدی نداشتیم و یا حتی تجربه پختن نان خانگی در دوران قرنطینه سختگیرانه ندیده بودیم و اگر در داستانی یا شعری اشاره می‌شد همیشه در ذهن مخاطب یک محیط روستایی نقش می‌بست اما در این دوران شاهد آن بودیم.

نویسنده گیلانی با اشاره به اینکه واقعیت این است که ادبیات و هنر در بسیاری وجوه در خدمت آگاهی بخشی اجتماعی در زمینه کرونا درآمد و حتی گاهی نقششان در اندازه کادر درمان جلوه می‌کرد، گفت: در روزها و ماه‌های ابتدایی شیوع کرونا هیچ‌گونه اطلاعات عمومی در رسانه‌ها نبود و بسیاری از نویسندگان دست به قلم شدند تا در شبکه‌های اجتماعی و فضای مجازی اطلاع رسانی لازم را داشته باشند.

وی با بیان اینکه چه بسا خاطرات این روزها خود بخش بزرگی از تاریخ بشری شود و در آثار هنری گوناگون بازتاب یابد، اضافه کرد: این رخداد روابط انسانی جدیدی را به روابط آدم‌های آثار ادبی وارد کرده لذا ظرفیت‌های جدیدی به حوزه ادبیات و هنر افزوده می‌شود.

عباسی تأکید کرد: با همه این اوصاف همه گیری کرونا شکل مواجهه آدمی و فرصت مواجهه را دست خوش تغییر و روال طبیعی و کیفیت زندگی گروهی بخصوص هنرمندان را به چالش کشیده است. در واقع کسی نمی‌تواند در بلند مدت حوزه فعالیت خود را در حوزه مقررات سختگیرانه محدود نماید، بویژه هنرمندان که با اقشار متنوع و متفاوتی مواجه هستند.