آموزش مجازی گران‌تر از آموزش حضوری است/ضرورت استفاده از آموزش تلفیقی

رییس دانشگاه علم و فرهنگ (وابسته به جهاد دانشگاهی) تأکید کرد: برعکس تصوری که دانشجویان دارند، آموزش مجازی در دنیا گران‌تر از آموزش حضوری است، زیرا هزینه‌های دیگری مانند هزینه تولید محتوا نیز اضافه شده و حجم کاری که اساتید در آموزش مجازی برعهده دارند، بسیار بیشتر و سخت‌تر از آموزش حضوری است.

دکتر سیدسعید هاشمی، رییس دانشگاه علم و فرهنگ در گفتگو با ایسنا، ضمن تشریح عملکرد این دانشگاه طی یک سال گذشته و از آغاز همه‌گیری بیماری کووید ۱۹ در کشور گفت: از اسفند سال ۱۳۹۸ و همه‌گیری این بیماری در سطح کشور و سایر نقاط دنیا، کشورها با بحران‌های متعددی در حوزه‌های مختلف مواجه شدند که یکی از اصلی‌ترین بحران‌ها در حوزه آموزش عالی بود. به جهت اینکه فرهنگ حاکم بر مجموعه‌های آموزش عالی در ایران، آموزش به شکل حضوری است، قطعاً این موضوع (همه‌گیری بیماری) چالشی را برای دانشگاه‌های کشور، همانند بسیاری از دانشگاه‌های سراسر دنیا ایجاد کرد.

‎رییس دانشگاه علم و فرهنگ خاطر نشان کرد: نخستین مشکلی که دانشگاه علم و فرهنگ و سایر دانشگاه‌ها با آن مواجه شدند، فراهم نبودن زیرساخت‌های لازم برای آموزش‌های مجازی بود. هرچند در برنامه‌ها و اهداف پنج ساله دانشگاه تا سال ۱۴۰۴، این موضوع مورد توجه قرار گرفته بود که در خوشبینانه‌ترین حالت، ۲۰ درصد آموزش‌ها به شکل مجازی انجام شوند و زیرساخت‌هایی برای این منظور آماده کرده بودیم، اما بروز غیرمنتظره این بیماری و تبدیل ناگهانی کل آموزش عالی به شکل مجازی باعث شد تا با مشکلات متعددی روبرو شویم و البته بسیار خوشحالیم که توانستیم به خوبی بر این مشکلات غلبه کنیم و کمترین وقفه در برگزاری کلاس‌ها را داشته باشیم.

‎دکتر هاشمی افزود: برای عملیاتی کردن آموزش‌های مجازی، به‌سرعت گروهی در مجموعه دانشگاه شکل گرفت و همکاران بخش فناوری اطلاعات (IT) دانشگاه به کمک مجموعه آموزش و همه همکاران تلاش کردند تا زیرساخت‌های لازم برای آموزش مجازی دانشجویان را فراهم کنند. تقریباً در یک پروسه زمانی دو هفته‌ای توانستیم زیرساخت‌های لازم را آماده کنیم و می‌توانیم ادعا کنیم جزو نخستین دانشگاه‌هایی بودیم که سیستم آموزش مجازی را راه‌اندازی کردیم و کلاس‌ها را از همان ۱۴ فروردین ۹۹ رسماً آغاز کردیم. البته از نیمه اسفند ۱۳۹۸ آموزش مجازی در دانشگاه آغاز شده بود و حتی در تعطیلات نوروز ۱۳۹۹ نیز تلاش‌ها برای راه‌اندازی و تکمیل سیستم آموزش مجازی ادامه پیدا کرد و در فرودین ماه توانستیم به ثبات نسبی در حوزه آموزش مجازی دست پیدا کنیم.

‎وی تأکید کرد: بخش دیگر مشکلات مربوط به حوزه آموزش بود. زمانی که آموزش‌ها کاملاً به شکل مجازی و برخط (online) ارائه می‌شوند، دانشجو و استاد باید شیوه استفاده صحیح از این سیستم را فرابگیرند که جنس آموزش هر دو گروه متفاوت بود ولی این آموزش به صورت همزمان آغاز شد. به دلیل اینکه درصد اساتید حق‌التدریس نسبت به اساتید ثابت دانشگاه بالاتر بود، در زمینه آموزش این اساتید نیز با مسائلی مواجه بودیم که با تهیه فیلم‌های آموزشی و برگزاری دوره های آموزشی متعدد توانستیم این امر مهم را نیز با موفقیت انجام دهیم.  

‎آموزش مجازی، ادبیات خاص خود را دارد

‎دکتر هاشمی گفت: ایراد جدی آموزش مجازی که البته شامل حال تمام مجموعه‌های آموزش کشور است، تبدیل شدن آموزش حضوری به آموزش مجازی با همان ادبیات است؛ یعنی نرم‌افزار ادوبی کانکت (Adobe Connect) جایگزین تخته‌سیاه کلاس حضوری شده است و محتوای درسی به صورت شفاهی و در قالب پاورپوینت به دانشجویان ارائه می‌شود.

‎رییس دانشگاه علم و فرهنگ افزود: درحالیکه آموزش مجازی در دنیا، ادبیات خاص خود را دارد و دانشگاه‌های ما به دلیل تجربه کم و تاحدودی اجباری نتوانسته‌اند در این زمینه عملکرد خوبی داشته باشند. قطعاً در طی این یک سال نتوانسته‌ایم به شکل مطلوب، انتقال دانش داشته باشیم که این موضوع روی سواد و یادگیری دانشجویان تأثیرات منفی خواهد داشت.

‎آموزش مجازی دشوارتر از آموزش حضوری است

‎دکتر هاشمی گفت: برعکس تصوری که دانشجویان دارند، آموزش مجازی در دنیا گران‌تر از آموزش حضوری است، زیرا هزینه‌های دیگری مانند تولید محتوا نیز اضافه شده است. حجم کاری که اساتید در آموزش مجازی برعهده دارند، بسیار بیشتر و سخت‌تر از آموزش حضوری است و برخی اساتید در این زمینه دچار مشکل هستند. می‌توانیم بگوئیم که در این زمینه به نقطه ایده‌آل نرسیده‌ایم. آسیب‌شناسی لازم انجام و نظرات اساتید در این زمینه گرفته شده است، اما برای رفع مشکلات به زمان بیشتری نیاز داریم.

‎وی خاطر نشان کرد: تولید محتوا به صورت متنی (پاورپوینت) چندان دشوار نیست، اما تولید محتوا به شکل فیلم آموزشی، زمان‌بر و پرهزینه است. فیلم‌های آموزشی هم نیاز به بروزرسانی دارند، چراکه شتاب علم بسیار زیاد است؛ بنابراین این فیلم های آموزشی نهایتاً یک یا حداکثر دو ترم کاربرد دارند و باید مجدداً بروزرسانی و بازتولید شود.

‎رییس دانشگاه علم و فرهنگ افزود: تاکنون ۲۸۰ فیلم آموزشی مختلف در محتوای کارگاهی و آزمایشگاهی در دانشگاه تولید و تلاش شده تا حد امکان کیفیت کار را افزایش دهیم. اما در عین حال باید به این مسئله هم توجه داشته باشیم که ۹۱ کد رشته در مقاطع تحصیلی مختلف (کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری) در دانشگاه داریم که هر کد رشته، واحدهای متعددی داشته و هر ترم حدود ۷۰۰ استاد با دانشگاه همکاری می‌کنند. تولید محتوای اختصاصی برای این تعداد واحد درسی به سرمایه‌گذاری جدی نیاز دارد.

‎دکتر هاشمی تأکید کرد: درصد بالایی از آموزش عالی در دنیا نیز به شکل حضوری است و شاید کمتر از ۱۰ درصد آموزش به شکل مجازی باشد. آموزش مجازی هیچ‌وقت نمی‌تواند جایگزین آموزش حضوری شود و در برخی از دانشگاه‌های کشورهای دیگر، آموزش مجازی به عنوان مکمل آموزش حضوری مورد استفاده قرار می‌گیرد.

‎آموزش باید تلفیقی از حضوری و مجازی باشد

‎وی افزود: شاید آموزش مجازی در برخی رشته‌های خاص مثل مدیریت یا MBA قابل استفاده باشد، اما آموزش مجازی برای برخی رشته‌ها به‌ویژه رشته‌های فنی- مهندسی، پزشکی یا هنر که نیازمند فعالیت‌های آزمایشگاهی، کارگاهی و مهارتی هستند، سخت و تاحدودی غیرممکن است. در دانشکده هنر و معماری دانشگاه واقعاً در برخی رشته‌ها با مشکل مواجه شده‌ایم. به عنوان مثال، آموزش نقاشی به شکل مجازی بسیار دشوار است. پایان‌نامه هم یک کار پژوهشی است و دانشجو باید کار میدانی و عملی انجام دهد که به‌صورت کتابخانه‌ای قابل انجام نیست. اینها مسائل و مشکلاتی هستند که در آموزش مجازی با آنها روبرو هستیم.

‎رییس دانشگاه علم و فرهنگ تأکید کرد: دوره بسیار سختی را پشت سرگذاشتیم، اما در عین حال تجربه‌های ارزشمندی به‌ویژه در حوزه آموزش مجازی کسب کردیم. شاید بتوان گفت که نگرانی و ترس از آموزش مجازی تاحدود زیادی برطرف شده است و زیرساخت‌های لازم در این زمینه فراهم شده است؛ اما همچنان معتقدم که آموزش در آینده باید تلفیقی از آموزش حضوری و مجازی باشد تا کیفیت آموزش ارتقاء پیدا کند.

‎تعریف سناریوهای مختلف برای مواجه با شرایط متفاوت بیماری

‎دکتر هاشمی در پاسخ به انتقادهای دانشجویان درخصوص برگزار نشدن کلاس‌های کارگاهی و آزمایشگاهی گفت: در این زمینه حق با دانشجویان است. قطعاً با فیلم آموزشی نمی‌توان همه نکات را آموزش داد و مهارت‌های لازم را کسب کرد. در تابستان امسال (۱۳۹۹) که اوضاع بیماری تاحدودی تحت کنترل بود، به‌صورت فشرده و با رعایت تمامی پروتکل‌های بهداشتی، بعد از گذراندن مباحث تئوری، کلاس‌های کارگاهی و آزمایشگاهی را با تعداد محدود دانشجویان به شکل حضوری برگزار کردیم.

‎وی افزود:  شرایط بیماری قابل پیش‌بینی نیست، بنابراین مجبور هستیم سناریوهای مختلفی را برای شرایط متفاوت بیماری تعریف کنیم. امیدواریم در سال جدید هم در صورت بهبود شرایط و با رعایت تمامی اصول و پروتکل‌های بهداشتی، این برنامه را پیگیری کنیم. یک مرکز فناوری دیجیتال در دانشگاه ایجاد کرده‌ایم که مرکز آموزش الکترونیک و مرکز فناوری اطلاعات (IT) دانشگاه در این مجموعه قرار دارند تا فعالیت‌ها به‌صورت منظم و سازمان‌یافته پیگیری شود.

‎تأکید بر سنجش مستمر دانشجویان در طول ترم

‎دکتر هاشمی با اشاره به اهمیت سنجش سطح علمی دانشجویان در طول ترم تحصیلی گفت: یکی از موضوعاتی که به صورت جدی از ابتدا تاکنون پیگیری کرده‌ایم، تأکید بر برگزاری مستمر امتحان‌ در طول ترم تحصیلی بوده است. برای امتحان پایان ترم، نمره ۱۵-۱۰ در نظر گرفته شده و برای آزمون‌های طول ترم و فعالیت‌ کلاسی نیز نمره ۱۰ تعیین شده است.

‎وی افزود: مقایسه میانگین نمرات دانشجویان در طی این دو ترم با نمرات دانشجویان در زمان آموزش حضوری نشان می‌دهد که در این زمینه عملکرد خوبی داشته‌ایم. آزمون‌ها در فضای ال‌ام‌اس (Learning Management System) برگزار می‌شوند که از این طریق می‌توانیم عملکرد اساتید در برگزاری منظم آزمون‌ها را رهگیری کنیم.

‎تلاش برای حمایت از دانشجویان در شرایط همه‌گیری بیماری کووید ۱۹

‎دکتر هاشمی تأکید کرد: هیچ‌وقت به‌خاطر نداشتن شهریه مانع از ثبت‌نام یا شرکت دانشجویان در امتحانات نشده‌ایم و تلاش کرده‌ایم به روش‌های مختلف از جمله تخفیف در شهریه، تقسیط شهریه و پرداخت وام، از دانشجویان حمایت کنیم. شرایط همه‌گیری بیماری کووید ۱۹ مزید بر علت شد و شرایط را برای برخی دانشجویان دشوارتر کرد. حوزه دانشجویی- فرهنگی دانشگاه را موظف به حمایت از دانشجویان در این شرایط کردیم و نخستین دانشگاه بودیم که تمهیدات ویژه ای را برای حمایت مالی از دانشجویان در دوره کرونا اندیشیدیم.

‎اهمیت حضور جدی‌تر خیّرین برای حمایت از دانشجویان

‎وی افزود: بر این اساس حدود دو سال است که طرح مجیر را در دانشگاه راه‌اندازی کرده‌ایم تا خیّرین بتوانند در حوزه حمایت از دانشجویان نیازمند و پرداخت شهریه آنها، دانشجویان را همراهی کنند. از زمان شروع همه‌گیری بیماری، حدود یک هزار دانشجو در طرح مجیر ثبت‌نام کرده‌ و خواستار دریافت کمک شده‌اند. این کار آغاز شده است و امیدواریم این طرح با جدیت بیشتری پیگیری شود.

‎دکتر هاشمی خاطر نشان کرد: هرچند شهریه دانشگاه‌ها نسبت به شهریه مدارس غیردولتی به شکل معناداری کم است و نسبت به هزینه‌های‌موجود، قابل مقایسه نیست؛ با این حال برخی دانشجویان در تأمین شهریه مشکل دارند و تلاش می‌کنیم از آنها حمایت کنیم. یکی از مباحثی که به صورت جدی پیگیری می‌کنیم، کمک به اشتغال دانشجویان است.

‎وی گفت: دانشگاه علم و فرهنگ مدعی است که دانشگاه نسل سوم و کارآفرین است. تلاش کرده‌ایم زمینه را برای هدایت دانشجویان در مسیر فعالیت در کسب و کارهای موجود و درآمدزایی فراهم کنیم؛ به عنوان مثال، دانشکده گردشگری که عملکرد بسیار خوبی در زمینه گردشگری داشت و دانشجویان در این بخش بسیار فعال بودند؛ اما متأسفانه همه‌گیری بیماری کووید ۱۹ این نظام را تحت تأثیر قرار داده است.

‎ازسرگیری مجدد تعاملات بین‌المللی

‎رییس دانشگاه علم و فرهنگ تأکید کرد: چند سالی است که در حوزه تعاملات بین‌المللی، کارهای خوبی با کشورهای اتریش، مالزی و چند کشور دیگر انجام شده است، اما متأسفانه شرایط همه‌گیری بیماری این حوزه را نیز تحت تأثیر قرار داد. در نیمه نخست سال ۱۳۹۹، به دلیل درگیر بودن به مسائل و مشکلات داخلی، عملاً پرداختن به حوزه تعاملات بین‌المللی امکان‌پذیر نبود.

‎وی افزود: ابتدای سال ۹۹ به حدی درگیر مشکلات داخلی دانشگاه و مباحث آموزشی بودیم که عملاً امکان پرداختن به این بخش نبود. خوشبختانه از اواخر تابستان، پیگیری کارها به شکل مجازی از سرگرفته شد و وبینارهای متعددی برگزار شد. البته علاوه بر بحث بیماری، با مشکل تحریم‌ها نیز روبرو هستیم که قطعاً بر تعاملات بین‌المللی اثرگذار هستند.

‎دکتر هاشمی خاطر نشان کرد: آموزش‌های مجازی در حوزه نانوتکنولوژی با برخی کشورها مانند اتیوپی و کنیا را مدنظر داریم. همچنین پذیرش دانشجویان بین‌المللی از اکتبر ۲۰۲۱ از سر گرفته می‌شود که امیدواریم به شکل حضوری پذیرای دانشجویان بین‌المللی باشیم، درغیر اینصورت دوره‌ها به صورت مجازی برگزار خواهند شد. قصد داریم در سال ۱۴۰۰ برنامه‌ها و تعاملات بین‌المللی را به شکل جدی‌تر دنبال کنیم و امیدواریم با بهبود وضعیت همه‌گیری بیماری کووید ۱۹، شرایط به حالت عادی بازگردد.

‎رییس دانشگاه علم و فرهنگ در پایان خاطرنشان کرد: به نظر می‌رسد که این بیماری حداقل تا یکی- دو سال آینده همراه ما خواهد بود. امیدوارم مسائل را سهل نگرفته و به سادگی از کنار آنها عبور نکنیم؛ پروتکل‌های بهداشتی را در همه شرایط رعایت کنیم. بحث آموزش نیز باید به‌صورت جدی و مستمر توسط رسانه‌های مختلف از جمله خبرگزاری ایسنا و صداو سیما پیگیری شود. درهر حال زندگی باید جریان داشته باشد؛ وظیفه داریم آموزش را با توجه به وضعیت موجود ادامه دهیم و برای شرایط مختلف، سناریوهای متعددی (ترکیب آموزش حضوری و مجازی) طراحی شده است

انتهای پیام