گامی برای نزدیکی به همگرایی شهری

در یک نوبت، به همراهی تطهیرگران بهشت‌زهرا و خانواده‎هایشان به بازدید از بخش‌های مختلف باغ ملی گیاه‌شناسی  رفتیم و در نوبت بعد، به همراهی پاکبانان و خانواده‎های آنها گشت‌وگذاری در تپه‌های عباس‌آباد و پل طبیعت داشتیم.
این گروه‎ها از نخستین کسانی بوده‌اند که در مقابله با کرونا در شرایط دشوار سال گذشته خاموش و بی‌صدا بیشترین خدمات شهری را ارائه دادند و چنانکه باید، دیده نشدند و قدر ندیدند و البته در معرض آسیب فراوانی هم قرار گرفتند. شاغلان این دو حرفه، عمدتا از قشرهای فرودست جامعه هستند که در وضعیت فعلی همه‎گیری کرونا، خطرات بسیاری آنها را تهدید می‎کند. این دو گروه حین دیدارهای نوروزی برخی از مسائل از جمله مطالبات معوقه خود از شرکت‎های پیمانکاری را مطرح کردند. یکی دیگر از نکات مورد اشاره وضعیت سختی بود که افراد شاغل در این حرفه‎ها برای قرنطینه خود و جلوگیری از انتقال ویروس به خانواده‌شان در دوران کرونا داشتند. تطهیرگران و همچنین پاکبانان در زمینه کرونا خطرپذیری زیادی دارند و ضرورت دارد تا جزو نخستین گروه‎هایی باشند که واکسن به آنها تعلق می‎گیرد.

یکی از موارد مهمی که مطرح شد و جا دارد به جد به آن پرداخته شود، وضعیت جابه‌جایی تطهیرگران وپاکبانان بین محل کار و سکونت است. اکثریت قریب به اتفاق آنها در حاشیه پایتخت زندگی می‎کنند. زندگی این افراد به طرز معناداری نشان از ضرورت توجه به جابه‌جایی آسان و ارزان دارد؛ نکته‌ای که در برنامه‌ریزی‌های شهری هنوز جای خود را باز نکرده و اولویت آن عملاً نادیده گرفته شده است.
این وضعیت بسیاری از مشاغل خدماتی و بهداشتی اولیه را دربرمی‎گیرد. بارها از زبان متخصصان شهری شنیده‎ایم که شهرهای بزرگ اقشار فرودست را «اخراج» می‎کنند. این اخراج، نه به‌صورت ملموس، بلکه به شکلی ضمنی صورت می‎گیرد. مواردی همچون قیمت مسکن، هزینه حمل‌ونقل و خدمات شهری زمینه‎ساز به حاشیه راندن آنهاست. با این همه، کارهای خدماتی مؤثر و سختی همچون پاکیزه نگه‎داشتن شهر توسط همین افراد صورت می‎گیرد. عدالت در دسترسی به شهر، چه برای زیستن و به‌ویژه دسترسی روزمره به محل کار، یکی از ضروری‌ترین موارد برای نزدیک شدن به شهری همگراست و لازم است به‌صورت کاربردی به این موضوع اندیشیده شود. گل‎گشت‎های نوروزی و گفت‌وگوهای مطرح‌شده در آنها مباحث دیگری را نیز در پی داشت.

هم‌صحبتی با پاکبانان، تطهیرگران و خانواده‎هایشان نشان می‎داد که افراد شاغل در این کار، اگرچه بسیار شریف و زحمتکش هستند، اما چندان ارج نمی‎بینند. این افراد گاهی مورد توهین و تحقیر دیگران هم قرار می‎گیرند و منزلت اجتماعی‌شان چنانکه باید، رعایت نمی‎شود. البته این موضوع به همبستگی بالایی در بین این گروه‌ها و حتی اعضای خانواده آنها منجر شده است و در همین دیدارها نیز شاهد حضور فرزندانی بودیم که همراه پدر خود بودند و تلاش می‎کردند تا از او در برابر پرخاشگری احتمالی حمایت کنند. با این همه، پاسخ‎های فردی و خانوادگی به این مسائل کافی نیست و ضرورت دارد تا از طرف شهرداری، شورای شهر و نهادهای عمومی و سازمان‎های مرتبط، اقداماتی برای قدردانی از این عزیزان به‌خاطر خدمات آنها انجام شود. گاهی حتی با اقداماتی کوچک می‎توان منزلت اجتماعی آنها را پاس داشت. یکی از اقدامات مناسب، رصد درست این گروه‎های شغلی و مسائل آنهاست. باید دانست چه مواردی باعث خطرپذیری جسمی و آسیب‎های روحی برای این دسته از صاحبان مشاغل می‎شود و چگونه می‎توان آنها را به شهر و سایر گروه‎های اجتماعی پیوند زد. موارد ذکر شده نیازمند کارهای پژوهشی و کاربردی و به‌ویژه آموزش و فرهنگسازی‌ است و نیاز است تا اولویت این موارد یادآوری شود تا تهران شهری برای همگان باشد و به تحقق شعار «تهران، شهری برای همه» نیز نزدیک‎تر شویم. ضرورت دارد تا حداقل‎ اقداماتی همچون بازدیدهای شهری و تورهای گردشگری برای خانواده آنها تداوم یابد و وضعیت بیمه، خدمات درمانی و بازنشستگی آنها از جانب نهادهای ناظر بر شهر و شهرداری رصد و قراردادهای کاری آنها عادلانه تنظیم شود. همینطور لازم است خدمات درمانی مناسبی برای آن دسته از افراد که به ویروس کرونا مبتلا شده یا در آستانه ابتلا هستند، درنظر گرفته شود.

در پایان، در نگاهی وسیع‎تر ضرورت دارد تا آگاهی‎رسانی یکپارچه‎ای‎ در سطح شهر، در زمینه این مشاغل صورت گیرد تا شهروندان نیز در رفتار با این اقشار بیشتر منزلت آنها را حفظ کنند. خوشبختانه پایتخت‌نشینان، جامعه‎ای همراه و همدل و کمک‎رسان و دستگیر به‌ویژه در شرایط دشوار هستند. با این همه، لازم است این مسائل در قالب فرهنگ شهرنشینی و از طرف نهادهای شهری مورد تأکید مجدد قرار بگیرد.

* عضو شورای شهر تهران
* منتشر شده در روزنامه همشهری| دوشنبه ۱۶ فروردین 1400