'مانیفست ۳۴۳ روسپی' پنجاه ساله شد

'مانیفست ۳۴۳ روسپی' پنجاه ساله شد

• یوسف رضا
• روزنامه‌نگار

یک ساعت پیش

منبع تصویر، Getty Images

توضیح تصویر،

"نه کلیسا، نه دکتر و نه دولت نمی‌تواند برای تصمیم بگیرند"

پنجم ماه آوریل سال ۱۹۷۱، ۳۴۳ زن فرانسوی بیانیه‌ای را در دفاع از حق سقط جنین امضاء و منتشر کردند که به "مانیفست ۳۴۳ روسپی" معروف شد و نقش مؤثری در جرم‌زدایی از سقط جنین در فرانسه داشت.

"هر سال، یک میلیون زن در فرانسه سقط جنین می‌کنند. آنها محکوم هستند مخفیانه و در شرایط خطرناک سقط جنین کنند در حالی که این عمل، تحت نظارت پزشکی، از ساده‌ترین‌ِ عمل‌ها است.‌ میلیون‌ها زن که به سکوت واداشته‌ شده‌اند. به صراحت می‌گویم که من یکی از آنها هستم. من سقط جنین کرده‌ام."

همین چند جمله آغازین کافی بود تا "مانیفست ۳۴۳" جنجال آفرین شود. در آن سال‌ها، سقط جنین در فرانسه تابو بود، کمتر کسی جرأت می‌کرد اسمش را به زبان بیاورد چه برسد به اینکه رسماً بگوید "من سقط جنین کرده‌ام". همان‌طور که کلودین مونتْی، نویسنده و از جمله امضاء کنندگان این بیانیه، یادآور می‌شود سقط جنین نه تنها جرم بود که عواقب اجتماعی جدی نیز داشت: "بسیاری از دوستان من شغل‌‌شان را از دست دادند، چه فحش‌ها که نخوردند، از خانواده‌ طرد شدند، کمک‌های مالی‌شان قطع شد، یکی ‌دو نفر هم تهدید به بازداشت شدند."

نویسندگان و امضاء کنندگان "مانیفست ۳۴۳" خود را در معرض پیگرد قضایی قرار دادند اما وزارت کشور فرانسه از اقامه دعوا علیه آنها صرف‌نظر کند. دلیل اصلی این تصمیم نقش فعال شخصیت‌های نامدار آن زمان در حمایت از این بیانیه بود. امضاء چهره‌های فرهنگی و ادبی (سیمون دو بووار، مارگریت دوراس و فرانسوا ساگان)، ستاره‌های سینما (کاترین دنوو، ژان مورو)، و فعالان و مدافعان حقوق زنان (ژیزِل حلیمی، آنتوانت فوک) در کنار نام ده‌ها زنِ ناشناس از این واقعیت حکایت داشت که سقط جنین مساله قشری بی‌بضاعت و کم‌سواد نیست، گواهی است بر نابرابری جنسیتی:

"حق سقط جنین به طور آزاد و مجانی هدف نهایی مبارزه زنان نیست، بر عکس، یکی از ابتدایی‌ترین مطالبات است چرا که بدون آن نمی‌توان مبارزه سیاسی را آغاز کرد.[...] وضعیت زنان در تاریخ یگانه است: انسان‌هایی که در جوامع مدرن زندگی می‌کنند اما حق کنترل بر بدن خود را ندارند. سالانه یک میلیون و ۵۰۰ هزار زن در شرم و نومیدی روزگار می‌گذرانند. ۵ هزار تن از آنها می‌میرند. اما نظام اخلاقی [جامعه] تغییر نمی‌کند."

منبع تصویر، Getty Images

• • سقط جنین: حق انرتخاب با کیست؟
• سقط جنین در آرژانتین قانونی شد
• آمریکا بر سر دوراهی؛ مرزبندی انتخاباتی بر سر حق سقط جنین

"مانیفست ۳۴۳ روسپی"

چهار سال پیش از آنکه این بیانیه در هفته‌نامه "نوول‌اُبسروتور" منتشر شود، مدافعان حقوق زنان موفق شده بودند قانونی را در مجلس فرانسه به تصویب برسانند که بر اساس آن، زنان این حق را به دست آوردند که آزادانه از وسایل پیشگیری از بارداری (از جمله قرص‌) استفاده کنند.

جرم‌زدایی از سقط جنین و ایجاد امکانات مناسب و مجانی برای انجام این عمل مرحله بعدی مبارزه زنان برای احقاق حقوق‌شان بود. در سال‌های آغازین دهه‌ی ۷۰ میلادی، مخالفان در فرانسه اکثراً محافظه‌کار یا نزدیک به جریان‌های مذهبی و کاتولیک بودند. دولت وقت، به‌ویژه وزیر کشور میشل دِبره، خطر کاهش جمعیت در فرانسه را دلیل اصلی مخالفت خود با حق آزادی سقط جنین اعلام کرده بود و به‌رغم تظاهرات گسترده زنان حاضر نبود تغییری در قانون سال ۱۹۲۰ ایجاد کند.

منبع تصویر، Getty Images

در نقد این نگرش و در حمایت از جریان زنان، نشریه فکاهی "شارلی اِبدو" کاریکاتوری از میشل دبره چاپ کرد. در این کاریکاتور که در صفحه نخست مجله چاپ شد، وزیر کشور در پاسخ به این سوال که "چه کسی ۳۴۳ روسپیِ مانیفست سقط جنین را حامله کرد؟" می‌گفت: «برای فرانسه این کار را کردیم!»

در پی انتشار این کاریکاتور لقب "مانیفست ۳۴۳ روسپی" برای این بیانیه رواج پیدا کرد. در آن شماره شارلی ابدو، فرانسوا کاوانا، روزنامه‌نگار و کاریکاتوریست، مقاله‌ای نیز منتشر کرد و شرایط خطرناک عمل سقط جنین را که تا آن روز به‌طور مخفیانه صورت می‌گرفت تشریح کرد و سیاست‌های دولت وقت را به باد انتقاد گرفت.

"انتخاب" نهضت زنان

منبع تصویر، Getty Images

توضیح تصویر،

ژیزل حلیمی، وکیل برجسته فرانسوی در کنفرانس خبری مربوط به "دادگاه بوبینی"

ژیزل حلیمی، وکیل برجسته فرانسوی که سیمون دو بووار را در نگارش "مانیفست ۳۴۳" یاری کرده بود، در ژوئیه سال ۱۹۷۱ انجمن "انتخاب" (choisir) را بنا نهاد. ترویج خواست‌های بیانیه ۳۴۳ و دفاع از زنان و دخترانی که در پی سقط جنین دادگاهی می‌شدند از جمله اهداف اصلی این انجمن بود.

در بیستم نوامبر همان سال، حدود چهل هزار زن در دفاع از حق آزادی سقط جنین در خیابان‌های پاریس راه‌پیمایی کردند که بزرگ‌ترین گردهمایی فمینیستی تاریخ فرانسه تا آن روز لقب گرفت.

یک سال بعد، خانم حلیمی در پرونده قضایی که به «دادگاه بوبینی» مشهور شد، از دختر ۱۶ ساله‌ای که به سقط جنین متهم بود دفاع کرد. به ماری‌کلر شوالیه تجاوز شده بود و شاکی پدرش بود. ژیزِل حلیمی موفق شد در جریان این دادستانی مشروعیت قانون ۱۹۲۰ را زیر سوال ببرد و خواستار جرم‌زدایی از سقط جنین شود. ماری‌کلر تبرئه شد و پیروزی مهم دیگری برای فعالان حقوق زنان در فرانسه رقم خورد.

منبع تصویر، Getty Images

توضیح تصویر،

سیمین دوبووار در هنگام دادگاه بوبینی

قانون سیمون وی

افکار عمومی متاثر از "دادگاه بوبینی" که پوشش رسانه‌‌ای گسترده‌ای یافته بود، متحول شد. روز به روز بر تعداد حامیان و زنانی که در انجمن "انتخاب" فعالیت می‌کردند افزوده می‌شد. در سال ۱۹۷۳ عده‌ای از همان امضاء کنندگان "مانیفست ۳۴۳" "جریان آزادی زنان از سقط جنین» را به راه انداختند. آنها با همکاری فعالان هلندی و بریتانیایی، سفر و عمل جراحی زنان فرانسوی را که نیاز به سقط جنین داشتند به این کشورها برنامه‌ریزی می‌کردند.

سرانجام در سال ۱۹۷۴ یعنی چهار سال بعد از انتشار "مانیفست ۳۴۳"، از سقط جنین جرم‌زدایی شد.سیمون وی، وزیر بهداشت دولت تازه به قدرت رسیده والری ژیسکار دستن، قانون جدیدی را به مجلس برد. بر اساس این قانون، زنان کاملاً آزاد هستند بدون هیچ توضیحی و توجیهی جلوی بارداری خود را بگیرند. خانم وی خطاب به نمایندگان گفت: "دولت به این نتیجه رسیده است که بهتر است با واقعیت روبرو شود و بپذیرفت که تصمیم نهایی به عهده زن است و نه هیچکس دیگر".