بازسازی بندر بیروت طمع‌‌های سیاسی و اقتصادی را از همه سو برانگیخته است

تبلیغ بازرگانی

به گفتۀ باسم قیسی، مدیر موقت بندر بیروت "همۀ نگاه‌ها به این بندر دوخته شده: روس‌ها، چینی‌ها، ترک‌ها، فرانسوی‌ها... همه می‌خواهند سهمی از پروژۀ بزرگ داشته باشند". به تازگی آلمان نیز وارد رقابت شده و طرحی بسیار محکم و جدی پیشنهاد داده است.

در این مرحلۀ مقدماتی، شرکت‌ها فقط اعلام آمادگی می‌کنند و نگرش کلی خود را نسبت به خطوط اصلی پروژه شرح می‌دهند. بانک جهانی و سازمان ملل، خسارات ناشی از انفجار پارسال را معادل ۳٫٨ الی ۴٫۶ میلیارد دلار برآورد کرده‌اند. بر این مبلغ باید حدود ۳ میلیارد دلار ضرر ناشی از توقف فعالیت‌های بندر را افزود.

آلمانی‌ها و فرانسوی‌ها

در این شرایط، فرانسوی‌ها معتقدند که مرحلۀ نخست پروژۀ بندر باید به سرعت – حداکثر طی سه سال – اجرا شود تا حداقل زیرساخت‌های ضروری آماده گردد. اما آلمانی‌ها از هم اکنون یک طرح ۲۵ ساله پیشنهاد داده‌اند که دارای دو مرحلۀ اساسی است. در قسمت اول، فقط تأسیسات بندری طی پنج تا هفت سال ساخته خواهد شد. مرحلۀ دوم، یک طرح شهرسازی گسترده برای بازسازی و احیای تمامی محله‌ای است که در اطراف بندر آسیب دیده و خالی از سکنه شده. این طرح حتی فضای سبز و مجموعه‌های مسکن ارزان‌قیمت را پیش‌بینی کرده است.

آلمانی‌ها که دیرتر از سایر نامزدها طرح خود را ارائه دادند، پنج روز قبل (٩ آوریل)  اعلام کردند که برای شرکت در پروژه، کنسرسیومی تشکیل داده‌اند که چند شرکت بزرگ خدمات بندری و دریانوردی را در بر می‌گیرد. آنها هزینۀ کل طرح خود را ۳٠ میلیارد دلار ارزیابی کرده‌اند. این پروژه که از سوی دولت آلمان حمایت می‌شود،  فعلاً تنها طرحی است که از کلیات فراتر رفته و جزییات بازسازی را بررسی کرده است.

اما فرانسه نیز با توجه به ریشه‌های دیرینه‌اش در لبنان، امیدهای زیاد دارد. امانوئل ماکرون که نخستین رهبر سیاسی بود که بعد از انفجار بیروت به بازدید محل رفت، همراه با خود رودلف سعاده، میلیاردر لبنانی-فرانسوی را نیز برده بود. آقای سعاده مدیرعامل شرکت کشتیرانی "CMA CGM" است که یکی از بزرگ‌ترین شرکت‌های باری دنیا محسوب می‌شود و حالا برای بازسازی بندر بیروت اشتیاق نشان داده است. این شرکت می‌گوید که مرحلۀ اول پروژه را تنها با هزینۀ ۴٠٠ الی ۶٠٠ میلیون دلار به پایان خواهد برد. این رقم در مقایسه با پیشنهاد آلمانی‌ها ناچیز به نظر می‌رسد، اما روشن است که برای فرانسوی‌ها اهداف دراز مدت سیاسی اهمیت بیشتری دارد.

از اقتصاد تا سیاست

عماد سلامه، استاد دانشگاه آمریکایی بیروت می‌گوید وقتی صحبت از لبنان می‌شود، فراتر از پروژۀ بندر بیروت، محاسبات و منافع دیگری هست که توجه و طمع قدرت‌های غربی و همچنین کشورهای منطقه را بر می‌انگیزد. به عنوان مثال، چندی است که حواس شرکت‌های بزرگ نفتی متوجه بهره‌برداری از گاز مدیترانه است. در اختیار داشتن بندر بیروت مسلماً ساخت و دستیابی به سکوهای نفت و گاز را تسهیل می‌کند.

عماد سلامه  مثال دیگری می‌زند و گوشزد می‌کند که گسترش روابط اسرائیل با چند کشور عرب، چشم‌اندازهای اقتصادی اشتهاآوری را در منطقه گشوده و لبنان می‌تواند برای همۀ واسطه‌ها و دلال‌های بین‌المللی بهشت تازه‌ای بسازد. همچنین روسیه با توقعات فزایندۀ خود در خاورمیانه، لبنان را فراموش نکرده است. باید در نظر داشت که روس‌ها هم‌اینک از سهم گاز سوریه در آبهای مدیترانه بهره‌برداری می‌کنند.

ایران و چین

ایران که هنوز نتوانسته مستقیماً در طرح بندر بیروت جایی بیابد، به عقیدۀ عماد سلامه، شاید بتواند با همکاری چین کارهایی بکند. در واقع چینی‌ها، با اتکا به نفوذ ایران در لبنان (از طریق حزب‌الله) می‌توانند فضای بیشتری را در این کشور اشغال کنند. بدین ترتیب چین حوزۀ رقابت با غربی‌ها را به لبنان گسترش خواهد داد. مؤسسات ایرانی – بخصوص شرکت‌های وابسته به سپاه – نیز شاید بتوانند در این میان خرده مناقصه‌هایی را برنده شوند. بیهوده نیست که اندیشکدۀ مطالعات خاورمیانۀ واشنگتن توصیه می‌کند که در مورد بندر بیروت باید آمریکا، آلمان و فرانسه همکاری تنگاتنگ داشته باشند تا با جاه‌طلبی‌های چین مقابله کنند. اما این همکاری به نظر بعید می‌آید زیرا ارائۀ پروژۀ آلمانی‌ها در هفتۀ گذشته، واکنش‌های منفی فرانسوی‌ها را در پی داشت. پاریس مطلقاً خوشحال نیست که در کشور "دوست دیرینه‌اش" لبنان، گرفتار "مزاحمت‌های آلمانی" شود.

تجربه‌های تلخ بیروتی‌ها

اما همۀ این حساب‌ها و خیال‌پردازی‌های بزرگ به اوضاع سیاسی لبنان نیز وابسته است. چگونه می‌توان پروژه‌های بزرگ عمرانی را برای چند سال آینده برنامه‌ریزی کرد، در حالی که دولت لبنان مطلقاً فلج و درمانده است؟ هر قدر هم قدرت‌های خارجی یا شرکت‌های عظیم چندملیتی صاحب نفوذ باشند، بالاخره دولت تصویب‌کنندۀ نهایی قراردادها خواهد بود. اما در لبنان، از حدود هفت ماه پیش تاکنون، چانه‌زنی‌ها برای تشکیل دولت جدید بی‌نتیجه مانده است.

در چنین وضعیتی، پروژه‌ها حتی اگر به اجرا برسد، معمولاً با فسادهای بزرگ همراه است. اهالی بیروت تجربۀ تلخ بازسازی شهرشان، بعد از جنگ‌های داخلی را از یاد نبرده‌اند: تمام مرکز شهر بیروت که محلۀ کسبه، صنعتگران و البته مخلوطی از جمعیت مسیحی و مسلمان و یهودی بود، با مداخلۀ بخش خصوصی روز به روز گران‌تر شد تا جایی که ساکنان قدیمی و طبقۀ متوسط به محلات و حومه‌های پرت نقل مکان کردند و مرکز شهر را به قشری خاص و بسیار مرفه واگذاردند. عامل و مجری اصلی در این دگرگونی، شرکت خصوصی "سولیدر" بود که به خاندان حریری تعلق داشت.

اینک در محلات و ساختمان‌های نیمه ویران اطراف بندر، یک سازمان غیردولتی به نام "نحنو" (ما هستیم) فعال شده تا از تکرار تجربۀ "سولیدر" - این بار با شرکت‌های خارجی – جلوگیری کند. اعضای این سازمان می‌گویند: "ما نمی‌پذیریم که خاطرات گذشته‌مان را از ما بگیرند. پروژۀ بازسازی بندر بیروت و محلات پیرامونی، ابعاد شهری، اقتصادی و اجتماعی گوناگون دارد و باید با نظرخواهی در مقیاس ملی اجرا شود"...

در این وضعیت، روز سه‌شنبه ۱۴ آوریل اعلام شد که آقای دیوید هال، نفر سوم دیپلماسی آمریکا به بیروت رفته تا بر لزوم تشکیل یک دولت جدی و قادر به اصلاحات تأکید کند...

دریافت رایگان خبرنامهبا خبر-پیامک های ما اخبار را بصورت زنده دریافت کنید

آبونه شوید

اخبار جهان را با بارگیری اَپ ار.اف.ای دنبال کنید