چین چگونه شریک می‌شود، تصرف می‌کند و می‌بلعد؟

چکیده :جنگ در ۲۰۰۹ به پایان رسید و با پایان هرج و مرج راجاپاکسا و خانواده‌اش جایگاه خود را تحکیم کردند. رئیس جمهور و سه برادر وی بسیاری از وزارتخانه‌های دولتی و حدود ۸۰ درصد کل هزینه‌های دولت را تحت اختیار داشتند و چین مستقیماً با آنها مذاکره می‌کرد. ناگهان خبر رسید که قرار است یک بندر تجاری بزرگ توسط چین در سریلانکا احداث...

ترجمه: مهدی قدیمی،‌ روزنامه‌نگار

با توجه به شدت مباحثی که در زمینه روابط ایران و چین جاری است و توجه افکار عمومی به چند وچون موضوع و سوابق چین در نفوذ بر اقتصاد کشورها، صرفا جهت افزایش آگاهی عمومی مقاله زیر را که ۴ سال پیش در نیویورک‌تایمز منتشر شده است نقل و بازنشر میکنیم.

درسال ۲۰۰۵ راجاپاکسا به عنوان رئیس جمهور سوسیالیست سریلانکا انتخاب شد. سریلانکا همواره متحد چین بوده است. ریاست جمهوری راجاپاکسا در آخرین سال‌های جنگ‌های داخلی با ببرهای تامیل بود زمانی که سریلانکا به شدت به دلیل نقض حقوق بشر، در مجامع بین‌المللی منزوی شده بود. راجاپاکسا برای حمایت اقتصادی، تامین تجهیزات نظامی و پوشش سیاسی در سازمان ملل متحد شدیداً به چین تکیه کرد تا جلوی تحریم‌های احتمالی را مسدود کند.

جنگ در ۲۰۰۹ به پایان رسید و با پایان هرج و مرج راجاپاکسا و خانواده‌اش جایگاه خود را تحکیم کردند. رئیس جمهور و سه برادر وی بسیاری از وزارتخانه‌های دولتی و حدود ۸۰ درصد کل هزینه‌های دولت را تحت اختیار داشتند و چین مستقیماً با آنها مذاکره می‌کرد. ناگهان خبر رسید که قرار است یک بندر تجاری بزرگ توسط چین در سریلانکا احداث شود.

منتقدان می‌گفتند بندر اصلی پایتخت بسیار پر رونق است و قابلیت توسعه و گسترش هم دارد و در مقابل، منطقه «هامانتونا» که چین قرار است در آن بندر احداث کند، در هیچ یک از مطالعات امکان‌سنجی، توجیه توجیه اقتصادی برای احداث چنین بندری ندارد.
یکی از توجیهات و پاسخ‌های اولیه عوامل دولت راجاپاسکا به منتقدان هم این بود که «چون هند با تاسیس این بندر مخالف است و هند و کشورهای غربی مخالف حکومت سوسیالیستی سریلانکا هستند، اتفاقا این مخالفتها نشان می‌دهد که ما تصمیم درستی گرفته‌ایم.»

راجاپاکسا این پروژه را آغاز کرد و با افتخار اقدام خود را شجاعانه نامید. نیویورک تایمز در اینجا جمله زیبایی نوشته: «راجاپاکسا پروژه را شروع کرد و چین در حال سوار شدن بود.»

اولین وام عمده‌ای که سریلانکا برای این پروژه گرفت، از بانک صادرات و واردات دولت چین به میلغ ۳۰۷ میلیون دلار دریافت شد. اما برای به دست آوردن وام، سریلانکا موظف شد شرکت مورد نظر پکن یعنی شرکت «بنادر چین» را به عنوان سازنده بندر بپذیرد. (زیباست ولی این تازه آغاز ماجراست)

این تقاضای معمولی چین برای پروژه‌هایش در کل جهان است که اجازه انجام مناقصه آزاد برای پروژه‌هایی که به آنها وام داده را نمی‌دهد و پیمانکاران چینی را تحمیل می‌کند. دولت پکن میلیاردها دلار وام به کشورهای منطقه قرض می‌دهد و در مقابل هزاران کارگر و صدها شرکت چینی با هزینه کشورهای وام گیرنده مشغول به کار می‌شوند و بیمه هم می‌شوند! اما آیا همه هدف چین، همین پروژه گرفتن برای شرکت بنادر و وام دادن به سریلانکا بود و دلیل مخالفت هند هم همین بود؟

نیهال رودریگو، وزیر خارجه سابق سریلانکا می‌گوید، در مذاکرات مربوط به این بندر «اشتراک اطلاعات» جزء لاینفک توافقنامه بود ولی این بخش در سندهایی که به شکل عمومی منتشر شده، وجود ندارد. نیست. رودریگو خواسته چینی‌ها از سریلانکا را اینگونه توضیح می‌دهد: «ما از شما انتظار داریم به ما بگویید چه کسی می‌آید و در اینجا متوقف می‌شود.»

مقامات چینی هم این پروژه را در راستای کمربند تجاری خود به دور زمین تحت عنوان جاده ابریشم، توجیه می‌کنند. اما شواهد چیز دیگری نشان می‌دهد. بندر‌ هامانتوتا برای اولین بار در سال ۲۰۱۰ به طور محدود افتتاح شد و خبرگزاری دولتی چین یک ویدیوی غرورآمیز را در توییتر منتشر کرد و این قرارداد را «نقطه عطف دیگر در مسیر جاده ابریشم» نامید. در حالیکه این بندر تنها پروژه بزرگ این منطقه است، منطقه‌ای کم جمعیت در سواحل جنوب شرقی سریلانکا که هنوز هم بیشتر مساحتش را جنگل پوشانده به همراه فرودگاهی که به دلیل نداشتن مشتری، پروازهای تجاری‌اش تعطیل شده و اتوبانی که فقط گله‌های فیل در آن تردد دارند.

این افتتاحیه محدود، در آستانه جشن تولد ۶۵ سالگی راجاپاکسا و به این مناسبت بسیار زودتر از جدول زمان‌بندی پروژه انجام شد. اما وقتی خواستند بندر را به صورت نمادین افتتاح کنند، تازه معلوم شد که آبراه ورودی بندر کلا توسط بخشی از یک کوه صخره‌ای مسدود است و امکان ورود کشتی‌های بزرگ به بندر وجود ندارد.

اما بندر‌هامانتوتا در یک جشن مفصل در ۱۸ نوامبر ۲۰۱۰، به مناسبت نولد راجاپاکسا افتتاح شد، در حالیکه صخره‌ای بزرگ راه کشتی‌های تجاری به بندر را مسدود کرده بود. اما این مشکل هم با زحمت چینی‌ها حل شد. شرکت «هاربر چین» یک سال بعد صخره را منفجر کرد و فاکتور ۴۰ میلیون دلاری هزینه این کار هم به سایر هزینه‌های ساخت بندر چینی در سریلانکا اضافه شد.

پیش از روی کار آمدن دولت جدید، زیردریایی‌های چینی در بندر اصلی سریلانکا مستقر شده بودند. در بندر اصلی سریلانکا یعنی بندر کلمبو هم چین در دوره راجاپاکسا شریک شده بود و حالا ۵۰ درصد از اراضی آنجا را نیز متعلق به خود می‌دانست. اما دولت جدید بعد از روی کار آمدنش، زیردریایی‌های چینی را به کشور خودشان برگرداند و حالا چین می‌خواست نیروهای نظامی خود را در بندر جدید و بی‌استفاده‌ای که ساخته، مستقر کند.

دولت جدید هم مقروض و مدیون چین بود و یا باید برای ماندن با همه خواسته‌های چین موافقت می‌کرد و یا زیر بار بدهی‌ها شکت می‌خورد. اتفاقی که در نهایت افتاد و راجاپاکسا، شریک و متحد چین را به عرصه انتخابات بازگرداند. او البته به دلیل تخلفاتش حق شرکت در انتخابات را نداشت. اما به جای خود، برادرش را که در دوره ریاست جمهوری راجاپاکسا وزیر دفاع بود، کاندیدای انتخابات ریاست جمهوری کرد و او هم در ۲۰۱۹ رئیس جمهور سریلانکا شد و حالا راجاپاکسا نخست وزیر دولت برادرش است.

امروز ۵۰ درصد بندر اصلی، ۸۵ درصد بندر ساخت چین و میلیاردها دلار بدهی سریلانکا، مال چین است. اجازه استفاده نظامی چین از بنادری زیرگوش هندوستان هم در اختیار دولتی است که از نوک پا تا فرق سر مدیون و متحد چین است.

منبع: نیویورک تایمز