آداب ماه رمضان در جنوب سیستان و بلوچستان

به گزارش ایرنا، رمضان ماه عبادت و بندگی مومنان و ماه رحمت و مغفرت الهی است، مردم منطقه بلوچستان به ویژه چابهار، کنارک و دشتیاری برای استقبال از این ماه پرفضیلت از یک ماه قبل آماده می‌شوند.

زنان بلوچ در تدارک مایحتاج و تهیه افطاری و سحری رمضان نقش کلیدی دارند و مدیریت بیشتر امور خانه و تامین نیازهای اساسی خانواده برعهده آنان است.

علاوه بر تهیه خوراکی‌های افطار و سحری زنان در برخی مساجد نماز تراویح را نیز اقامه می‌کنند.

درست کردن 'پکورا' در منزل نیز در ماه رمضان از اهمیت خاصی برخوردار است که در وقت عصر زنان چابهاری حدودا یک ساعت قبل از افطار اقدام به پخت آن می‌کنند.

بازار فروش پکورا در مرکز شهر چابهار به ویژه در دکه بازار، «بَلُوک بازار» (بازار مادربزرگ ها)، خیابان بلوچستان و نقاط مختلف شهر پررونق‌تر از گذشته است و مردم برای تهیه پکورا و سمبوسه که نحوه پخت آن از پاکستان و هند گرفته شده است، اقدام می‌کنند.
تهیه مایحتاج و خوراکی‌های سحری و افطار از اهمیت خاصی در میان مردم این منطقه برخوردار است که آن هم بستگی به درآمد خانوار در این زمینه دارد.

افرادی که تمکن مالی بیشتری دارند در ماه شعبان با ذبح یک یا دو و یا حتی تعداد بیشتری گوسفند و یا با خرید گوشت گاو غذایی به نام «تباهگ» درست می‌کنند و در وقت سحر با برنج تناول می‌کنند.

طریقه تهیه تباهگ بدین شکل است که گوشت را به لایه‌های نازک و ورقه‌های ظریف برش می‌زنند و پس از آن مخلوطی از پودر انار ترش، آب لیمو و نمک را به وسیله خمیر بر روی لایه‌های گوشت مالیده و سپس گوشت‌ها را در فضای باز روی بند یا طنابی در مجاورت تابش مستقیم آفتاب قرار می‌دهند.

بعد از خشک شدن گوشت آن را جمع آوری و در کیسه‌های پارچه‌ای قرار می‌دهند تا در طول ماه مبارک رمضان و یا سایر ایام سال آن را به تنهایی و یا همراه با برنج طبخ و مصرف کنند.

کار آماده سازی خوراک تَباهگ از قرن‌ها پیش در میان مردم بلوچستان متداول بوده و تهیه آن یک هفته تا ۲۰ روز زمان می‌برد و به همین سبب معمولا بلوچ‌ها تهیه آن را از نیمه اول شعبان آغاز می‌کنند، مواد اولیه یا همان گوشت از گوسفند یا بز فربه که در زبان بلوچی به آن 'پابندی' می‌گویند و یا گوشت گاو تهیه می‌شود.

مردم چابهار و کنارک روزه خود را با ماست و خرمای تازه یا خرمای ذخیره شده از سال قبل افطار می‌کنند.

صرف میوه‌های محلی مانند موز، چیکو، پاپایا و انبه از دیگر خوراکی های وقت افطار و سحر است.

چانگال یا چنگمال که با «نان تیموش» و «نان سی سرک یا شُلو» به همراه روغن تهیه می‌شود از دیگر غذاهای وقت افطار است که مورد استفاده قرار می گیرد.

 نماز تراویح در ماه مبارک رمضان نیز در بیشتر مساجد بلوچستان از جمله سطح شهرستان چابهار برپا می‌شود که مردم ۲۰ رکعت نماز تراویح را در پشت سر حافظان قرآن کریم اقامه می‌کنند، لازم به ذکر است برخی مساجد و به ویژه مراکز تجاری تیس، پردیس، صالحیار، ابریشم و فردوس منطقه آزاد چابهار ۱۰ سوره آخر قرآن کریم از سوره فیل تا ناس را در ۲۰ رکعت نماز تراویح می‌خوانند. « هرکدام از این مراکز یک نمازخانه بیرون از مجتمع تجاری دارند»

در گذشته تعدادی از اهالی در وقت سحر وظیفه بیدار کردن مردم برای خوردن سحری و اقامه نماز را بر عهده داشتند ولی اکنون این کار کاملا کم رنگ شده است.

در ماه مبارک رمضان انجام کارهای خیر و صدقه برای دستگیری نیازمندان و کمک به ساخت مساجد و تامین دستمزد اساتید و هزینه‌های مدارس دینی در شهرستان چابهار و مناطق همجوار دوچندان می‌شود به طوریکه هر کسی به اندازه وسع و توان خود به صورت خودجوش به نیازمندان کمک مالی می‌کند.

در ماه مبارک رمضان پرداخت صدقه و زکات دوچندان می‌شود و جمع‌آوری کمک برای کارهای خیر که به زبان بلوچی «چندا» گفته می‌شود، بیشتر از ماه‌های دیگر رواج دارد، بدین صورت که افرادی به نام «چنداگران» در ورودی مسجد و یا در بین صف‌های نمازگزاران قبل از نماز با چرخاندن لُنگ و یا کیسه‌هایی، وجوه نقد را جمع‌آوری می‌کنند که معمولا کمک‌های جمع‌آوری شده برای هزینه‌های مسجد، حوزه علمیه و یا فقرا پرداخت می‌شود.

عیادت از بیماران، احوالپرسی از دوستان و خویشاوندان و تهیه و خرید لباس نو برای پوشیدن در روز عید فطر از دیگر آداب و رسوم مردم چابهار در ایام ماه مبارک رمضان است.

در نهایت پس از پایان ماه مبارک رمضان مردم خود را برای روز عید سعید فطر آماده می‌کنند، در این روز مردان با پوشیدن لباس نو که از یک ماه قبل آماده کرده‌اند به عیدگاه برای اقامه نماز عید می‌روند.

حضور چشمگیر کودکان به همراه پدران و نزدیکان خود در عیدگاه‌ها از نکات جالب توجه این مراسم معنوی است.

با پایان نماز عید و خواندن دعا، نمازگزاران به ویژه اقوام و خویشاوندان به صورت دسته جمعی، همدیگر را در آغوش گرفته و از یکدیگر طلب بخشش و حلالیت یا به زبان بلوچی 'هک پهلی' می‌کنند.

مردم بلوچستان و به ویژه چابهار و کنارک معتقدند، اگر کسی در طول سال مرتکب خطایی شده باشد با طلبیدن حلالیت از دیگران در روز عید فطر خداوند تمامی گناهان او را می‌بخشد.

بعد از اتمام حلالیت، کودکان نیز با گرفتن عیدی از بزرگترها آن روز را به خوشی می‌گذرانند، اگر کسی نتوانست یکی از اقوام یا آشنایان خود را در روز اول عید ملاقات کند، برای تبریک گویی و حلالیت طلبی تا سه روز فرصت دارد.

بعد از رفتن مردان و کودکان به عیدگاه زنان با پوشیدن لباس عید و زیورآلات مخصوص و همچنین آماده کردن غذاهای خوشمزه منتظر مردان می‌مانند تا از آنان پذیرائی کنند و حلالیت بطلبند.

در روز عید فطر بیشتر مردم بلوچستان به دیدار بزرگترها و بیماران می‌شتابند و اگر در طول چند ماه فردی یکی از نزدیکان خود را از دست بدهد مردم برای دلداری به منزل وی می‌روند.