جنجال نامجو: از عذرخواهی برای آزار جنسی تا بازتولید فرهنگ تجاوز

چند ساعت بیشتر طول نکشید تا ویدئویی که به دنبال روزها بحث درباره اتهامات آزار جنسی خواننده مشهور ایرانی، محسن نامجو در شبکه‌های اجتماعی منتشر شده بود، به بحران بزرگ‌تری ختم شود.

زنان آزاردیده، کاربران شبکه‌های اجتماعی و همه کسانی که به هر شکل بحث‌های مربوط به جنبش «می‌تو»ی ایرانی را در ماه‌های گذشته دنبال می‌کردند، بیش از هشت ماه بود که درباره روایت‌هایی از آزار این خواننده ایرانی گفت‌وگو می‌کردند؛ بحث‌هایی که با آغاز این جنبش در جامعه ایرانی دامن برخی هنرمندان و چهره‌های مشهور را هم گرفته بود. اما نام محسن نامجو ابتدا با روایت کاربری با نام مستعار «ماهی» مطرح شد. در روایت او آمده بود که محسن نامجو تلاش کرده در حالت مستی به او تجاوز کند و گفته شده بود که این موضوع حتی به شکایت پلیس هم رسیده است. گرچه این روایت ماه‌ها با رویکردهای متفاوت موضوع بحث قرار گرفت و حتی محسن نامجو فیلمی در انکار روایت‌های مطرح شده علیه خود منتشر کرد اما نهایتا این حضور با پخش برنامه‌ای با حضور محسن نامجو در شبکه ام بی سی پرشیا بار دیگر جنجالی شد.

عذرخواهی دوم با ادعای شفافیت

در یکی از شب‌نشینی‌های کلاب هاوس -شبکه اجتماعی جدیدی که عرصه حضور و بحث‌های متفاوتی در میان کاربران ایرانی شده است- چند زن در اتاقی که به روایت‌های آزار درباره محسن نامجو می‌پرداخت و از ابتدا در حمایت از او تشکیل شده بود، به بیان تجربه آزار خود در ارتباط با او پرداختند. بشرا دستور نژاد، شاعر و بازیگر و لونا شاد، بازیگر و مجری و پانیدا، خواننده، در این اتاق روایت‌های خود را بیان کردند. در بین این روایت‌ها گفته‌های بشرا دستورنژاد که در فضایی عاطفی بیان شد بسیار مورد توجه قرار گرفت. او در بیان تجربه خود به رفتار خشن و تحقیرآمیز محسن نامجو با خودش در جریان یک پروژه سینمایی پرداخت که مدتی پس از پاسخ نه دادن او به درخواست نامجو برای رابطه جنسی روی داده بود.

همزمان گروهی از فعالان دادخواستی تهیه کردند که در آن از رسانه‌ها خواسته شده بود تا زمان رفع اتهامات و پاسخگویی محسن نامجو درباره آزارهای جنسی از دعوت او به برنامه‌هایشان خودداری کنند.

محسن نامجو در همین فاصله ویدئویی منتشر کرد که در آن به تعبیر خود از زنان آزار دیده عذرخواهی کند. او که روی مبلی رو به دوربین نشسته بود و متنی را از رو می‌خواند، در گفته‌های خود به ویدئوی قبلی‌اش اشاره کرد و گفت که در آن ویدئو به اندازه کافی «شفاف و صادق» نبوده است.

او در این ویدئو در عین اینکه به آزار دیدن زنانی که علیه او روایت آزار منتشر کردند ادغان کرد، گفت که این رفتارهایش حاصل «نبود آموزش و تربیت در یک فرهنگ مردسالارانه» بوده است.

عذرخواهی محسن نامجو را اینجا ببینید.

شوک فایل صوتی

هنوز زنان آزار دیده، فعالان حقوق زنان و کاربران شبکه‌های اجتماعی مشغول تحلیل عذرخواهی محسن نامجو در این ویدئو بودند که فایل صوتی دیگری منتشر شد که حاوی اظهارات او درباره واکنش‌های ایجاد شده در شبکه‌های اجتماعی به ویژه کلاب هاوس و بیان نظرات او درباره زنانی بود که او را به آزار متهم کرده بودند. محسن نامجو در این فایل صوتی با زیر سوال بردن مفهوم «نه، یعنی نه» که به معنای لزوم رضایت کامل زنان در برقراری رابطه جنسی است، گفت:

«کی می‌گه no means no؟ سراسر زیبایی ادبیات فارسی به اینه که no means هزار تا چیز.»

او مدعی شد که در مدتی که ادعاهای آزار جنسی علیه او مطرح شده، تعداد فالوئرهایش در اینستاگرام و اسپاتیفای بیشتر شده، «مثل استاد نقاش [آیدین آغداشلو] که کارش رو به گرون‌ترین قیمت فروخت.»

محسن نامجو ادعا کرد که «تمام پیشکسوتان عرصه حقوق زنان یک سال است نتوانسته‌اند یک توییت بزنند و فضا دست آدم‌های روانی و شلوغ‌کن افتاده است و یک فمینیست آدم حسابی در میان آنها نبوده است».

او زنانی را که در اتاق‌های کلاب ‌هاوس درباره او روایت کردند یا آن فضاها را راه انداختند متهم به داشتن مشکل شخصی با خود کرد و گفت:

«جنبشی که یک ساله راه افتاده، اسم یک آدم حسابی توش نمی‌بینی … آدم‌هاش نه تحصیلات دارن، نه زیبایی خدادادی.»

او اتهامات جنسی مطرح شده علیه خود را «در حد یک شوخی لفظی و نیشگون» دانست و گفت که «یک ساعت نفس کشیدن من برابر شش ماه زندگی شماست.»

او در این اظهارات زنان فعال در عرصه موسیقی را متهم به بی‌استعدادی و ناتوانی کرد و گفت در شرایطی که خودش در شرایط جمهوری اسلامی به پیشرفت در زمینه موسیقی دست یافته، زنان به توفیقی دست نیافته‌اند. اظهارات او همچنین حاوی توهین‌هایی به پناهندگان و گروه‌های ال‌جی‌بی‌تی است.

فایل صوتی صحبت‌های محسن نامجو را اینجا بشنوید.

سویه‌های متفاوت اعتراض به محسن نامجو

همزمان که ویدئوی عذرخواهی محسن نامجو اعتراضات فراوانی را به نحوه واکنش و عذرخواهی او برانگیخته، حجم بزرگی از انتقادات هم نسبت به فایل صوتی منتشر شده از او در شبکه‌های اجتماعی در جریان است.

فعالان حقوق زنان، برخی از زنان آزار دیده و کاربران می‌گویند که ویدئوی عذرخواهی محسن نامجو واجد ویژگی‌های لازم برای عذرخواهی نبوده است.

در همین زمینه: متهمان تجاوز چطور باید عذرخواهی کنند؟

آنها گفته‌اند محسن نامجو به شکل دقیق به آزارهای خود اشاره نکرده و به شکل روشن و با اشاره به نام از آزاردیدگان عذرخواهی نکرده و به عبارتی عدم شفافیتی که در ویدئوی قبلی او وجود داشت در این ویدئو هم وجود دارد.

#محسن_نامجو ۳ ثانیه عذرخواهی کرده، ۷ دقیقه باقی مردم رو نصیحت. یکم بکاه از خودت عزیزم.

— مجهول‌الهویه (@majhoulolhoviye) April 16, 2021

واکنش‌ها به فایل صوتی منتشر شده از او در شرایطی که طرفدارانش تلاش می‌کردند از اینکه او نهایتا عذرخواهی کرده حمایت کنند و آن را گام اول جبران آسیب‌های وارد شده به آزار دیدگان می‌شمردند، بسیار شدیدتر بود. بسیاری از کاربران از شنیدن فایل ۱۷ دقیقه‌ای صحبت‌های او که بعدا گفت آن را به طور خصوصی برای دوستانش فرستاده بوده است، شوکه شدند و آن را نقطه عزیمت خود درباره تصمیم‌گیری درباره شخصیت و‌ آثار این خواننده ایرانی دانستند. به گفته آنها نامجو در این فایل صوتی، شخصیتی «خودشیفته» و «ضد زن» از خود نشان داده و بیان کرده که به مفهوم آزار جنسی آشنا نیست و از آن پشیمان هم نیست و به نوعی در گفته‌های خود جلوه‌های مختلفی از فرهنگ تجاوز را هم به نمایش گذاشته است.

چه بسيارند خواننده هاى زنى كه در كمپ هاى پناهندگى روزگار ميگذرانند و در خوابهاشان روى صحنه هايى كه شما بر آن ميتازيد و در پشت صحنه اش به زنان تعرض ميكنيد آواز ميخوانند
ما رو ببخشيد كه مثل شما زيبايى خدادادى و قدرت مردانه و خود عاج فيل بينى نداريم
ما خسته ايم و بى امتياز
اما هستيم

— faravaz (@faravaz1) April 18, 2021

محسن نامجو اما در توضیحات خود درباره این فایل صوتی گفته است:

«مردم در خانه حرف‌هایی می‌زنند که اگر منتشر شود، ممکن است دنیا منفجر شود. این فایل صوتی برای درد دل با یک دوست بود. حرف‌هایی ناشی از عصبانیت و غصه چند ماهه. و بعد از شبی که در کلا‌ب‌هاوس عده‌ای داشتند درباره من حرف می‌زدند، با این دوست درد دل کردم. اما چند روز بعد ویدئو را ضبط کردم.»

نامجو در پایان گفته است که از عذرخواهی خود پشیمان نیست:‌

«چاره‌ای جز عذرخواهی نیست و فکر کردم برای اولین بار اسمم را کنار مردان دیگر قرار نمی‌دهم. و این اولین بار باشد که یک مرد سلبریتی در عرصه عمومی عذرخواهی می‌کند. از زنان عذرخواهی کرده‌ام و از این کار پشیمان نیستم.»

به نظر می‌رسد پذیرش این عذرخواهی با وجود سایر اظهارنظرهای او، دست‌کم تا مدت‌ها از سوی آزاردیدگان ممکن نباشد.

زمانه در روزهای آینده می‌کوشد با انتشار مقالاتی بار دیگر به موضوع آزارجنسی و جنبش من هم در ایران و همچنین مفهوم «نه یعنی نه» بپردازد.

در همین زمینه:

واژه‌نامه «فرهنگ تجاوز»

آزار جنسی، تعرض یا تجاوز: نسل شما تعیین می‌کند چگونه آن را درک کنید

۱۶ روش برای اینکه با فرهنگ تجاوز مقابله کنید