کیش و یک راه نرفته

عکس دریافتی است

"لویی پاستور" جمله معروفی دارد. او می‌گوید: در هر حرفه‌ای که هستید، نه اجازه دهید که به بدبینی‌های بی‌حاصل آلوده شوید و نه بگذارید که بعضی لحظات تاسف‌بار که برای هر ملتی پیش می‌آید، شما را به یاس و ناامیدی بکشاند.

هر چند عالم‌گیر شدن کرونا، همه چیز را در جهان دستخوش تغییر کرده و به تبع آن، شرایط زندگی مردم کشورمان نیز سخت‌تر و متفاوت‌تر از گذشته بدون کرونا شده است، اما نباید فراموش کرد که تاریخ بَشر سَرشار از اینگونه پَستی و بلندی‌ها بوده و در نهایت هم علم به واسطه افراد ارزشمندی همچون پاستور راه‌حلی برای رفع آنها پیدا کرده است تا انسان‌ها همچنان امیدوارانه به زندگی خود ادامه دهند.

البته ناگفته نماند که تاثیر کووید-۱۹ در تمامی جنبه‌های زندگی بشر به صورت منفی نبوده بطوری که در دنیای تکنولوژی و فناوری، این ویروس باعث شده تا سرعت تحول دیجیتال افزایش یابد و یا دست‌کم برای مقابله با این بحران که هنوز هم پایانی برای آن مشخص نیست، بَشر ناچار به گسترش هر چه بیشتر فناوری باشد.

در واقع با همه‌گیری کرونا، در حالی‌که کارمندان مجبور به کار در منزل شده‌اند، شرکت‌ها نیازمند سیستم‌های هوشمند هستند که کار از راه دور و قدرت محاسبات را به منظور پشتیبانی بهتر تسهیل کند.

پیشرفت در حوزه هوش مصنوعی یا هوش ماشینی (Artificial Intelligence (AI)) در حال حاضر به جایی رسیده که عملاً می‌توان برای هر شغلی راهکاری ارزشمند ارائه کرد. در واقع کووید-۱۹ با نیاز به کنترل از راه دور نیاز به تغییر فوری در تحولات دیجیتال را دو چندان کرده است.

البته کرونا تنها عامل اصلی توجه مردم، شرکت‌ها و موسسات بزرگ و حتی دولت‌ها و کشورها به حوزه هوش مصنوعی در سال‌های اخیر نبوده است.

در دنیای امروز کاربردهای هوش مصنوعی چنان گسترده و فراگیر شده است که بسیاری از این کاربردها دیگر با نام هوش مصنوعی شناخته نمی‌شوند و نام اختصاصی خود را دارند. گوشی‌های تلفن همراه به عنوان یک ابزار سخت‌افزاری و یا جستجوگرهای خودکار گوگل که از الگوریتم‌ها و متُدهای پیچیده هوشمند استفاده می‌کنند به عنوان یک ابزار نرم‌افزاری تنها بخشی از فناوری‌های وسیع حوزه هوش مصنوعی هستند.

بهره‌گیری از اینترنت و فضای دیجیتال که از اواخر قرن بیستم به وقوع پیوست، چهره اقتصاد جهان، مفهوم ارتباطات و بسیاری از مناسبت‌های اجتماعی و فرهنگی را به شدت دگرگون کرد بطوریکه با مجموع این رویدادها، انقلاب چهارم صنعتی شکل گرفت و در حال حاضر به نظر می‌رسد که تمدن بشری به لطف دستاوردهای عظیمی که از مجموع این انقلاب‌های صنعتی به دست آورده است در حال ورود به بُعد و عرصه جدیدی است.

اینک که هوش مصنوعی از بطن انقلاب چهارم صنعتی بیرون آمده است، کشورهای بزرگ صنعتی جهان با سرعت بسیار زیاد به دنبال این هستند تا هر چه سریعتر راهبری در این حوزه جدید را به دست بگیرند بطوریکه چین رسماً مدعی شده است که طبق برنامه‌های راهبُردی خود تا سال ۲۰۳۰ رهبری جهان در زمینه هوش مصنوعی را در دست خواهد گرفت! ادعایی که اتفاقاً از سوی دیگر کشورهای صنعتی جهان جدی گرفته شده و آنها نیز تلاش دارند تا بازنده این رقابت سخت نباشند.

موسسه پژوهشی IDC (یک شرکت معتبر بین‌المللی داده کاوی در زمینه هوش مصنوعی مستقر در آمریکا) طی گزارشی اعلام کرده است که هوش مصنوعی(AI) بزرگترین تغییر دهنده بازی در اقتصاد جهان است و تخمین زده است در سال ۲۰۳۰ سهم این فناوری در اقتصاد جهان در حدود ۱۵.۷ تریلیون دلار باشد که این رقم از مجموع ارزش فعلی کل اقتصاد کشورهای چین و هندوستان با آن جمعیت و نیروهای انسانی میلیاردیشان بیشتر است.

هوش مصنوعی و مشتقات آن مثل اینترنت اشیاء یا همان 5G، حمل و نقل الکترونیکی و جایگزینی ربات‌ها به جای انسان در بسیاری از مشاغل فعلی؛ هر چند اکنون در صنعت تکنولوژی جهان، تقریباً نوجوان به حساب می‌آیند اما قطعاً تا یک دهه آینده به رشد انبوه و قابل توجهی خواهند رسید.

بلومبرگ ان.ای.اف Bloomberg NEF (شرکت تامین کننده مالی در حوزه‌های انرژی تجدیدپذیر) پیش‌بینی کرده است که تا سال ۲۰۲۵، ۱۰ میلیون خودرو الکترونیکی هوشمند فروخته شود و تا سال ۲۰۳۰ نیز تعداد آنها به ۲۸ میلیون دستگاه برسد.

همچنین تعداد دستگاه‌های متصل به اینترنت از سال ۲۰۱۸ تا ۲۰۳۰ دو برابر می‌شود، بطوریکه گروه تحلیل‌گران استراتژی این شرکت پیش‌بینی می‌کنند که ۵۰ میلیون دستگاه به جمعیت در حال رشد اینترنت اشیاء اضافه می‌شود.

بله درست فکر می کنید! هیچ چیز به اندازه یک آمار دقیق و درست نمی‌تواند چشم‌انداز روشنی را روبرویمان قرار دهد.

این آمار به درستی نشان دهنده اهمیت انقلاب بعدی صنعتی پیش روی جهان است. اتفاقی که هر چند برخی معتقدند به دلیل مشکلات ناشی از پاندمی کووید-۱۹ کمی دیر و با اعداد و ارقام پایین‌تری به وقوع خواهد پیوست، ولی بسیاری نیز معتقدند که بیماری کرونا لزوم توسعه هوش مصنوعی در جهان را بسیار بیشتر کرده و به همین دلیل کشورها سرمایه‌گذاری بیشتری بر روی این تکنولوژی جدید خواهند کرد.

در منطقه خاورمیانه و غرب آسیا نیز هم اکنون دولت‌ها و مشاغل به خوبی نسیم این تغییرات بزرگ (ورود پُر رنگ هوش مصنوعی در زندگی انسان‌ها) را حس کرده‌اند و در صدد هستند تا به لطف درگیری‌های منطقه‌ای سیاسی و اقتصادی که بر برخی از کشورهای منطقه سایه انداخته است در حوزه فناوری گوی سبقت را از دیگر کشورهای بزرگتر از خود بربایند، بطوریکه مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی نیز در گزارشی که در شهریور ماه ۱۳۹۸ منتشر کرد به تفصیل، به بلندپروازی‌های امارات متحده عربی در حوزه فناوری و خصوصاً هوش مصنوعی پرداخته است.

در بخشی از این گزارش آمده است: «امارات با تکیه بر درآمدهای سرشار حاصل از فروش نفت، می‌کوشد به بلندپروازهای خود جامع عمل بپوشاند و در زمینه‌ی هوش مصنوعی راهبردهایی مانند راهبرد شهر هوشمند دُبی، راهبرد به کارگیری فناوری چاپ سه بعدی و راهبرد حمل و نقل خودکار دُبی را اتخاذ نماید؛ اما دولتمردان این کشور به خوبی می‌دانند که بدون بهره‌گیری از علوم پیشرفته و فناوری‌های روز دنیا، جذب دانشمندان پژوهشگران برجسته، سرمایه‌گذاری در زمینه‌ نوآوری‌های نوین به ویژه هوش مصنوعی به عنوان صنعتی دوران‌ساز، همچنین داشتن جامعه‌ای آگاه از فرصت‌ها و چالش‌های این صنعت و با آمادگی پذیرش آن، امکان تحقق این رویاها وجود ندارد. برهمین اساس در چند سال گذشته توجه این کشور به هوش مصنوعی رشد چشمگیری داشته است، واقعیتی که خود را به بهترین شکل در تاسیس وزارت هوش مصنوعی و انتصاب وزیری جوان در این سمت نشان داده است. دولت امارات می‌کوشد با تعریف چشم‌اندازها و راهبردهای هوش مصنوعی، اجرای طرح‌های ابتکاری مانند «Think AI» و کانون‌های تفکر، همچنین برگزاری همایش‌های بین‌المللی و ملی، تعیین جوایز نفیس در زمینه‌های آموزش‌های فراگیر برای جوانان در این زمینه، لوازم تحقق مفاهیم «دولت هوشمند» و «جامعه پنجم» را فراهم کند. مجموعه این فعالیت‌ها و سیاست‌ها موجب شده است که طبق تخمین‌ها، امارات در سال ۲۰۳۰ در میان کشورهای غرب آسیا دارای بیشترین رشد در صنعت هوش مصنوعی و بیشترین میزان تاثیر این صنعت بر تولید ناخالص داخلی را داشته باشد. بنابراین به نظر می‌رسد این کشور با این رویکرد پیش‌تازانه به هوش مصنوعی، در مسیر افزایش ظرفیت‌های اقتصادی دیجیتال و کاهش وابستگی به اقتصاد صنعتی و نفتی گام بر می‌دارد.»

البته این تنها امارات نیست که در حوزه فناوری در حال سرمایه‌گذاری برای رسیدن به اهداف مورد نظر خود است. عربستان سعودی، قطر و عمان نیز در زُمره کشورهای حاشیه خلیج فارس هستند که سعی دارند در اقتصاد آینده بدون نفت جهان سهم قابل توجهی داشته باشند و به لطف در اختیار داشتن فناوری‌های حوزه هوش مصنوعی بسیاری از عقب ماندگی‌های سیاسی و فرهنگی خود را جبران کنند. حال در این شرایط به نظر می‌رسد کشور ما نیز باید هر چه سریعتر علی‌رغم مشکلاتی که بیماری کرونا برای بسیاری از بخش‌های آن ایجاد کرده است با جهت‌گیری درست و با استفاده از مزیت‌ها و بسترهای آماده‌ای که در اختیار دارد برآیند خود را در مسیرهای مشخصی در حوزه فناوری هوش مصنوعی قرار دهد تا از این حرکت پُرشتاب عقب نماند.

کیش؛ به عنوان یکی از جزایر بسیار زیبای خلیج فارس به لحاظ داشتن امکانات و زیرساخت‌های قابل قبول و همچنین موقعیت جغرافیایی و استراتژیک، یکی از بسترهای بسیار آماده کشور است که می‌تواند با قابلیت‌های فراوان خود، نقطه شروعی برای حرکت در این مسیر پُرشتاب باشد.

این جزیره با در اختیار داشتن پردیس دانشگاه‌های قدیمی و بسیار مطرح شریف و تهران و با دارا بودن هیات‌های علمی و نیروهای متخصص در این حوزه، می‌تواند در صورت سرمایه‌گذاری مناسب و به موقع دولت‌ها در کنار سایر قابلیت‌ها و پتانسیل های بالای خود، به سرعت تبدیل به هوشمندترین جزیره منطقه و حتی غرب آسیا شود.

در گزارشی که در سال ۲۰۱۹ نشریه معتبر علمی نیچر به آن ارجاع داده است ایران در بین پُرتولیدترین کشورهای علمی دنیا در حوزه هوش مصنوعی است. بر اساس اطلاعات سال ۱۹۹۷ تا ۲۰۱۷ ایران رتبه ۱۴ دنیا در حوزه هوش مصنوعی را در اختیار داشته و تعداد مقالات ایران در این مدت ۳۴هزار و ۲۸ مورد بوده است. همچنین بر اساس اعلام بخش تحقیق و توسعه موسسه آینده پژوهی دانش و فناوری سینا، ایران هفتمین کشور برتر دنیا از لحاظ مقالات پُراستناد است و تنها کشوری در خاورمیانه است که در بین ۱۰ کشور برتر جهان دارای بیشترین مقالات پُراستناد جای گرفته است. ایران تقریبا ۱.۳ درصد از مقالات پُراستناد هوش مصنوعی دنیا و همچنین ۰.۲ درصد از مقالات داغ این حوزه را تولید کرده است.

ناگفته پیداست که با این پشتوانه علمی در صورت حضور شرکت‌های دانش‌بنیان و استارت‌آپ‌های فعال حوزه هوش مصنوعی در جزیره کیش و مشارکت شرکت‌ها و بخش خصوصی پویای این جزیره با دانشگاه‌های شریف و تهران و استفاده از تجربیات هیات‌های علمی آنها در صنعتی شدن این فناوری؛ کیش بتواند با یک برنامه‌ریزی دقیق به عنوان یکی از قطب‌های اصلی هوش مصنوعی کشور تبدیل شود. البته این در صورتی است که مدیران ارشد کشور و مسئولان این جزیره چه در دولت فعلی و چه در دولت بعدی این موضوع را در اولویت برنامه‌های خود قرار دهند.

شاید راه‌های بسیاری پیش روی مسئولان کشور و مدیران کیش برای عمران و آبادانی این جزیره وجود داشته باشد اما به نظر می‌رسد این راه نرفته(حرکت در مسیر ایجاد و گسترش هوش مصنوعی در جزیره کیش) می‌تواند ایران را با تحولات بزرگی در حوزه فناوری روبرو کند که سرآغاز آن می‌تواند از جزیره کیش باشد.

یادداشت از صادق کرمیان، مدیر اداره اخبار علمی و دانشگاهی ایسنا

انتهای پیام