هم‌نشینی شازده‌کوچولو و مارکز با خواجه عبدالله در گردنه اسدآباد

خبرگزاری مهر، گروه فرهنگ و اندیشه: زبان مهم‌ترین نظام نمادین است و رابطه دال و مدلولی در این سیستم بیش از هر نظام نمادین دیگری وجود دارد. ارتباط میان «کلمه» و «معنا» خود عیان کننده این نظام نمادین است. به عبارتی هیچ ارتباط ذاتی میان یک کلمه مثلاً درخت با معنا و مصداق آن در جهان خارج و حتی تصور معنایی آن در ذهن افراد وجود ندارد و صرفاً یک قرارداد است که دال (یعنی کلمه درخت) را به مدلول و ما به‌ازای آن در جهان واقع پیوند می‌دهد. این امر قراردادی در طول زمان بوجود آمده است و برای فرهنگ‌های مختلف تفاوت می‌کند، اما همین طول زمان باعث می‌شود تا قراردادی بودن موضوع فراموش شود.

به عنوان مثال پس از تولید متنی به نام «شاهنامه» پهلوان و سردار مرزبانی به نام «رستم» در فرهنگ ایرانی جایگاه ویژه‌ای پیدا کرد و در هر دوره‌ای به انحا مختلف نام این پهلوان بازتولید شد. امروزه به محض شنیدن نام رستم، عامه مردمان انتظار دارند که با یک شخص قوی هیکل مواجه شوند. یعنی قراردادی را در قرن چهارم فردوسی در فرهنگ ایران ایجاد کرد که ماندگار شد و امروزه خود این قرارداد فراموش شده و رابطه عینی در ذهن‌ها بین دال یعنی کلمه رستم با مدلول یعنی یک شخص قوی هیکل و پهلوان برقرار شده است. این روند نشان می‌دهد که نام‌ها خاصیتی جادویی دارند.

جادوی نام‌ها را جامعه‌شناسان ذیل سرفصل Namism بحث و بررسی کرده و می‌کنند. بر اساس فرهنگ‌های مختلف این جادوی نام‌ها متفاوت خواهد بود و ممکن است وجوه مثبت و منفی را دربر بگیرد. با این مقدمه به سراغ روستایی می‌رویم که این سال‌ها به «دوست‌داری کتاب» مشهور شده است.

روستای رسول‌آباد سفلی یا تاج آباد، از توابع بخش مرکزی شهرستان بهار در استان همدان‬ (۲۵‬ کیلومتری مسیر اصلی همدان‬ به‌ کرمانشاه، کنار جاده کربلا) است و بیش از ۲۳۰۰ نفر جمعیت دارد. ساکنان این روستا جملگی کرد زبان هستند. یک وجه شهرت این روستا به واسطه کاروانسرایی کهن در آن است، اما شهرت اصلی این روستا به دلیل دیگری است: کتاب و کتابخوانی و تابلوهای آبی رنگ سر در کوچه‌ها و محله‌هایش به سه زبان فارسی، کردی و لاتین.

کوچه‌ها، محله‌ها و خیابان‌های این روستا همگی به نام میراث ادبی جهانیان و همچنین مشاهیر ادب ایران و جهان است. از «شاهنامه» فردوسی گرفته تا «بهشت گمشده» جان میلتون، همچنین از «هزار و یک شب» گرفته تا «شازده کوچولو» ی آنتوان دو سنت اگزوپری و همچنین «سیلاب بهاری» ایوان تورگنیف و گویا این نام‌ها را خود اهالی پیشنهاد داده‌اند.

در این روستا نام‌هایی چون «مثنوی معنوی» و «کلیات شمس» مولوی، «قانون» ابن سینا، «بوستان» سعدی، «مناجات نامه» خواجه عبدالله انصاری کنار نام‌هایی چون «بهشت گمشده» جان میلتون، «صد سال تنهایی» گابریل گارسیا مارکز، «دن آرام» میخاییل شولوخف، «کیمیاگر» پائولو کوئیلو قرار گرفته‌اند. مسمای نام‌ها جالب توجه است، کوچه‌ای که مسجد روستا در آن قرار دارد نامش «مناجات نامه» است و محله‌ای که مرکز بهداشت در آن واقع شده «قانون» نام گرفته است. جاده اصلی ورودی شهر نام «بهشت گمشده» را با خود دارد و جالب آنکه این اسم پیشتر قرار بود به پیشنهاد روحانی روستا «شکسپیر» باشد، پیشنهادی که البته در روند دموکراتیک انتخاب نام‌ها مورد پذیرش قرار نگرفت. همچنین یکی دیگر از اسامی پیشنهادی برای این جاده اصلی «هملت» بود که به توسط یکی از اعضای شورا ارائه شد، اما مردم بهشت گمشده را ترجیح دادند.

اما‬ ایده‌ اصلی‬ نامگذاری‌ها‬ با تلاش قباد یاری، دهیار سابق و عضو کنونی شورای این روستا به نتیجه رسیده است. او از روزهای نخست کار دهیاری‌اش، ترویج کتابخوانی را آغاز کرد و کارش باعث شد تا «تاج آباد» به عنوان روستای دوست‌دار کتاب مطرح شود. هرچند که به گفته خود قباد یاری در گفت‌وگوهایش با رسانه‌ها، هشتاد درصد اهالی روستا باسوادند و جملگی کتابخوان. یاری در گفت‌وگو با یکی از خبرگزاری‌ها اشاره کرده است که چوپان تاج آباد، ‏لیسانس علوم سیاسی دارد. برادرش عضو هیئت علمی دانشگاه تهران است و دو نفر از خواهرانش هم دامپزشکند. یاری در آغاز دهیاری‌اش کتابخانه‌ای نیز در تاج آباد تاسیس کرد که اکنون دیگر کتابخانه مجهزی است. کتابخانه‌ای که پایگاهی برای سوادآموزی نیز هست تا به اندک اهالی محروم از سواد، نعمت کتاب خواندن را آموزش دهد.

تازه‌ترین گزارش‌ها از این روستا نشان می‌دهد که آمار مطالعه اهالی این روستا بویژه آمار مطالعاتی جوانان بسیار بیشتر از قبل شده است و این همان خاصیت جادویی نام‌هاست، نام‌هایی که دال‌هایی خاص را ارسال می‌کنند و در یک نظام نشانه‌ای تحولاتی را موجب خواهند شد. کنشگری در عرصه مطالعه یکی از وجوه این تحول است. جادو و همنشینی نام‌ها همچنین کارکرد دیگری نیز خواهد داشت. این همنشینی عنصری هویت بخش است. هویت بخشی به مکان، امکان گفت‌وگو با آن را فراهم می‌آورد. تاج آباد بجز ظاهر نام‌هایش که گفت‌وگو و هم‌نشینی میان فرهنگ‌ها را موجب خواهد شد، یک میدان گفت‌وگویی میان خود و اهالی را نیز فراهم می‌آورد. نظام نشانه‌ای ساخته شده توسط اسامی محله‌ها، نخستین قدم در گفت‌وگوی میان محله و مکان زندگی با اهالی است. مکان زندگی نیز نیاز به گفت‌وگو دارد تا گفت‌وگومندی را موجب شود. ماندگاری نام‌ها بر محله‌ها در آینده اتفاقات مهم‌تری را نیز رقم خواهد زد. بجز رواج سنت گفت‌وگو آنگاه که قراردادها به فراموشی سپرده شوند، نام تاج آباد همنشین خواهد شد با دو مفهوم کتابخوانی و گفت‌وگو.

گزارش تصویری مهر از این روستا را در این نشانی ببینید.