کدام گرسنه‌ای است که هرگز سیر نمی‌شود؟

خبرگزاری مهر- گروه دین و آئین: یکی از دعاهایی که به خواندن آن بعد از هر نماز واجب در ماه مبارک رمضان سفارش شده است، دعایی است که با جمله «اللَّهُمَّ أَدْخِلْ عَلَی أَهْلِ الْقُبُورِ السُّرُورَ» آغاز می‌شود. از پیامبر اکرم (ص) روایت شده هر که این دعا را در ماه رمضان بعد از هر نماز واجب بخواند، گناهان او تا روز قیامت آمرزیده شود.

این دعا توسط حجت الاسلام والمسلمین سید محمدباقر علم الهدی استاد حوزه علمیه تهران شرح داده شده است و امروز در ششمین روز از ماه مبارک رمضان با اشاره به فرازی از این دعا که می‌فرماید «اَللّهُمَّ اَشْبِعْ کُلَّ جائعٍ»، که درباره اهمیت توجه انسان به هم‌نوعان و ضرورت کمک به دیگران مطالبی تقدیم مهمانان ماه ضیافت الهی می‌شود:

انسان در کنار دعاهایی که انجام می‌دهد باید راهکارهای ارزشمندی برای برون رفت مردم از مشکلات و معضلات اجتماعی در پیش پای یکدیگر بگذارند. زمانی که انسان در این دعا می‌گوید «اَللّهُمَّ اَشْبِعْ کُلَّ جائعٍ»، در اصل اعلام می‌کند و با تمام توان فریاد می‌زند که ای بشریت، انسان در کنار ارتباط با خدا، ارتباط با انسان را نیز باید داشته باشد و توجه به این امر بخشی از دین معرفی می‌شود.

در ماه مبارک رمضان دغدغه انسان روزه دار برچیدن فقر از میان مردم، پوشاندن انسان‌ها برهنه و سیر کردن شکم گرسنگان است زیرا می‌داند اگر در جامعه‌ای گرسنگی وجود داشته باشد آن گرسنگی آرام آرام هویت ملت‌ها را به هم می‌ریزد و شخصیت آنها را نابود می‌سازد؛ انسانی که گرفتاری بی هویتی و بی شخصیتی در جامعه شد چیزی برای از دست دادن نخواهد داشت.

امام صادق (ع) می‌فرمایند: فلسفه روزه این است که خدا روزه را واجب کرد تا غنی و فقیر در برهه‌ای از زمان در یک سطح قرار گیرند تا اغنیا درد فقرا را حس کنند؛ گرسنگی دردی است که صدا ندارد و زمانی که انسان‌ها درد گرسنگی را حس کردند صدای گرسنگان را هم خواهند شنید.

تاکید روایات بر فقر زدایی از جامعه اسلامی

خداوند متعال روزه را واجب کرد تا فقرا و اغنیا با یکدیگر برابر شوند در اینجا است که گاهی اوقات غم بر دل انسان می‌نشیند و می بیند که در میان برخی عبادت کننده ها فقط و فقط رفتارهای یک سویه عبادی صورت می‌پذیرد. آنان تصور می‌کنند عبادت تعیین کننده ارتباط انسان با خداوند است در حالی که چنین نیست و زمانی که سخن از عبادت و دعا به میان می‌آید توجه پیدا کردن به مفاهیم و مضامین دعا پیام‌های ارزشمند و معرفتی ویژه‌ای آن نیز باید مورد توجه قرار گیرد. بنابراین انسان نباید تنها به دعا کردن راضی باشد و برای برون رفت مردم از مشکلات و معضلات اجتماعی برنامه‌ریزی نکند.

جامعه‌ای که احساس وظیفه می‌کند افراد آن در قبال یکدیگر وظیفه دارند به چنین جامعه‌ای، جامعه پویا، دینی و واقعی می‌گویند، مسلمان واقعی تنها آن کسی نیست که تنها عبا بر سر بکشد و در گوشه‌ای عزلت گرفته و شب و روز به عبادت مشغول باشد بلکه مسلمان واقعی آن کسی است که ضمن برپایی رابطه معنوی بتواند رابطه بین خود و دیگران را نیز تقویت کند و به رفع معضلات و مشکلات پیرامون جامعه خودش بپردازد.

پیامبر اکرم (ص) می‌فرمایند: بارالها؛ اگر نان نبود نماز و روزه‌ای وجود نداشت، دیگر کسی فرایض الهی را انجام نمی‌داد؛ بنابراین مسلمانان باید در کنار انجام فرایض ملکوتی در کمک به نیازمندان و سیر کردن شکم گرسنگان توجه کنند.

مرحوم شهید مطهری سخنی بسیار زیبا در مورد توجه اسلام به نیازهای مادی انسان‌ها بیان می‌کند و می‌فرماید: ما اسلام را می‌بینیم و بر این اساس هرگز نباید نیازهای مادی مردم باعث نگاه حقارت آمیز به افراد کم برخوردار جامعه شود و برخلاف سایر مذاهب نباید نیازهای مادی مردم با چشم حقارت دیده شود بلکه اتفاقاً باید از این نیازها برای مستحکم شدن رابطه انسان با انسان بهره گرفت. امام علی (ع) می‌فرمایند: ای فرزندم من از فقر بر تو می‌ترسم و به خدا پناه می‌برم؛ مراد از این کلام آن است که فقر سبب نقص در دینداری می‌شود و ممکن است انسان با گرفتار شدن به فقر دیگر وظایف دینی خود کوتاهی کند و چه بسا گاهی اوقات سبب شود جامعه انسان فقیر را بی شخصیت و بی عرصه ببیند و با ملامت کردن او را تحقیر کند.

فقر عقل انسان را مضطرب می‌کند و او را به سوی نابودی می‌کشاند؛ در جامعه پویای دینی مسلمان واقعی نمی‌توانند ببینند کسی به خاطر گرسنگی دین و ایمانش تحت تأثیر قرار گیرد. مردم و افراد غنی در جامعه اسلامی در کمک رسانی به نیازمندان و سیر کردن شکم گرسنگان مسؤول هستند. برای همین زمانی که پیامبر اکرم (ص) می‌فرمایند: «اَللّهُمَّ اَشْبِعْ کُلَّ جائعٍ»، مرادشان این است که پروردگار آنچنان نور معرفتی در دل مردم روشن کند که یکدیگر را اعضای یک پیکر ببینند.

طمع؛ ریشه بسیاری از آسیب‌های اجتماعی

برای طالبان رستگاری هیچ ره توشه‌ای بهتر از سیر کردن شکم گرسنگان و هیچ عبادتی مقبول‌تر از فکر کردن به شکم های خالی و درون های تهی نیست، بهترین شکر نعمت نیز همین است. بنابراین در ماه مبارک رمضان از گستراندن سفره‌های طعام و توزیع بسته‌های غذایی بین نیازمندان نباید غفلت شود. فراموش نکنیم نفرت انگیزترین حالت مربوط به غفلت انسان‌ها از حال نیازمندان است مگر می‌شود مسلمان و بخصوص شیعیان امیرمومنان علی (ع) گرسنگان پیرامون خود و شهرشان را فراموش کنند و شاهد مرگ تدریجی فقرا باشند، مگر غیر از آن است که امیرمومنان همواره سفارش گرسنگان و نیازمندان را می‌کردند و خودشان هر شب نان و غذا تهیه می‌کردند و در سفره فقرا می‌گذاشتند و به صورت ناشناس از آنان پذیرایی می‌کردند.

از این فراز از دعا که حضرت می‌فرمایند «اَللّهُمَّ اَشْبِعْ کُلَّ جائعٍ»، می‌توان معنای دیگری نیز برداشت کرد و آن مربوط به انسان‌های گرسنه ای می‌شود که گرسنه مال مردم هستند این دسته افراد گرسنه نیستند بلکه طمع به دست آوردن مال مردم را دارند. برخی از انسان‌ها هستند هر چه را هم که داشته باشند باز احساس سیری ندارند و آنچه در دست دیگران دارند را می‌طلبند و تا به آن نرسند از پای نمی‌نشینند امام علی (ع) می فرمایندد انسان طمع کار در دنیا سیر نمی‌شود این انسان در بند خاری است، همچنین در جای دیگر می‌فرمایند زبون ترین انسان‌ها، انسان طمعکار و آزمندی است که همواره اموال مردم را رصد می‌کند و همه چیز را برای خود می بیند و می‌خواهد.

پیامبر نیز درباره انسان طمعکار می‌فرمایند چه بد بنده‌ای است آن بنده‌ای که طمعش او را به ننگ و پستی می‌کشاند؛ وقتی که انسان اصلاح نفس نداشت و نفس خود را تربیت نکرد و نفس خود را به زر و زورهای دنیا عادت داد و نتوانست چشم طمعکار خود را از اموال و دارایی‌های دیگران ببندد این انسان همواره در گرسنگی کاذب به سر می‌برد. چنین انسانی هرگز سیر نمی‌شود و آن روح طمعکار آدمی را به بدترین کارها می‌کشاند. حضرت می‌فرمایند هر کسی که به آنجه خدا به او عنایت کرد قانع شد عزیز می‌شود و نسبت به آنچه در اختیار دیگران است طمع ورزید حقیر می‌شود.

ریشه بسیاری از آسیب‌های اجتماعی مانند قتل، دزدی، اختلاس و … ریشه در طمع انسان‌های طماع دارد برای همین حضرت در این فراز از دعا از خداوند می‌خواهند افراد طماعی که چشم به مال مردم دارند را سیر کند تا به دارایی‌های خود بسنده کنند.