سایه کرونا بر سر آئین قدیمی/«گره‌گشو» مراسمی برگرفته از باور مردم

خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها؛ عصمت اسماعیلی، آئین‌های سنتی مذهبی ریشه در اعتقادات و باورهای عمیق مردم دارد و برگرفته از آموزه‌ای بلند دینی و اصالت و غنی فرهنگی آنها است.

توجه ویژه به این آئین‌ها نشان می‌دهد که مردم هر منطقه با اعتقادات مذهبی برگرفته از دستورات الهی و ائمه معصومین (ع) و پیشینه‌های فرهنگی و قومی خود این مراسم‌ها را نسل به نسل پاس داشته‌اند و به آیندگان منتقل کرده‌اند.

آئین «گره گشو» از آئین‌های سنتی مذهبی در بین مردم استان بوشهر است که در گذشته رواج بیشتری بین مردمان این دیار کهن داشته است.

آئین «گلی گشو»، «گره گشو» یا «گره گشا» به مناسبت میلاد امام حسن مجتبی کریم اهل بیت (ع) برگزار می‌شود و در برخی مناطق نیز به نام گرگعیان، گرگیعان، گرنگعوه یا قرقیعان، مشهور است و هر سال با شور و نشاط خاصی در مناطق مختلف استان بوشهر از جمله دیلم، گناوه، بوشهر، دیر، کنگان و عسلویه برگزار می‌شود.

مردم شهرها و روستاهای استان بوشهر بر پایه اعتقادات و باورهای دینی و فرهنگ غنی خود این گونه آئین‌ها را برگزار می‌کردند و امروز نیز در برخی از مناطق این آئین‌ها پا برجا مانده است.

آئین «گره گشو» که به مناسبت میلاد با سعادت امام حسن مجتبی (ع) از دیرباز در شهرها و روستاهای شهرستان گناوه مانند سایر مناطق استان بوشهر با اجرای برنامه‌ها و آئین‌های ویژه‌ای همراه بوده است، بخش زیبایی از خاطرات و یادهای ماه مبارک رمضان را برای مردم این دیار به یادگار گذاشته است.

این آئین‌ها در برخی از نقاط استان و روستاهای اطراف تا قبل از شیوع کرونا همچنان با شور و اشتیاق برگزار می‌شد و میلاد پر خیر و برکت آن امام همام با اجرای این آئین‌ها که برگرفته از اعتقادات و باورهای عمیق معنوی و دینی مردم این دیاراست شور و اشتیاق و درس‌های سخاوت و بخشندگی و جوانمردی را در میان افراد به ویژه کودکان و نوجوانان می‌پراکند.

این آئین در بیشتر نقاط در شب ۱۵ ماه مبارک رمضان و پس از صرف افطار چهاردهمین روز ماه مبارک رمضان شب، میلاد حضرت امام حسن مجتبی (ع)، برگزار می‌شود، اما در برخی نقاط از جمله روستاهای گناوه صبح یا ظهر روز چهاردهم ماه مبارک رمضان نیز اجرا می‌شود.

ماه مبارک رمضان در فرهنگ مردم ایران از جایگاه ممتازی برخوردار است و همواره آئین‌های ویژه ای در ارتباط با این ماه که از قداست ویژه ای برخوردار است، در میان مردم به اجرا در می‌آید که آئین‌های میلاد کریم اهل بیت (ع) یکی از آنها است.

آداب و رسوم ماه رمضان در هر نقطه‌ای از مملکت اگرچه با شکل و شمایلی متفاوت برگزار می‌شود اما مردم هر دیار تلاش می‌کنند که با یک هدف مشترک این ماه پرفضیلت را با اجرای سنت‌های برجای مانده از نیاکان به بهترین روش برگزار کنند.

کلمه گره گشو تغییریافته از کلمه گره گشا است و مردم این دیار بر این باورند بخششی که در این شب صورت می‌گیرد باعث افزایش رزق و روزی آنان می‌شود.

در برگزاری این آئین، خانواده‌ها از چند شب قبل برای بچه‌ها کیسه‌هایی که بیشتر به صورت پارچه‌ای و رنگارنگ است، آماده می‌کنند و نخی به آن متصل و برگردن آنها انداخته و با نشاط و شادمانی پس از افطار، به صورت گروهی در کوچه‌ها حرکت می‌کنند.

بچه‌ها در دسته‌های چند نفره و گروهی به در خانه‌ها می‌زنند و با خواندن اشعاری ویژه مانند «گره گشو سرت بشور، با آرد شو» در خواست می‌کنند که یکی از اعضای خانواده با ظرفی محتوی نذورات آماده شده آجیل، شیرینی و دیگر تنقلات در کیسه آنها ریخته و بچه‌ها خوشحال و خندان به منازل دیگر مردم مراجعه می‌کنند.

در این ارتباط اگر خانواده‌ای نیز از آنان پذیرایی نکرد، ندا سر می‌دهند «خانه گدا خیرش را به ما نداد».

همچنین در برخی نقاط رسم بر این است که در این شب کودکان به در خانه‌هایی می‌روند که از نیمه ماه رمضان سال گذشته تا نیمه رمضان امسال صاحب فرزند شده‌اند و از آنها هدیه و تنقلات می‌گیرند.

این آئین قدیمی که ریشه در فرهنگ این دیار دارد، جذابیت و زیبایی خاص خود را دارد که به عنوان یک سنت اجتماعی باید در حفظ آن تلاش شود تا به فراموشی سپرده نشود.

گره گشو مراسمی برگرفته از باور دینی

رئیس میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی شهرستان گناوه در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار داشت: آئین گره گشو یکی از آئین‌های دیرین مذهبی و سنتی در استان بوشهر به‌ویژه در شهرستان گناوه است که ویژه نوجوانان و کودکان و بزرگسالان نیز وظیفه پشتیبانی از این جشن را در شب میلاد کریم اهل بیت بر عهده دارند.

حمزه بها گیر افزود: در این آئین سنتی و مذهبی کودکان و نوجوانان با خواندن اشعاری و با در دست داشتن کیسه‌های رنگارنگ به درب منازل همسایگان رفته و به مناسبت این شب تقاضای شیرینی و شادباش از صاحب خانه می‌کنند.

وی گفت: آئین گره گشو برگرفته از یک سنت قدیمی و باور دینی در میان مردم این خطه از کشور است که همواره با شادی بوده است.

وی اضافه کرد: آئین گره گشا یا گره گشو به عنوان یک اثر ملی ناملموس در سال ۱۳۹۵ با شماره ثبت ۱۲۱۶ در فهرست آثار ملی استان بوشهر به ثبت رسیده است.

رئیس میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی شهرستان گناوه پیرامون مراحل ثبت آثار تصریح کرد: هر اثر معنوی و غیر معنوی ملی در کشور قبل از اینکه ثبت نهایی شود باید فرایند خاصی را طی کند.

وی گفت: در این ارتباط، مستندات جمع آوری شده و سپس پرونده سازی و به تهران ارسال می‌شود و در مرکز، کارشناسان مربوطه پس از برگزاری نشست تصمیم نهایی را اتخاذ می‌کنند.

رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری گناوه اضافه کرد: تاکنون دو اثر ناملموس در این شهرستان شامل تعزیه قانیان در بندر ریگ و تعزیه‌گردانی روز عاشورا در بندر گناوه به عنوان آثار معنوی ملی در کشور به ثبت رسیده است.

وی افزود: همچنین در شهرستان گناوه آثاری تاریخی و انبنیه شامل امامزاده سلیمان بن علی (ع)، حسینیه خان در بند ریگ، تپه تاریخی تل مهد حیدر، تل برافتو، تل چیتو، تل گوری، پناهگاه مال قائد و محوطه تاریخی – فرهنگی جا برج در روستای مال قائد، مسجد چهار روستایی و تپه تاریخی چها ر روستایی جز آثاری هستند که تاکنون به ثبت رسیده‌اند.

دومین سال تعطیلی گره گشو

امسال دومین سال است که به دلیل شیوع ویروس کرونا و برای حفظ سلامتی و ایجاد فاصله گذاری اجتماعی گره گشو به صورت سنتی برگزار نمی‌شود.

برای جلوگیری از انتشار ویروس کرونا و حفظ سلامتی خود و فرزندان و خانواده‌ها باید از برگزاری این مراسم به صورت سنتی و دسته جمعی به ویژه در شرایط بحرانی شیوع کرونا و وضعیت قرمز شهرستان خودداری کرد.

خانواده‌ها باید با توصیه به فرزندانشان برای ماندن در خانه و رعایت دستورالعمل‌های بهداشتی، این مراسم مفرح و معنوی را در کانون گرم خانواده و با کمترین دور همی جشن بگیرند.