انتشار فایل صوتی ظریف، به سود هیچ جریان سیاسی داخلی نیست

آفتاب‌‌نیوز :

اندکی بیش از ۲۴ ساعت از انتشار فایل گفت‌وگوی محمدجواد ظریف با سعید لیلاز می‌گذرد؛ مصاحبه‌ای که گفته می‌شود حرف‌های جدیدی نداشت، اما صریح و بی‌پرده بود. به‌جز سخنگوی وزارت امور خارجه، باقی اعضای دولت فعلا سکوت کرده‌اند. ظریف در سفر عراق است و به جای او پسرش در «کلاب‌هاوس» مشغول پاسخ دادن به سوالات! «اعتماد» با احمد زیدآبادی، تحلیلگر سیاسی و روزنامه‌نگار در مورد انتشار این فایل صوتی، تاثیرش بر سرنوشت سیاسی ظریف و انتخابات، واکنش‌ها به آن و البته محتوای صحبت‌های ظریف گفتگو کرده است.

زیدآبادی نیز معتقد است که حرف‌های ظریف قبلا گفته شده، اما باید منتظر فشار کوتاه‌مدتی از سوی مخالفان و رقبا با اتکا به همین مصاحبه باشد.

از زمانی که بخش‌هایی از فایل صوتی مصاحبه محمدجواد ظریف منتشر شد، سوال این بود که چطور و چگونه این فایل به خارج از دولت و بعد از آن به خارج از کشور درز پیدا کرده است. برخی این اتفاق را حاصل نفوذ و جاسوسی می‌دانستند و برخی اذعان داشتند که این تنها یک گاف رسانه‌ای بوده است؛ به نظر شما کدام مورد محتمل است؟

از این نوع مصاحبه‌ها اغلب مسوولان از همه جناح‌ها انجام می‌دهند و معمولا در گفتگو با یک روزنامه‌نگار حرف‌های خصوصی و خارج از چارچوب هم مطرح می‌کنند و در آخر هم می‌گویند اگر خواستی منتشر شود، بخش‌هایی را باید حذف کنی یا پیش از انتشار، متن را با من چک کن. به نظر من جنس این مصاحبه از همان دست مصاحبه‌هاست نه چیز خارق‌العاده‌ای. آنچه آقای ظریف مطرح کرده را کم‌وبیش همه می‌دانند و قبلا هم تلویحا یا با کنش‌هایی که انجام داده- مثل قهر ظریف در جریان سفر بشار اسد به تهران- عملا نشان داد که حوزه سیاست خارجی به خصوص در خاورمیانه در اختیارش نیست. پیش از این هم گفته بود که در تدوین برنامه‌ها در منطقه نقشی ندارد و اجرا کننده است. در این مصاحبه هم همین اظهارات را دارد. بنابراین این مصاحبه جز فایل‌های فوق سری و محرمانه نبوده که نگهداری آن شرایط ویژه‌ای داشته باشد و احتمالا در اختیار مرکزی بوده که این مصاحبه‌ها را تهیه می‌کرده و تعدادی هم از آن مطلع بوده‌اند. ممکن است کسی یا کسانی که دسترسی داشتند نه از روی توطئه یا با هدف خاصی، اما فایل‌ها را به کسی یا کسانی انتقال داده و در نهایت سر از ایران اینترنشنال درآورده است.

از یکشنبه شب تا امروز برخی همچون شما بر این گزاره تاکید دارند که حرف‌های ظریف قبلا هم گفته شده بود و بحث جدیدی نبود. به نظر شما طرح مباحثی، چون کیفیت ارتباط جمهوری اسلامی و روسیه، ماجرای هواپیمای اوکراینی، ارتباط با قاسم سلیمانی و اقدامات او و موارد دیگر و کشیده شدن آن به سطح عمومی جامعه باعث ایجاد سوال برای افکار عمومی نشده یا در نگاه آن‌ها تغییری ایجاد نکرده است؟

این اظهارات برای برخی افراد جامعه که مسائل و اخبار را دقیق دنبال نمی‌کنند قطعا جدید بوده است، اما آقای ظریف این حرف‌ها را برای انتشار نگفته بود و قرار بود که این مصاحبه یا منتشر نشود یا شاید در شرایط دیگری منتشر شود. در عین حال اینکه روس‌ها دوست نداشتند ایران توافق برجام را امضا کند هم روایت محیر‌العقولی نیست. اینکه آقای سلیمانی سعی می‌کرده دیپلماسی را در خدمت میدان و عملیات در منطقه دربیاورد هم چیز عجیبی نیست. موضوعات مطرح شده در فایل ظریف بار‌ها گفته شده، اما این بار صریح‌تر به آن پرداخته شده است. شاید برای جامعه نو باشد، اما برای کسانی که این حوزه را دنبال می‌کردند، حرف‌های خارق‌العاده و تعجب‌برانگیزی نیست.

اظهارنظرهایی، چون «در جمهوری اسلامی همیشه میدان حاکم است» از زبان وزیر خارجه به نوعی مُهر تاییدی بود بر سیاست‌ها و دوگانه‌هایی در رئوس حاکمیت که بعضا منافع و مصالح ملی را تحت تاثیر قرار می‌دهد. به نظر شما طرح این موضوع برای افکار عمومی و از سوی این مقام بلندپایه هم چندان عجیب نیست؟! در واقع افکار عمومی مطمئن می‌شود که در کشمکش‌هایی منافعش در خطر قرار می‌گیرد یا متوجه می‌شود که همه از انهدام هواپیمای اوکراینی خبر داشته، اما تکذیب کرده‌اند یا مواردی از این دست اهمیتی ندارد؟

مثلا در مورد ماجرای انهدام هواپیمای اوکراینی پیش از انتشار این مصاحبه، حسن روحانی هم تلویحا اشاره کرده بود و امر افشا شده‌ای است که برخی از همان لحظه اول می‌دانستند، اما تا روزی که ناچار شدند بگویند، کتمان کردند. اصلا در جمهوری اسلامی چیزی به نام منافع ملی آن طور که در دولت- ملت‌های دیگر وجود دارد، مطرح نیست. اینجا جور دیگری به موضوع نگاه می‌کنند. در جمهوری اسلامی یک سلسله منافع ایدئولوژیک و کلان و غیرقابل تعریف وجود دارد که سیاست گرد آن می‌چرخد. در این میان کسانی، چون ظریف که درس‌خوانده حقوق بین‌الملل هستند، می‌خواهند منافع ملی را به منافع کلان و ایدئولوژیک پیوند بزنند و الزاما هم ربطی به منافع ملی به معنای مصطلح ندارد. به همین دلیل هم بعضی مواقع این اختلاف‌ها بروز می‌کند و خودی نشان می‌دهد و مردم هم خیلی وقت است که می‌دانند در کشور منافع ملی دنبال نمی‌شود که اگر می‌شد، وضعیت کشور این نبود.

به نظر شما چه گروه و جریانی از انتشار این فایل مصاحبه بیشتر آسیب دیده است؟ آیا ظریف و حامیانش بازنده این اتفاق بوده‌اند یا سیاست‌های کلان زیر سوال رفت یا گروه‌ها و جریان‌های تمامیت‌خواهی که منافع ملی را تامین نمی‌کنند؟ آسیب‌دیده ماجرا را کدام جریان و جناح می‌دانید؟

به نظر من جناح‌های داخلی هیچ کدام از انتشار این فایل مصاحبه منفعتی نبردند. در عوض نیرو‌های مخالف به دلیل تبلغاتی که روی آن انجام دادند، نفع بیشتری بردند. داخل کشور آقای ظریف حتما در کوتاه‌مدت تحت فشار قرار خواهد گرفت. در حالی که فشار فزاینده‌ای هم از سوی جریان مخالف وجود داشته است. از این گذشته با این سوال مواجه می‌شود که اگر به عنوان وزیر خارجه به این موضوعات اشراف داشتی پس چرا همچنان پافشاری کردی و ماندی و نهایتا دیپلماسی را در خدمت میدان درآوردی؟! اگر اعتقاد داشتی چرا انتقاد می‌کنی و اگر اعتقاد نداشتی چرا مجری این سیاست بودی؟ بنابراین ظریف و دولت متضرر می‌شوند، اما جناح مقابل از این فایل صوتی نفعی نمی‌برد، چون جناح مقابل اصرار دارد که ما در منطقه منافع ملی را دنبال می‌کنیم. البته که بحث منافع ملی نیست، اما چون در آستانه انتخابات است و آن جریان هم می‌خواهد خود را به نوعی وجیه‌المله نشان دهد با توجیه تامین امنیت سیاست‌ها را تایید می‌کنند. اما همین هم باعث ضربه خوردن‌شان می‌شود لذا هیچ جناحی از این اتفاق سودی نبرده و نمی‌برند.

برخی معتقد بودند که محمدجواد ظریف گزینه مناسبی برای اصلاح‌طلبان است. فکر می‌کنید با این شرایط حضور انتخاباتی ظریف ملغی می‌شود؟ همچنین به نظر شما اظهارات ظریف در این فایل صوتی می‌تواند در میزان مشارکت مردم تاثیرگذار باشد و اساسا تغییری در انتخابات ایجاد کند؟

آقای ظریف به هر حال کاندیدا نمی‌شد و اساسا اگر کاندیدا می‌شد، تایید صلاحیت نمی‌شود. از سویی آنقدر تحت فشار قرار می‌گرفت که خیلی بعید بود، برنده این رقابت باشد. اساسا روشن است که آقای ظریف در سیاست خارجی تخصص دارد، اما برای سیاست داخلی مناسب نیست. اگر فرض کنیم که ظریف علاقه‌مند بود، در انتخابات حضور پیدا کند با افشای این فایل صوتی کاندیداتوری‌اش منتفی شد و الان نه تن‌ها درگیر پاسخ دادن به مسائل مربوط به مذاکرات وین است، این فایل هم به عنوان دستاویزی از سوی جریان تندرو قرار می‌گیرد.

پس پیش‌بینی می‌کنید که دست‌کم در کوتاه‌مدت فشار‌ها بر ظریف افزایش پیدا کند؟

بله، صد درصد؛ همین الان هم فشار‌ها شروع شده است. برخی نمایندگان مجلس و رسانه‌های جریان مقابل فشار را شروع کرده‌اند. اما ما با انتخابات مبهمی روبه‌رو هستیم که نمی‌دانیم طرف‌هایش چه کسانی هستند و اساسا آیا علاقه‌ای برای شراکت مردم در این انتخابات وجود دارد یا نه و اگر علاقه‌ای وجود دارد چرا ابزار آن فراهم نیست بنابراین مشخص نیست این فایل صوتی چه تاثیری بر آن خواهد گذاشت.

بعد از انتشار این فایل صوتی، تنها سخنگوی وزارت خارجه واکنش مختصری نشان داد و حسام‌الدین آشنا هم که مسوول انجام پروژه بود، توییتی منتشر کرد. عملا دولت و چهره‌های مهم آن در واکنش به اظهارات ظریف و مصاحبه منتشر شده فعلا سکوت کرده‌اند. ظریف هم که در سفر به بغداد است و موضعی نسبت به این اتفاق نداشته است. از سویی واکنش‌هایی از سوی جریان مقابل نیز دیده و شنیده می‌شود. برخی تندرو‌ها حملات را به ظریف شروع کرده‌اند و برخی دیگر مطرح می‌کنند که افشای این مصاحبه چیز عجیبی نیست و نشان‌دهنده این است که مساله مخفی در کشور وجود ندارد و... تحلیل شما از واکنش‌ها افراد و رسانه‌ها چیست؟

یکشنبه شب این فایل منتشر شده و به نظر می‌رسد دولت به جمع‌بندی روشنی در این خصوص نرسیده؛ بنابراین واکنشی هم نشان نداده است. قاعدتا در روز‌های آینده اگر فشار‌ها زیاد شود، دولت هم موضع‌گیری می‌کند. احتمالا گفته می‌شود که قرار بر انتشار این صحبت‌ها نبوده و عاملان دست داشتن در نشر این مصاحبه را شناسایی خواهیم کرد. آقای ظریف هم احتمالا بر این موضوع تاکید خواهد کرد که اظهارات خاصی نداشته و قبلا هم گفته است و بر جنبه دیگری از حرف‌هایش تاکید کند که به تجلیل و تمجید از سردار سلیمانی پرداخته است و این مصاحبه برای ماندن در تاریخ انجام شده و در دنیا چنین اقداماتی مرسوم است بنابراین دولت احتمالا این موضع‌گیری‌ها را داشته باشد. برخی معتدلان جناح راست دوست ندارند افشای این مصاحبه پررنگ شود چراکه می‌دانند از هر طرف ضرر است بنابراین می‌خواهند از روی آن عبور کنند و فراموش شود. اما تندرو‌ها احتمالا بر این مصاحبه تاکید زیادی خواهند داشت مگر اینکه به آن‌ها تذکری داده شود که به موضوع دامن نزنند و ماجرا جمع شود.