معلم؛ سپاس

روزنامه ایران شنبه ۱۱اردیبهشت با درج یادداشتی به قلم محسن حاجی میرزایی وزیر آموزش و پرورش نوشت: همه چیز با آگاهی آغاز می‌شود. انسان به اعتبار آگاهی مسجود ملائک می‌گردد. اولین معلم انسان خداوند است و سپس پیامبران مأمور تزکیه و تعلیم انسان‌ها هستند. فلسفه ارسال رسل و انزال کتب با آگاهی و تربیت انسان‌ها پیوند خورده است. مسیر تحول و پیشرفت علم و آگاهی است و پایدارترین تغییرات از مسیر یادگیری حاصل شده است.

تمایزها و تفاوت‌ها با علم و دانستن شکل می‌گیرد. برای پرورش شخصیت و هویت انسان و ساختن آینده، فرهنگ و تمدن، علم و عالم و معلمی است که میدان‌داری می‌کند. وصف خداوند در قرآن «کریم» است. آنگاه که سخن از خلقت، تسویه و تعدیل انسان‌هاست (ما غرک بربک الکریم، الذی خلقک، فسواک فعدلک) و «اکرم» است آنگاه که از تعلیم با قلم و آموختن به انسان سخن می‌گوید. (اقرا و ربک الاکرم، الذی علم بالقلم، علم الانسان ما لم یعلم) و این شأنی رفیع و منزلت عظیم برای معلمی است.

این حد از رفعت و عظمت، حاکی از نقش مهمی است که آموزش و پرورش انسان‌ها در منظومه پر رمز و راز خلقت و فلسفه حیات برعهده دارد. براساس آموزه‌های قرآن کریم انسان‌ها زمانی که از مادر متولد می‌شوند، هیچ نمی‌دانند و دنیا برای آنان آغاز دانستن و آگاهی است و سمع، بصر و فواد ظرفیت‌های بی‌نظیر و شگفت‌انگیز ورود به عرصه دانایی است. (واکاوی معنا شناختی هریک از این مفاهیم عظیم نیازمند رجوع به پژوهش‌ها و آثار اندیشمندان علوم قرآنی است و از حوصله این نوشته خارج است).
آنچه در یک برداشت کلی می‌توان گفت این است که اینها مسیر و ابزارهای آگاهی هستند و انسان را از موقعیت لاتعلمون شیئاً به منزلت و جایگاهی می‌رساند که مسجود ملائک، مفتخر به تاج کرمنا و جانشین خداوند در زمین بشود. شخصیت و هویت در افراد و فرهنگ و تمدن در جوامع با کیفیت بهره‌گیری و کارکرد هر یک از این سه ظرفیت بزرگ ارتباطی وثیق دارد.

خانه و دامان مادران به عنوان اولین مدرسه و مدرسه و زمزمه‌های محبت‌آمیز معلمان به عنوان خانه دوم و دوران کودکی و نوجوانی با بیشترین میزان و سرعت یادگیری، عمیق‌ترین و پایدارترین تأثیر در طول زندگی و سهل‌ترین زمان برای فراگیری و شکل‌پذیری، مهمترین فرصت هر انسان و جامعه برای تغذیه هوشمندانه این قابلیت ممتاز است. به یقین می‌توان گفت نرم‌ترین امکان برای ساختن آینده، فرهنگ‌سازی و تمدن‌سازی از این طریق میسر می‌شود.
معلمان از این جهت اهمیت دارند که نخستین آموزگاران و کارگردانان این سفر باشکوه هستند. جوامع به اندازه قد معلمان خود قد می‌کشند و در پرتو تلاش معلمان شکل می‌گیرند. معلمان در کار غنی‌سازی و پردازش این سرمایه‌ها سهم اساسی دارند. به میزانی که یک جامعه درک دقیق‌تری از نقش مهم معلمان دارد برای توسعه و پیشرفت مستعدتر است.

غفلت از معلمان، غفلت از آینده سرزمین، فرهنگ و تمدن کشور و میزان توانمندی ملی و پایداری و خوداتکایی ملت است. امروز نخستین روز از هفته‌ای است که به نام زیبای معلم آراسته شده و فرصتی برای قدرشناسی از نقش‌آفرینی معلمان است در سرزمین ما معلمان در تمام لحظات تلخ و شیرین زندگی پناهگاه امن دانش‌آموزان بوده‌اند. آنگاه که سخن از وطن و ایران و دفاع از سرزمین و ناموس بود، معلمان توأمان نقش دفاع و آموزش را ایفا کردند. جبهه‌های حق علیه باطل شاهد صحنه‌های نابی از ایثارگری معلمان بود. ۴۱ هزار شهید معلم و دانش‌آموز شاخص معتبری از همدلی‌ها و مسئولیت‌پذیری‌های این قشر فرهیخته است.
ایران به مدد معلمان سراسر مدرسه شد و چتر آموزش و نور آگاهی در تمام نقاط این کشور پهناور گسترده و متجلی شد. وجود پنج هزار مدرسه با دانش‌آموزی کمتر از پنج نفر نشان از این حضور گسترده در تمام نقاط کشور است. در بحران کرونا که همه شئون زندگی امروز ما را تحت تأثیر خود قرار داده است، این استواری، دلسوزی و ایثارگری معلم بود و هست که شعار «آموزش تعطیل نیست» را محقق ساخته است.

اگر عزم راسخ و جمعی در خیل عظیم معلمان این کشور ایجاد نشده بود هیچ ابزار و زیرساخت و اقدامی قادر نبود بار سنگین رسالت آموزش را بر دوش بکشد. معلمان بودند که به همه اقدامات دیگر روح و معنا بخشیدند. معلمان بودند که تلاش انجام‌شده در ایجاد نرم‌افزار شاد را به ثمر نشاندند. معلمان بودند که رشته از هم ‌گسسته اجزای نظام تعلیم و تربیت را مجدداً به هم پیوسته و به آن معنا بخشیدند. خانواده‌ها و دانش‌آموزان که قریب نیمی از جمعیت ایران اسلامی هستند گواهان صادقی درباره مهربانی‌ها، مسئولیت‌پذیری‌ها و دلسوزی‌های معلمان در شرایط سخت کرونا و تعطیلی آموزش حضوری هستند.

این رویداد جهانی بار دیگر عظمت معلمان را آشکار کرد. در نشست جهانی وزرای آموزش و پرورش که به مناسبت مرور یک سال تجربیات کشورها در آموزش دوران کرونا برگزار شد بر این واقعیت مهم تأکید شد این یک سال نشان داد که نقش معلمان و مدارس جایگزینی ندارد و این یافته بسیار مهمی است که بار دیگر مورد تصریح جامعه جهانی قرار گرفت.

وظیفه ما در نظام آموزش و پرورش، حمایت و پشتیبانی از معلم است. عنصر اصلی سند تحول بنیادین که نقشه راه اصلی آموزش و پرورش در پیمودن مسیر است، معلم است. تمام تلاش نظام آموزش و پرورش این است که عنصر معلم را هر روز زنده‌تر، پویاتر، امیدوارتر، کارآمدتر و توانمندتر از گذشته قرار دهد.
ملت ایران در روز بزرگداشت مقام معلم به احترام و عظمت معلم به‌پا می‌خیزد و قدردان آنان خواهد بود دستشان را می‌بوسیم و بر این بوسه افتخار می‌کنیم و یاد شهید شاهد، استاد مرتضی مطهری  را که این روز به احترام تلاش ارزشمند او در ساختن بنیان‌های فکری و اعتقادی و اخلاقی جامعه نامگذاری شده است گرامی می‌داریم.