روسیه چگونه می‌خواهد خود را از پیامدهای خروج آمریکا از افغانستان حفظ کند؟

روسیه چگونه می‌خواهد خود را از پیامدهای خروج آمریکا از افغانستان حفظ کند؟

• پاول آکسیونوف
• بخش روسی بی‌بی‌سی

۴۳ دقیقه پیش

منبع تصویر، RUSSIAN MOD/TASS

توضیح تصویر،

در تاجیکستان روسیه پایگاه نظامی خود را دارد که ارتش محلی را آموزش می دهد

سرگئی شویگو، وزیر دفاع روسیه، اخیرا یک سفر کوتاه به کشورهای آسیای میانه انجام داد. وی هفته گذشته از تاجیکستان دیدار و سپس به ازبکستان پرواز کرد.

این سفرها در پس‌زمینه عقب‌نشینی نیروهای آمریکایی از کشور همسایه افغانستان صورت گرفت که می‌تواند خطر تقویت طالبان و بی‌ثباتی در منطقه را به دنبال بیاورد.

در ازبکستان، وزیر دفاع روسیه برای نخستین بار برنامه مشارکت استراتژیک بین دو کشور در بخش نظامی برای سال‌های ۲۰۲۱ - ۲۰۲۵ را به مقامات آن کشور پیشنهاد کرد. در تاجیکستان آقای شویگو توافق‌نامه‌ای را در مورد ایجاد سیستم واحد دفاع هوایی امضا کرد و در جلسه شورای وزیران دفاع کشورهای سازمان پیمان امنیت جمعی شرکت کرد.

به گزارش خبرگزاری ریا نووستی روسیه، آقای شویگو هدف از سفر خود به تاجیکستان را چنین توضیح داده: "در پس زمینه وخامت اوضاع در کشور همسایه افغانستان، ما مشغول برنامه‌ریزی مقابله مشترک با تهدیدهای احتمالی هستیم و چگونگی تعامل عملی را در جریان تمرینات مورد سنجش قرار می‌دهیم."

کارشناسان مصاحبه شده از سوی بی‌بی‌سی موافقند که روسیه از احتمال افزایش بی‌ثباتی در منطقه آسیای میانه نگران است. وخامت احتمالی اوضاع در افغانستان به این دلیل پیشبینی می‌شود که از اول ماه مه ایالات متحده و ناتو شروع به بیرون آوردن نیروهای خود از این کشور کرده‌اند.

روسیه مرز مشترکی با افغانستان ندارد، اما با همسایگان افغانستان یعنی ترکمنستان، ازبکستان و تاجیکستان، روابط اقتصادی جدی دارد و تعداد زیادی از مهاجران از این کشورها به روسیه می‌روند.

آمریکا نیروهای خود را از افغانستان چگونه خارج می‌کند؟

یکشنبه گذشته، ژنرال آمریکایی اسکات میلر، فرمانده نیروهای خارجی در افغانستان گفت که روند خروج از هم اکنون آغاز شده است. آمریکایی‌ها تحویل تجهیزات و پایگاه‌های نظامی را به ارتش افغانستان آغاز کرده‌اند. طبق توافق‌نامه‌ای که در فوریه سال ۲۰۲۰ امضا شد، ایالات متحده قرار بود ارتش خود را تا اول ماه مه سال جاری به طور کامل از این کشور خارج کند، اما در نهایت، خروج آنها به ۱۱سپتامبر موکول شد.

منبع تصویر، VADIM SAVITSKY/TASS

توضیح تصویر،

روسیه باید نسبت هر یک از کشورهای منطقه روش خاصی پیدا کند

در حال حاضر ۲۵۰۰ سرباز آمریکایی و همچنین حدود ۷۵۰۰ سرباز از کشورهای مختلف ناتو در افغانستان مستقر هستند.

نیروهای نظامی خارجی پس از حملات ۱۱ سپتامبر وارد این کشور شدند. در دسامبر ۲۰۰۹، شمار نیروهای خارجی در افغانستان بالغ بر صد هزار نفر بود.

• آمریکا و طالبان پس از دو دهه جنگ در یک اقدام تاریخی توافقنامه صلح امضا کردند

حضور نظامی آمریکا و متحدانش در افغانستان از سال ۲۰۱۴ رو به کاهش گذاشت. اما آمریکایی‌ها به دلایل امنیتی جرأت ترک این کشور را نداشتند زیرا مقامات افغانستان به تنهایی نمی‌توانستند در برابر طالبان مقاومت کنند. آنها قصد داشتند توافق‌نامه‌ای را با جنبش طالبان امضا کنند، که شرایط خروج نیروها، از جمله ضمانت‌های امنیتی برای آمریکا و متحدانش، وعده شروع مذاکرات با دولت رسمی افغانستان، تبادل زندانیان و غیره را تعیین می‌کند.

توافق‌نامه‌ای که در فوریه ۲۰۲۰ در دوحه امضا و زمینه برای خروج نیروها شد، روند مذاکرات درباره آینده افغانستان را کلید زد. از آن زمان، آمریکا، روسیه و سایر کشورها تلاش برای ادامه گفتگو بین طالبان و مقامات افغانستان را متوقف نکرده‌اند. اما تاکنون نتایج کمی حاصل شده است: نمایندگان طالبان گاهی اوقات از حضور در جلسات خودداری می کنند و هنوز هیچ برنامه‌ای مشخص برای حل منازعات وجود ندارد.

• نشست مسکو؛ مخالفت با 'امارت اسلامی' و زمینه سازی مذاکرات بعدی صلح افغانستان
• طرح بایدن در نشست مسکو برای صلح افغانستان چیست؟

منبع تصویر، ANADOLU AGENCY

توضیح تصویر،

هیئت طالبان در مذاکرات در مسکو در مارس ۲۰۲۱

در حالی که میانجی‌گران در تلاش بوده‌اند روند مذاکرات ‌آغاز و ادامه یابد، هر یک از طرفین - دولت افغانستان و طالبان - خود را تنها مرجع قانونی در کشور می‌دانند.

چرا باید از بی ‌ثباتی در افغانستان ترسید؟

در افغانستان نگرانی این است که پس از بیرون رفتن نیروهای آمریکا و ناتو، در این کشور بحرانی شبیه بحرانی که در سال ۱۹۹۱ پس از خروج نیروهای شوروی به میان آمد، آغاز شود.

تمیم عاصی، رئیس اجرایی انستیتوی مطالعات جنگ و صلح در کابل در صحبتی با بی‌بی‌سی گفت: "بهترین چیزی که می‌تواند اتفاق بیفتد این است که اگر مهلت تعیین شده برای خروج نیروها، عاملی باشد که طرفین را به تصمیم‌گیری سوق دهد. آنها یا تا ماه سپتامبر به توافق سیاسی برسند، یا در نهایت شبیه سناریوی سوریه درگیر یک جنگ داخلی خواهند شد."

آندری کازانتسف، استاد دانشکده اقتصاد و سیاست‌های جهانی در پژوهشگاه عالی اقتصاد روسیه، به بی‌بی‌سی گفت که با خروج نیروهای خارجی از افغانستان، ممکن است "اثر دومینو" اتفاق بیافتد. این اصطلاح وقایع مناطق مختلف جهان در قرن بیستم را توصیف می‌کند، زمانی‌که تشکیل نظام کمونیستی در یک کشور منجر به پیدا شدن چنین نظام در سایر کشورها شد.

اما این بار "اثر دومینو" متفاوت به نظر می آید. آقای کازانتسف نه از حمله طالبان، بلکه از گسترش هرج و مرج و بی ثباتی در سراسر منطقه نگرانی دارد.

منبع تصویر، Getty Images

توضیح تصویر،

بسیاری معتقدند که نیروهای دولتی توانایی مقابله با طالبان را نخواهند داشت

او می‌گوید: "وضعیتی مشابه در دهه ۱۹۹۰در کشورهای همسایه افغانستان به وجود آمد. سربازان شوروی از افغانستان خارج شدند و همه چیز در آنجا فرو ریخت، در سال ۱۹۹۲رژیم [رئیس جمهور افغانستان] نجیب الله سقوط کرد، مجاهدین بین خود درگیر شدند، سپس جنگ داخلی در تاجیکستان آغاز شد، مرز تاجیکستان و افغانستان سقوط کرد و سپس این وضعیت به تدریج در سراسر منطقه گسترش پیدا کرد ".

به گفته آقای کازانتسف، طالبان یک نیروی دارای رهبری مرکزی و متحد نیستند. وی آنها را "سازمانی به عنوان چتر برای همه کسانی می‌خواند که با آمریکایی‌ها می‌جنگند. آنها به سازمانهای تروریستی بین‌المللی مانند القاعده یا اخیرا دولت اسلامی (که هر دو در بسیاری از کشورها از جمله بریتانیا و روسیه ممنوع شده‌اند) کمک کرده و می‌کنند و با گروه‌های افراطی کوچکتری که جداگانه فعالیت می‌کنند، در ارتباط هستند."

مواضع طالبان در مناطق مختلف افغانستان متفاوت است و هرگونه تلاش برای برقراری قدرت در قلمرو تمام کشور به یک جنگ داخلی طورمثال میان قبایل پشتون و نمایندگان اقوام تاجیک، ازبک (اوزبیک) یا هزاره تبدیل خواهد شد.

آقای کازانتسف تاکید می‎کند: "این یک وضعیت بسیار جدی برای کشورهای آسیای میانه است، زیرا آنها بلافاصله تبدیل به خط مقدم می‌شوند، به دلیل اینکه تاجیکها با تاجیکستان در ارتباط هستند و تاجیکستان با روسیه و ازبکها با ازبکستان و ترکیه نیز مرتبط هستند. هزاره‌ها با ایران در ارتباط هستند. این به طور خودانگیخته زمینه بالقوه یک جنگ بزرگ منطقه‌ای است."

همانطوری‌که در کتاب نشر شده توسط مرکز تحلیل‌های استراتژی و فن‌آوری در روسیه در سال ۲۰۲۰ به نام "متحدین" آمده، این پیروزی مجاهدین در افغانستان بود که تبدیل به کاتالیزوری شد که نزاع داخلی در تاجیکستان در اوایل دهه ۱۹۹۰ را به جنگی خونین تبدیل کرد. از طریق مرزهای تاجیکستان به این کشور اسلحه وارد می‌شد و مسیری برای پناهندگان باز شده بود. نویسندگان این کتاب این درگیری را "ضربه مادرزادی به وجود دولت تاجیکستان" نامیده‌اند.

در عین حال، خطری جدی برای این کشور از جانب دولت اسلامی وجود دارد. در این کتاب آمده است: "در مجموع، به گفته کمیته دولتی امنیت ملی در پایان سال ۲۰۱۸، یک هزار و نهصد شبه نظامی از تاجیکستان در سوریه و عراق در داعش جنگیده‌اند، - احتمالا تنها از ازبکستان نسبت به تاجیکستان شمار شبه نظامیان بیشتر بوده است."

چگونه روسیه سعی دارد ازبحران جلوگیری کند؟

تاجیکستان و ازبکستان برای یک دهه و نیم مراکز مهمی برای پشتیبانی از عملیات نظامی بین‌المللی در افغانستان بودند.

از سال ۲۰۰۱ تا ۲۰۰۷، جنگنده های میراژ ۲۰۰۰دی فرانسوی و هواپیماهای سوخت رسان سی ۱۳در فرودگاه دوشنبه مستقر بودند که سپس به قندهار منتقل شدند.

منبع تصویر، Getty Images

توضیح تصویر،

آمریکایی ها قصد دارند تا ماه سپتامبر از أفغانستان خارج شوند

بنا بر گزارش مرکز تحلیل‌های استراتژیک و فن‌آوری روسیه، تاجیکستان از سال ۲۰۰۱ تا سال ۲۰۱۹ از آمریکا کمک‌های نظامی دریافت کرده است.

با این حال، مسکو شریک اصلی امنیت دوشنبه است. پایگاه نظامی ۲۰۱ روسیه در تاجیکستان مستقر است، جایی‌که به گفته برخی منابع، بیش از شش هزار، به گفته برخی دیگر - حدود سه هزار پرسنل نظامی فعال هستند.

این پایگاه شامل شماری از بالگردهای می ۲۴ و می ۸ است که در فرودگاه نظامی موسوم به عینی در نزدیکی دوشنبه مستقر شده اند.

طبق گزارش این مرکز، بخشی از تجهیزات پایگاه نظامی ۲۰۱ روسیه به ارتش تاجیکستان منتقل شده است. علاوه بر این ، روسیه نفربرهای زرهی، بالگردهای رزمی، سیستم‌های توپخانه، سلاح‌های دفاع هوایی و تانک در اختیار این کشور گذاشته است. بسیاری از تجهیزات در سال‌های اخیر تحویل داده شده است. روسیه افسران ارتش تاجیکستان را در دانشگاه‌های نظامی خود و در پایگاه ۲۰۱ آموزش می‌دهد.

ازبکستان یکی از شرکای اصلی آمریکا در آسیای میانه در جریان عملیات در افغانستان بود. از سال ۲۰۰۱ تا ۲۰۰۵ ، یک پایگاه بزرگ نظامی آمریکایی "قرشی-خان آباد" در آنجا فعالیت می‌کرد، در فرودگاه نظامی آن هواپیماها و هلی‌کوپترهای حمل و نقل مستقر شده بودند. تاشکند به دلیل اختلافات سیاسی، همکاری با واشنگتن را محدود کرد. پس از آن، روسیه از این پایگاه استفاده کرد، اما روابط تاشکند با روسیه نیز دشوار بود - ازبکستان دو بار از سازمان پیمان امنیت جمعی، سازمان تحت نفوذ روسیه خارج شده و تمایلی برای بازگشت به آن نشان نداده است.

به گفته کارشناسان، اکنون روسیه در تلاش است نه تنها حضور خود در منطقه بلکه کشورهای منطقه را نیز تقویت کند. در عین حال، روسیه نه در پی ایجاد بلوک‌های جدید اقتصادی، نظامی یا سیاسی و نه تغییر ساختار قبلی است، بلکه سعی می‌کند روابط خود با هر کدام از این کشورها را بر أساس توافق نامه‌های دو جانبه تقویت کند.

این تا حدی به این دلیل است که روابط هر یکی از کشورهای منطقه با روسیه در چهارچوب توافق‌نامه های مختلف ایجاد شده است: تاجیکستان عضو سازمان پیمان امنیت جمعی ست اما عضو انجمن اقتصادی اوراسیا نیست (شامل قرقیزستان و قزاقستان) نیست، ازبکستان پس از خروج ازسازمان پیمان امنیت جمعی، فقط عضو اتحاد کشورهای مستقل مشترک المنافع باقی مانده است، ترکمنستان به طور کلی وضعیت عدم تعهد را حفظ می‌کند.

دلیل دیگر روابط ناسازگار بین خود این کشورها است. در تاریخ ۲۹ آوریل ، پس از اتمام سفر سرگئی شویگو به منطقه، درگیری مسلحانه در مرزهای قرقیزستان و تاجیکستان رخ داد. ده ها نفر در این درگیری جان باختند.

• ۳۱ کشته در پی درگیری مرگبار در مرز تاجیکستان و قرقیزستان

ویکتور موراخوفسکی، کارشناس نظامی روسیه معتقد است که در حال حاضر حفظ روابط دو جانبه آسانتر از تلاش برای ساختن هرگونه بلوک است: "واقعیت های سیاست مدرن، رفتن بلوک هایی مانند پیمان ورشو یا پیمان آتلانتیک شمالی به گذشته است، با وجودی که به پابرجایی آن ها تاکید می‌شود. واقعیت امروز ایجاد طیف وسیعی از روابط دو جانبه است.. "

به گفته وی، روسیه پایگاه‌های نظامی جدیدی در منطقه ایجاد نخواهد کرد یا حتی پایگاه‌های موجود را گسترش نخواهد داد؛ تاجیکستان و ازبکستان به تنهایی امنیت را تأمین می‌کنند.

او می‌گوید:"در صورت حمله مستقیم نظامی به تاجیکستان، روسیه می‌تواند از این کشور توسط نیروهای هوا فضایی، سیستم‌های با دقت بالا پشتیبانی کند، اما در زمین بر نیروهای محلی، آموزش و تجهیز آنها متمرکز خواهد بود. هیچ کس گروه‌های تاکتیکی نظامی خود را برای حمله اعزام نخواهد کرد."

آقا دوبنف می‌گوید نقش آمریکا در این وضعیت حفظ خواهد شد. این کشور احتمالاً سعی خواهد کرد پس از خروج از افغانستان امکانات خود برای اقدام در منطقه را حفظ کند. این کار می‌تواند به عنوان مثال توسط یک پایگاه هوایی نظامی انجام شود، که در آن می‌توان هم از وسایل هوایی سرنشین‌دار و هم هواپیماهای بدون سرنشین استفاده کرد.

به گفته آقای دوبنف، همین امر می‌تواند دلیل پیشنهاد روسیه برای امضای توافق‌نامه با تاجیکستان در مورد ایجاد سیستم واحد دفاع هوایی باشد. او می‌گوید: "من نمی‌دانم چه کسی می‌تواند به حریم هوایی تاجیکستان حتی در شرایط فعلی از افغانستان حمله کند. اما این توافق‌نامه می‌تواند حضور روسیه را در تاجیکستان تقویت کند. چرا طور مثال اس ۴۰۰ها در آن جا مستقر نشود؟".