کلاب‌هاوس یک نرم‌افزار ایدئولوژیک است/کم توجهی به «دولت مسئول»

به گزارش خبرگزاری مهر، نشست «تنظیم‌گری کلاب‌هاوس، الزامات و راهکارها» با همکاری مشترک دفتر مطالعات تنظیم‌گری ساترا و هسته پژوهشی رسانیوم به صورت مجازی برگزار شد. این رویداد با هدف بهره جستن از آرای متنوع و متعدد افراد صاحب‌نظر برای شناخت وجوه مختلف این فضای ارتباطی و پیشنهادهای تنظیم­گرایانه مربوط به آن، با حضور ۱۴ استاد دانشگاه و فعال رسانه‌ای و همچنین کارشناسان حوزه کسب‌وکار و با حضور ۸۰ نفر از دانشجویان سراسر کشور در قالب چهار پنل برگزار شد.

تنظیم‌گری مقررات مرتبط با پیام‌رسان‌های مجازی

میثم علیزاده، داتیس خواجه‌ئیان، جمال اکبر زاده جهرمی و حنانه اکبری نوری در پنل اول با موضوع تنظیم‌گری مقررات مرتبط با پیام‌رسان‌های مجازی به بحث پرداختند.

در ابتدای این پنل حنانه اکبری، پژوهشگر حوزه سیاست‌گذاری با اشاره به اهمیت و ضرورت سیاست‌گذاری و تنظیم‌گری پلتفرم‌های خارجی گفت: فعالیت پلتفرم‌های خارجی در چارچوب قوانین و مقررات داخلی ایران و در صورت رعایت ضوابط و شرایط و همچنین آسیب نرسیدن به زیست‌بوم داخلی مسئله‌ای نخواهد داشت. اما چالش و مسئله‌ اصلی تطابق عملکرد این رسانه‌ها با قوانین و مقررات داخلی است که بدین منظور باید زیست‌بوم و سازوکار نهادی و قانونی توسعه پیدا کند. زیست بومی که توأمان ضمن پاسخگویی به نیاز مخاطبان و ایجاد اعتماد، اهداف حاکمیتی را نیز پوشش دهد.

نقاط ضعف کلاب هاوس

در ادامه میثم علیزاده، دکترای علوم اجتماعی محاسباتی و پژوهشگر شبکه‌های اجتماعی، سخنان خود را با اشاره به آسیب‌ها و چالش‌هایی که شبکه‌های اجتماعی به‌ویژه کلاب‌هاوس با آن‌ها درگیر هستند، آغاز کرد و گفت: از جمله انتقاداتی که به این شبکه اجتماعی وارد کرد مسئله‌ ضعف در کنترل محتواست، زیرا این پلتفرم به لحاظ صوتی بودن کار را برای کنترل محتوا بسیار سخت می‌کند. الگوریتم‌ها و هوش مصنوعی‌ای که سایر پلتفرم‌ها برای کنترل محتواهایی ازجمله تبعیض، اخبار نادرست یا صحبت‌های نفرت‌پراکنانه استفاده می‌کنند اغلب مبتنی بر متن است. درنتیجه کار برای کلاب‌هاوس برای اینکه بتواند صوت را کنترل کند آن‌هم صوتی که زنده است و فی‌البداهه گفته می‌شود بسیار سخت و زمان‌بر است.

وی با اشاره به نظر اندیشمندان مبنی بر اینکه شبکه‌های اجتماعی باعث افزایش شکاف سیاسی بین مردم می‌شوند، افزود: ایرادها و نقدهای زیادی به کلاب‌هاوس در حوزه اشتراک‌گذاری اطلاعات و حفاظت از اطلاعات و حریم خصوصی وارد است. برای ‌مثال دیده‌بان بخش حریم خصوصی کشور فرانسه در حال بررسی مسائل مربوط به حریم خصوصی کلاب‌هاوس است و کشور آلمان نیز به این اپلیکیشن هشدار داده و ادامه فعالیت این پلتفرم را منوط به اصلاح روند ورود به حریم خصوصی افراد دانسته است. مهم‌ترین نقدی که به کلاب هاوس وارد است این است که در آن دفترچه مخاطبان تلفن همراه به اشتراک گذاشته می‌شود و آن‌ها می‌توانند برای اهداف تبلیغاتی یا اهداف دیگری از آن استفاده کنند.

خودتنظیم‌گری درونی در کلاب هاوس

داتیس خواجه‌ئیان، دکترای مدیریت رسانه و عضو هیئت علمی دانشگاه تهران، در ادامه مهم‌ترین آسیب و نقطه‌ ضعف این فضا را فقدان یک نظریه عمومی پیرامون تنظیم‌گری دانست و بیان داشت: در ایران موردی به اپلیکیشن‌ها نگاه می‌شود. ما در ایران به تنظیم‌گری محصول می‌پردازیم درحالی‌که باید به تنظیم‌گری بازار بپردازیم. باید بازار رقابت ایجاد کنیم و با بالا بردن رقابت، محصولات جدیدی را وارد بازار کنیم و تلاش کنیم که مزیت‌های رقابتی برای اپلیکیشن‌های بومی به وجود آوریم.

خواجه‌ئیان با تأکید بر لزوم خط مشی‌گذاری و تعیین چارچوب ارتباطی بین بازیگران کلاب‌هاوس و نهادهای دولتی اظهار داشت: کلاب‌هاوس دارای یک نوع خودتنظیم‌گری درونی است؛ به این معنا که مدیران هر اتاق، خودشان نقش تنظیم‌گر را دارند. آن‌ها هستند که اجازه می‌دهند چه کسی صحبت کند. خودتنظیم‌گری درونی این اپلیکیشن به دو صورت انجام می‌گیرد؛ یا مدیران اتاق‌ها تنظیم‌گر هستند یا شهرت افراد باعث تنظیم‌گری می‌شود.

در پایان جلسه دکتراکبرزاده جهرمی، عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی، با اشاره به این نکته که این مباحث عملاً کمکی به سیاست‌گذاری و تنظیم‌گری کلاب‌هاوس نخواهد کرد، گفت: برخی از مسئولین به تنها چیزی که فکر می‌کنند فیلترینگ است و تمرکز آنها بیشتر روی فیلتر کردن است تا ارائه راهکارهای تنظیم‌گرانه.

خودتنظیم‌گری متکی به مدیران اتاق‌ها در کلاب هاوس

پنل دوم این رویداد با تمرکز بر فعالان رسانه‌ای و با حضور فرید مدرسی، احسان رستگار، علی جعفری و سعید آجرلو برگزار شد. فعالان رسانه‌ای حاضر در این بخش بر رفتار قاعده­مند مدیران اتاق­ها به‌جای تنظیم‌گری اپلیکیشن‌ها تأکید داشتند. ایده خودتنظیم‌گری متکی به مدیران اتاق‌ها و حتی از طریق تشکل‌های صنفی مثل شوراهای سیاست‌گذاری را می‌توان به‌نوعی خودتنظیم‌گری در سطح کاربران و نه در سطح پلتفرم‌ها دانست.

این فعالین رسانه‌ای بر الزامات توزیع مسئولیت بین کاربران و مدیران گروه‌ها اشاره و بیان کردند که این شیوه خودتنظیم‌گری الزامات و قواعد خودش را دارا است. مسئله‌ جایگاه نهادهای صنفی در حکمرانی و تنظیم‌گری مجازی نیاز به گفتگو و بحث دارد. نهادهای مسئول و همکار در این زمینه باید برای ابراز تمایل فعالین رسانه‌ای برای همکاری و همراهی در جهت تدوین مشارکتی سیاست‌های تنظیم‌گری ارزش قائل شوند.

یک محدودیت مهم در کلاب هاوس

پنل سوم رویداد تنظیم‌گری کلاب‌هاوس با سخنرانی حسن خجسته، عضو هیئت علمی دانشگاه صداوسیما آغاز شد.خجسته با اشاره به اینکه کلاب‌هاوس یک نرم‌افزار ایدئولوژیک است گفت: هر جا که ادمین دارد، یک رویکرد ایدئولوژیک قطعی وجود دارد. ممکن است تعداد زیادی در روم‌ها شرکت کنند و تعداد زیادی هم برای مشارکت در گفت‌وگو درخواست داشته باشند؛ اما ادمین به دلیلی که خودش می‌داند همه را در مشارکت دخیل نمی‌کند و نمی‌پذیرد؛ این‌یک رویکرد ایدئولوژیک و یک محدودیت است.

خجسته با بیان مقدمه‌ای بر تنظیم‌گری؛ دولت مسئول، رسانه مسئول و پاسخگو و همچنین کاربر مسئول را به‌عنوان سه محور تنظیم‌گری معرفی کرد و گفت: ما در ایران، کششمان به سمت [فقط] رسانه مسئول و کاربر مسئول است و مسئله‌ دولت مسئول را کمتر مورد بحث قرار می‌دهیم.

محمدقلی میناوند، دکتری علوم سیاسی و عضو هیئت علمی دانشگاه صداوسیما، دومین سخنران، سخنان خود را با توضیح پیرامون انواع تنظیم‌گری آغاز و بیان کرد: ما دو نوع تنظیم‌گری را به‌صورت کلی، در ادبیات این موضوع می‌شناسیم: خودتنظیم‌گری و تنظیم‌گری دولتی یا حاکمیتی. درواقع یک دوگانه یا تقابلی وجود دارد بین اینکه این شبکه‌ها و افراد فعال در آن، خودشان یک سری قواعد و چارچوب به فعالیت‌ها بدهند یا اینکه یک سری قوانین از خارج این فضا بر آن‌ها اعمال شود. اینکه افراد خودتنظیم‌گری کنند بستگی به کنشگران و فعالان این شبکه‌ها دارد که چگونه رفتار خود را مدیریت می‌کنند.

جای خالی کاربری تبلیغاتی در کلاب هاوس

در ادامه پنل، محمدعلی حکیم‌ آرا، عضو هیئت علمی دانشگاه صداوسیما، به استقبال مخاطبان از کلاب‌هاوس اشاره کرد و آن را صرفاً یک نوع استقبال کیفی دانست و گفت: ما در موقعیتی به سر می‌بریم که کلاب‌هاوس مورد استقبال پرشوری قرارگرفته است؛ اما این پرشوری به لحاظ کیفی است، نه کمی. یکی از ویژگی‌های شبکه‌های اجتماعی که کلاب‌هاوس فاقد آن است، کاربری تبلیغاتی آن است. اتفاقاً همین ویژگی خاص نقطه قوت آن نیز به شمار می‌رود.

سه فاز تنظیم‌گری کلاب‌هاوس

آخرین پنل این رویداد نیز با رویکرد کسب‌وکار رسانه‌ای و از دید فعالین این حوزه به بررسی تنظیم‌گری کلاب‌هاوس پرداخت. ابوذر مهرمنش دکترای مدیریت و فعال حوزه کسب‌وکارهای دیجیتال گفت: تنظیم‌گری باید اولاً روی خود پلتفرم انجام گیرد که شامل تطابق با قوانین کشور، اطمینان از امنیت اطلاعات، احراز بی‌طرفی و مسائلی از این‌ دست می‌شود؛ سطح بعدی نیز درون پلتفرم‌هاست که شامل احراز هویت و رعایت قوانین جاری کشور است. وی در نهایت سه فاز پیشنهادی خود در خصوص تنظیم‌گری پلتفرم‌های مختلف ازجمله کلاب‌هاوس را شامل به رسمیت شناختن پلتفرم در داخل کشور، ارتباط با سایر پلتفرم‌ها و یکپارچگی محتوایی و ایجاد زمینه برای پیگیری قانون بیان کرد.

در ادامه یاسر خوشنویس، پژوهشگر جامعه‌شناسی فناوری، در سخنانی با اشاره به اینکه سیاست تنبیهی و فیلترینگ در سال‌های اخیر کم اثر شده، ماهیت تنظیم‌گری را امری مشارکتی عنوان کرد و گفت: کلاب هاوس امکاناتی را برای جامعه فراهم کرده که می توان از آن در چارچوب منطقی استفاده کرد.

مزیت‌ رقابتی کلاب‌هاوس، حذف فاصله‌های اجتماعی

در پایان پنل چهارم موسی زمانزاده، دکتری تخصصی مدیریت و برنامه‌ریزی فرهنگی و مدیر پلتفرم ویدانه نیز با بیان این نکته که مزیت‌ رقابتی کلاب‌هاوس، حذف فاصله‌های اجتماعی است، بیان کرد: افراد فارغ از جایگاه اجتماعی خود می‌توانند با یکدیگر ارتباط برقرار کنند و ارتباطات انسانی نیز در کلاب‌هاوس ساده‌سازی شده است، زیرا تولید زبانی و صوتی اساس ارتباطات افراد و رایج‌ترین نوع ارتباط است. وی با پیشنهاد توصیفی فکر کردن به‌ جای تجویزی اندیشیدن در کسب‌وکارهای رسانه‌ای گفت: رویکرد توصیفی بر پایه سناریو و تصمیم چارچوبی بوده و برخلاف رویکرد تجویزی، خشک و غیرقابل انعطاف نیست.