فتوای مراجع تقلید درباره تاخیر انداختن غسل واجب

به گزارش خبرنگار مهر، روزه داران در ماه مبارک رمضان از اذان صبح تا اذان مغرب باید از برخی کارها اجتناب کنند تا روزه آنان باطل نشود و در صورت انجام بعضی کارها، روزه شخص روزه دار باطل می‌شود، خوردن و آشامیدن، جماع، استمناء، دروغ بستن به خدا و پیغمبر و جانشینان پیغمبر علیهم السلام، رساندن غبار غلیظ به حلق، فرو بردن تمام سر در آب، باقی ماندن بر جنابت و حیض و نفاس تا اذان صبح، اماله کردن با چیزهای روان و قی کردن از جمله چیزهایی است که روزه را باطل می‌کند و غالباً مراجع تقلید بر آن اتفاق نظر دارند. البته برخی از مراجع در مواردی از آن‌ها نظر متفاوتی دارند.

حضرت آیت الله خامنه‌ای:

سوال ۱۵۹- آیا فرو بردن سر در آب مضاف مبطل روزه است؟

ج) مبطل نیست مگر در گلاب که احتیاط واجب آن است که سر در آن فرو نبرد.

سوال ۱۶۰- کسی که با پوشیدن لباس مخصوص (مانند لباس غواصی) بدون اینکه بدنش خیس شود، در آب فرو رود، روزه اش چه حکمی دارد؟

ج) اگر لباس به سر او چسبیده باشد، صحت روزه اش محل اشکال است و بنا بر احتیاط وجوبی قضای آن لازم است.

سوال ۱۶۱- از لثه شخص روزه داری خون زیادی خارج می‌شود، آیا روزه اش باطل می‌شود؟ آیا برای او ریختن آب با ظرف بر سرش جایز است؟

ج) با خروج خون از لثه تا آن را فرو نبرده است، روزه باطل نمی‌شود. همچنین ریختن آب بر روی سر توسط ظرف و مانند آن به صحت روزه ضرر نمی‌رساند.

سوال ۱۶۲- اگر شخص روزه دار جنب باشد و تا قبل از اذان ظهر متوجه آن نشود و پس از آن غسل ارتماسی نماید، آیا روزه اش باطل می‌شود؟ و اگر بعد از غسل متوجه شود که در حال روزه غسل ارتماسی نموده است، آیا قضای آن واجب است؟

ج) اگر غسل ارتماسی بر اثر فراموشی و غفلت از روزه دار بودن باشد، غسل و روزه او صحیح است و قضای روزه اش بر او واجب نیست.

سوال ۱۰۹- کسی که آب در اختیار ندارد و یا به دلیل عذری دیگر غیر از تنگی وقت نمی‌تواند غسل جنابت بکند، آیا جایز است عمداً خود را در شب‌های ماه مبارک رمضان از طریق حلال جنب کند؟

ج) اگر وظیفه او تیمم باشد و بعد از اینکه خود را جنب کرده، وقت کافی برای تیمم داشته باشد، این کار برای وی جایز است.

سوال ۱۱۰- کسی که پیش از اذان صبح، با حالت احتلام از خواب بیدار می‌شود، آیا می‌تواند تا نزدیک اذان، غسل نکند و تیمم کند؟

ج) اگر غسل را به تأخیر اندازد تا جایی که وقت تنگ شود، گناه کرده است. در این صورت باید پیش از اذان صبح، تیمم کند و روزه او صحیح است.

سوال ۱۱۱- اگر فرد جنب در ماه رمضان عمدأ غسل نکند تا وقت تنگ شود و با تیمم وارد صبح شود حکم روزه اش چیست؟

ج) روزه اش صحیح است گرچه در فرض سوال مرتکب معصیت شده است.

سوال ۱۱۲- اگر غسل جنابت برای روزه ماه رمضان یا روزه‌های دیگر فراموش شود و در اثناء روز به یاد انسان بیفتد، چه حکمی دارد؟

ج) اگر در روزه ماه رمضان غسل جنابت را در شب تا طلوع فجر فراموش کند و با حالت جنابت صبح نماید، روزه اش باطل است و احوط این است که قضای روزه ماه رمضان هم در این حکم به آن ملحق شود. ولی در سایر روزه‌ها، روزه بر اثر آن باطل نمی‌شود.

سوال ۱۱۳- شخصی در ماه مبارک رمضان قبل از اذان صبح بیدار شده و متوجه محتلم شدن خود نشده و دوباره خوابیده و در اثنای اذان صبح بیدار شده و علم به جنابت خود پیدا می‌کند و یقین دارد که احتلامش قبل از اذان صبح بوده است، روزه او چه حکمی دارد؟

ج) اگر پیش از اذان صبح متوجه احتلام خود نشده است، روزه اش صحیح است.

سوال ۱۱۴- اگر مکلف در شب ماه رمضان قبل از فجر شک کند که محتلم شده یا نه، ولی به شک خود اعتنا نکند و دوباره بخوابد و بعد از اذان صبح بیدار شود و متوجه گردد که قبل از طلوع فجر محتلم شده است، چه حکمی دارد؟

ج) اگر بعد از بیداری اول اثری از احتلام در خود مشاهده نکند، بلکه فقط احتمال آن را بدهد و چیزی بر او کشف نشود و تا بعد از اذان بخوابد، روزه اش صحیح است، هرچند بعد از آن معلوم شود که احتلام او مربوط به قبل از اذان صبح است.

سوال ۱۱۵- اگر فردی به سبب برخی از مشکلات تا اذان صبح بر جنابت باقی بماند، آیا روزه گرفتن در آن روز برای او جایز است؟

ج) در غیر ماه رمضان و قضای آن اشکال ندارد، ولی نسبت به روزه ماه رمضان تفصیل دارد اگر معذور از غسل است، تیمم کردن بر او واجب است و اگر تیمم هم نکند، روزه اش صحیح نیست.

سوال ۱۱۶- آیا جایز است شخص جنب بعد از طلوع آفتاب غسل جنابت نماید و روزه قضا یا مستحب بگیرد؟

ج) اگر عمدأ تا طلوع فجر بر جنابت باقی بماند، روزه ماه رمضان و قضای آن از او صحیح نیست، ولی اقوی صحت روزه‌های دیگر به خصوص روزه مستحبی است.

سوال ۱۱۷- اگر مکلف در شب ماه رمضان قبل از اذان صبح بیدار شود و ببیند که محتلم شده است و دوباره پیش از اذان صبح به امید اینکه برای غسل کردن بیدار می‌شود بخوابد و تا بعد از طلوع آفتاب در خواب بماند و غسل خود را تا اذان ظهر به تأخیر بیندازد و بعد از اذان ظهر غسل کرده و نماز ظهر و عصر بخواند، روزه آن روز او چه حکمی دارد؟

ج) در فرض سوال که خواب اول است روزه اش صحیح است ولی اگر دوباره خوابید و تا صبح بیدار نشد باید قضای آن روز را به جا آورد.

سوال ۱۱۸- سال قبل در سحر ماه رمضان غسل جنابت بر من واجب شد و وقتی بیدار شدم با خود گفتم صبر می‌کنم تا وقت تنگ شود آنگاه تیمم به نیابت از غسل می‌کنم ولی خوابم برد و بیدار نشدم تکلیف من چیست؟

ج) اگرچه بنا داشتید به وظیفه خود در تنگی وقت عمل کنید، لکن قضای آن روز بر شما واجب است بلی اگر وظیفه شما تیمم بوده باشد و تصمیم بر تیمم هم قبل از فجر داشته باشید لکن خوابتان برده باشد، در خواب اول روزه صحیح است.

سوال ۱۱۹- اگر فرد جنب نزدیک اذان صبح از خواب بیدار شده و اقدام به غسل نماید اما قبل از اتمام غسل اذان گفته شود، روزه او چه حکمی پیدا می‌نماید؟

ج) اگر با علم یا گمان به اینکه وقت برای غسل دارد، شروع به غسل کرده، کفایت می‌کند و روزه اش صحیح است.

سوال ۱۲۰. اگر قبل از اذان صبح شروع به غسل کنم ولی در اثنای غسل، وقت اذان صبح فرا برسد، (مثلاً در حال شستن سر و گردن یا نیمه راست هستم که اذان شروع شود) آیا روزه ام صحیح است؟

ج) اگر اعتقاد داشته اید که وقت برای غسل دارید، روزه تان صحیح است.

سوال ۱۲۱- ما در منطقه سردسیری زندگی می‌کنیم که نه حمام دارد و نه مکانی برای استحمام، وقتی در ماه مبارک رمضان به حالت جنابت از خواب بیدار می‌شویم، با توجه به اینکه غسل کردن جوانان در نیمه شب در برابر مردم با آب مشک یا حوض عیب شمرده می‌شود و آب هم در آن وقت سرد است، تکلیف ما برای روزه فردا چیست؟ آیا تیمم جایز است؟ در صورتی که غسل نکند، افطار کردن روزه آن روز چه حکمی دارد؟

ج) مجرد مشقت یا عیب شمرده شدن اغتسال جوانان در نیمه شب، عذر شرعی محسوب نمی‌شود، بلکه مادامی که غسل، حرجی و موجب ضرر برای مکلف نشود، غسل کردن به هر صورتی که امکان دارد واجب است، و در صورت حرج یا ضرر باید قبل از طلوع فجر تیمم کند و با تیمم بدل از غسل جنابت پیش از طلوع فجر روزه اش صحیح است، و اگر تیمم نکند روزه اش باطل است، ولی امساک در طول روز بر او واجب می‌باشد.

سوال ۱۲۲- شخصی در ماه رمضان در جایی مهمان شد و شب را در آن منزل خوابید و در نیمه‌های شب محتلم گردید و چون مهمان بود و با خود لباسی نداشت، برای فرار از روزه، تصمیم گرفت بعد از طلوع فجر مسافرت نماید، لذا بعد از طلوع فجر بدون اینکه چیزی بخورد به قصد مسافرت، حرکت نمود. سؤال این است که آیا قصد سفر توسط او موجب سقوط کفاره هست یا خیر؟

ج) اگر با حالت جنابت از خواب بیدار شود و علم به جنب بودن خود داشته باشد و قبل از فجر اقدام به غسل یا تیمم نکند، مجرد قصد سفر در شب و یا مسافرت در روز برای سقوط کفاره از او کافی نیست.

سوال ۱۲۳- در بعضی از روزهای ماه مبارک رمضان در منزل یکی از اقوام بودم که بر اثر زکام و خجالت و حیا مجبور شدم با خاک، تیمم بدل از غسل واجب بکنم و تا نزدیک ظهر غسل نکردم. این کار برای چند روز تکرار شد، آیا روزهام در آن روزها صحیح است یا خیر؟

ج) ترک غسل جنابت قبل از طلوع فجر روزی که می‌خواهید روزه بگیرید. و انجام تیمم بدل از غسل به جای آن، اگر به خاطر عذر شرعی باشد و یا تیمم در آخر وقت و به خاطر تنگی آن باشد، موجب بطلان روزه نیست و روزه شما با تیمم صحیح است. در غیر این صورت، روزه شما در آن روزها باطل است.

سوال ۱۲۴- کسی که به سن تکلیف رسیده ولی جاهل به وجوب غسل و کیفیت آن بوده و بعد از گذشت مدتی در حدود ده سال متوجه مسأله تقلید و وجوب غسل بر او شده است، چه حکمی دارد؟ وظیفه او نسبت به قضای نمازها و روزه‌های گذشته اش چیست؟

ج) قضای نمازهایی که در حال جنابت خوانده، بر او واجب است، و همچنین قضای روزه هم در صورتی که می دانسته جنب است، ولی جاهل به وجوب غسل بر جنب برای روزه گرفتن بوده، بر او واجب است.

سوال ۱۲۵- اگر شخصی در حال جنابت چند روز روزه بگیرد و نداند که طهارت از جنابت شرط صحت روزه است، آیا کفاره روزه‌هایی که در حال جنابت گرفته بر او واجب است یا اینکه قضای آن‌ها کافی است؟

ج) در فرض مرقوم قضا کفایت می‌کند.

سوال ۲۶- جوانی بر اثر نادانی قبل از چهارده سالگی و بعد از آن، اقدام به استمنا می کرده که بر اثر آن از او منی خارج می شده، ولی نمی دانسته که خروج منی باعث جنابت می‌شود و باید برای نماز و روزه غسل کند، تکلیف او چیست؟ آیا برای مدتی که استمنا می کرده و منی از او خارج می شده، غسل بر او واجب است؟ آیا نماز و روزه‌های او از گذشته تا حال که در حال جنابت انجام گرفته باطل بوده و قضای آنها واجب است؟

ج) برای هر چند بار خروج منی اگر تا به حال غسل نکرده است یک غسل جنابت کافی است، و باید همه نمازهایی را که یقین دارد در حال جنابت خوانده است، قضا نماید. و اگر این عمل در شب‌های ماه رمضان انجام گرفته و جاهل به موضوع جنابت بوده، روزه‌های او قضا ندارد و محکوم به صحت است. ولی اگر عالم به خروج منی و جنابت بوده و نمی دانسته که برای صحت روزه، غسل بر او واجب است، باید روزه همه روزهایی را که در حال جنابت گرفته است قضا نماید.

سوال ۱۲۷- آیا جماع از نشانه‌های بلوغ محسوب می‌شود و با انجام آن، تکالیف شرعی واجب می‌گردند؟ و اگر فردی از آن آگاهی نداشته باشد و چندین سال بگذرد، آیا غسل جنابت بر او واجب می‌شود؟ و آیا اگر اعمال مشروط به طهارت مانند نماز و روزه را قبل از غسل جنابت انجام بدهد، آن اعمال باطل هستند و قضای آنها واجب است؟

ج) مجرد جماع بدون انزال و خروج منی از نشانه‌های بلوغ نیست، ولی باعث جنابت می‌شود و واجب است هنگام رسیدن به سن بلوغ غسل کند و تا زمانی که یکی از نشانه‌های بلوغ در فردی تحقق پیدا نکرده، شرعا حکم به بلوغ او نمی‌شود و مکلف به احکام شرعی نیست و کسی که در کودکی بر اثر جماع جنب شده و سپس بعد از رسیدن به سن بلوغ، بدون انجام غسل جنابت نماز خوانده و روزه گرفته، واجب است نمازهای خود را اعاده کند، ولی در صورتی که جهل به جنابت داشته، قضای روزهایش واجب نیست.

سوال ۱۲۸- من غسل جنابت را به این ترتیب انجام می داده ام که ابتدا سمت راست بدن بعد سر و سپس قسمت چپ بدن را می‌شستم. در سؤال و تحقیق در این زمینه هم کوتاهی کرده ام، نماز و روزه ام چه حکمی دارند؟

ج) غسل به کیفیت مذکور باطل است و موجب رفع حدث نمی‌شود. لذا نمازهایی که با چنین غسلی خوانده شده، باطل و قضای آنها واجب است. ولی روزه‌های با فرض اینکه معتقد به صحت غسل به صورت مذکور بوده اید و بقای شما بر جنابت عمدی نبوده است مجکوم به صحت است.

سوال ۱۲۹- شخصی بر اثر جهل به حکم شرعی، مدتی ترتیب را در غسل رعایت نکرده است، نماز و روزه او چه حکمی دارد؟

ج) اگر غسل را به نحوی انجام داده که شرعأ باطل است، قضای نمازهایی که در این حالت با حدث اکبر خوانده، واجب است. ولی روزه اش، اگر در آن هنگام اعتقاد به صحت غسل خود داشته، محکوم به صحت است.

سوال ۱۳۰- در حدود ۲ سال پیش در رساله چند مرجع، فتوای حضرت آقا در مورد رعایت ترتیب بین راست و چپ در غسل را این گونه یافتم که این رعایت بنا بر احتیاط واجب است. آن احتیاط را به مرجع دیگری که رعایت ترتیب را احتیاط مستحب می‌دانست، عدول کردم. حالا فهمیدم که فتوای آقا وجوب رعایت ترتیب است، تکلیف من نسبت به نماز و روزه‌هایم در طول این دو سال چگونه است؟

ج) نماز و روزه‌های گذشته محکوم به صحت است.

سوال ۱۳۱- اگر شخصی در ماه مبارک رمضان سه بار غسل جنابت کند، مثلاً در روزهای بیستم، بیست و پنجم و بیست و هفتم غسل نماید، و بعد یقین کند که یکی از آن غسل‌ها باطل بوده است، نماز و روزه او چه حکمی دارد؟

ج) روزه اش صحیح است، ولی بنا بر احتیاط، قضای نمازها به طوری که یقین به فراغت ذمه پیدا کند، واجب است.

سوال ۱۳۲- اگر شخصی در ماه مبارک رمضان با آب نجس غسل کند و بعد از یک هفته متوجه شود که آن آب نجس بوده است، نماز و روزه او در این مدت چه حکمی دارد؟

ج) نمازش باطل و قضای آن واجب است، ولی روزه‌های او محکوم به صحت است.

سوال ۱۳۳- شخصی مبتلا به بیماری بیرون آمدن مستمر قطرات بول به صورت موقت است، یعنی بعد از بول کردن، به مدت یک ساعت یا بیشتر قطرات آن از او خارج می‌گردد. با توجه به اینکه وی در بعضی از شب‌ها جنب شده و گاهی یک ساعت قبل از اذان بیدار می‌شود و احتمال می‌دهد که بعد از آن منی با قطرات بول خارج شود، نسبت به روزه اش چه تکلیفی دارد؟ وظیفه او برای اینکه با طهارت داخل وقت شود، چیست؟

ج) اگر قبل از اذان صبح، غسل جنابت و یا تیمم بدل از آن انجام داده، روزه او صحیح است، هرچند بعد از آن بدون اختیار از او منی خارج شود.

حضرت آیت الله صافی گلپایگانی:

مسأله ۱۶۱۷- اگر روزه‎ دار عمداً تمام سر را در آب فرو برد، اگر چه باقی بدن او از آب بیرون باشد بنابر احتیاط واجب روزه اش باطل می‌شود ولی اگر تمام بدن را آب بگیرد و مقداری از سر بیرون باشد، روزه باطل نمی‌شود.

مسأله ۱۶۱۸- اگر نصف سر را یک دفعه و نصف دیگر آن را دفعه دیگر در آب فرو برد که هیچ وقت تمام سر زیر آب نباشد، روزه اش باطل نمی‌شود.

مسأله ۱۶۱۹- اگر قصد داشت که سر را زیر آب فرو ببرد و شک کرد که تمام سر زیر آب رفت یا نه، بنابر احتیاط واجب روزه اش باطل است.

مسأله ۱۶۲۰- اگر تمام سر زیر آب برود ولی مقداری از موها بیرون بماند، روزه باطل می‌شود.

مسأله ۱۶۲۱- اگر سر را در گلاب فرو برد بنابر احتیاط واجب روزه باطل می‌شود. چنان که احتیاط واجب آن است که سر را در آب‌های مضاف دیگر هم فرو نبرد ولی در چیزهای دیگر که روان است اشکال ندارد.

مسأله ۱۶۲۲- اگر روزه ‎دار بی‌اختیار در آب بیفتد و تمام سر او را آب بگیرد یا فراموش کند که روزه است و سر را در آب فرو برد، روزه اش باطل نمی‌شود.

مسأله ۱۶۲۳- اگر با اطمینان به اینکه آب سر او را نمی‌گیرد، خود را در آب بیندازد و آب تمام سر او را بگیرد، روزه اش اشکال ندارد.

مسأله ۱۶۲۴- اگر فراموش کند که روزه است و سر را در آب فرو برد، یا دیگری به زور سر او را در آب فرو برد، چنان چه در زیر آب یادش بیاید که روزه است یا آن کس دست خود را بردارد، باید فوراً سر را بیرون آورد و چنان چه بیرون نیاورد بنابر احتیاط واجب روزه اش باطل می‌شود.

مسأله ۱۶۲۵- اگر فراموش کند که روزه است و به نیت غسل سر را در آب فرو برد، روزه و غسل او صحیح است.

مسأله ۱۶۲۶- اگر بداند که روزه است و عمداً برای غسل کردن سر را در آب فرو برد چنان چه روزه او مثل روزه رمضان واجب معین باشد، روزه و غسل هر دو باطل است و اگر روزه مستحب باشد یا روزه واجبی باشد که مثل روزه کفاره وقت معینی ندارد و تمام کردن آن واجب نباشد غسل صحیح و روزه باطل می‌باشد.

مسأله ۱۶۲۷- اگر برای آنکه کسی را از غرق شدن نجات دهد، سر را در آب فرو برد اگر چه نجات دادن او واجب باشد، روزه اش باطل می‌شود.

باقی ماندن بر جنابت و حیض و نفاس تا اذان صبح

مسأله ۱۶۲۸- اگر جنب عمداً تا اذان صبح غسل نکند، یا اگر وظیفه او تیمم است عمداً تیمم ننماید در روزه ماه رمضان و قضای آن، روزه اش باطل است و در غیر این دو احوط باقی نماندن بر جنابت است تا صبح.

مسأله ۱۶۲۹- اگردر ماه رمضان تا اذان صبح غسل نکند و تیمم هم ننماید ولی از روی عمد نباشد، مثل آنکه دیگری نگذارد غسل و تیمم کند روزه اش صحیح است.

مسأله ۱۶۳۰- کسی که جنب است و می‌خواهد روزه ماه رمضان یا قضای آن را بگیرد، چنان چه عمداً غسل نکند تا وقت تنگ شود، معصیت کرده، و احوط آن است که تیمم کند و روزه بگیرد و بعد هم آن را به جا آورد و در قضای موسع روزه باطل است.

مسأله ۱۶۳۱- اگر جنب در ماه رمضان غسل را فراموش کند و بعد از یک روز یادش بیاید، باید روزه آن روز را قضا نماید و اگر بعد از چند روز یادش بیاید، باید روزه هر چند روزی را که یقین دارد جنب بوده قضا نماید مثلاً اگر نمی‌داند سه روز جنب بوده یا چهار روز، باید روزه سه روز راقضا کند.

مسأله ۱۶۳۲- کسی که در شب ماه رمضان برای هیچکدام از غسل و تیمم وقت ندارد، اگر خود را جنب کند، روزه اش باطل است و قضا و کفاره بر او واجب می‌شود ولی اگر برای تیمم وقت دارد چنان چه خود را جنب کند معصیت کرده ولی واجب است تیمم نماید و روزه اش صحیح است.

مسأله ۱۶۳۳- اگر گمان کند که برای غسل وقت دارد و خود را جنب نماید و بعد بفهمد وقت تنگ بوده چه جستجو کرده و چه نکرده واجب است با تیمم روزه بگیرد و روزه اش صحیح است.

مسأله ۱۶۳۴- کسی که در شب ماه رمضان جنب است و می‌داند که اگر بخوابد تا صبح بیدار نمی‌شود، نباید پیش از غسل کردن بخوابد و چنان چه بخوابد و تا صبح بیدار نشود، روزه اش باطل است و قضا و کفاره بر او واجب می‌شود.

مسأله ۱۶۳۵- جنب اگر عادت و اطمینان به بیدار شدن قبل از اذان صبح ندارد بنابر احتیاط واجب نباید پیش از غسل بخوابد و اگر بخوابد خواب اول باشد یا دوم حکم باقی ماندن عمدی با جنابت تا صبح را دارد که باید قضای روزه را بگیرد و کفاره نیز بدهد.

مسأله ۱۶۳۶- کسی که در شب ماه رمضان جنب است اگر عادت و اطمینان به بیدار شدن پیش از اذان صبح را دارد جایز است با تصمیم به آنکه بعد از بیدار شدن غسل کند بخوابد و چنان چه در این صورت اتفاقاً تا صبح خواب بماند روزه اش صحیح است.

مسأله ۱۶۳۷- کسی که در شب ماه رمضان جنب است و می‌داند که اگر بخوابد پیش از اذان صبح بیدار می‌شود، چنان چه غفلت داشته باشد که بعد از بیدار شدن باید غسل کند، در صورتی که بخوابد و تا اذان صبح خواب بماند اگر خواب اول او باشد روزه اش صحیح است، نه قضا دارد و نه کفاره و در خواب دوم و سوم فقط قضا بر او واجب می‌شود.

مسأله ۱۶۳۸- کسی که در شب ماه رمضان جنب است و می‌داند که اگر بخوابد پیش از اذان صبح بیدار می‌شود، چنان چه نخواهد بعد از بیدارشدن غسل کند، یا تردید داشته باشد که غسل کند یا نه، در صورتی که بخوابد و بیدار نشود، روزه اش باطل است.

مسأله ۱۶۳۹- اگر جنب در شب ماه رمضان بخوابد و بیدار شود و بداند که اگر دوباره بخوابد پیش از اذان صبح بیدار می‌شود و تصمیم هم داشته باشد که بعد از بیدار شدن غسل کند، چنان چه دوباره بخوابد و تا اذان بیدار نشود، باید روزه آن روز را قضا کند و هم چنین اگر از خواب دوم بیدار شود و برای مرتبه سوم بخوابد و تا اذان صبح بیدار نشود، قضای روزه آن روز بر او واجب می‌شود و بنابر احتیاط لازم کفاره هم بر او واجب می‌شود.

مسأله ۱۶۴۰- بنابر احتیاط واجب خوابی را که در آن محتلم شده، باید خواب اول حساب کند. پس اگر بعد از بیدار شدن دوباره بخوابد و بداند یا عادت به بیدار شدن داشته باشد و تصمیم هم داشته باشد که بعد از بیدار شدن غسل کند، چنان چه تا اذان خواب بماند بنا بر احتیاط واجب باید قضای آن روز را بگیرد. و اگر دوباره بیدار شود و بداند یا عادت به بیدار شدن داشته باشد و تصمیم داشته باشد که بعد از بیدار شدن غسل کند در صورتی که باز هم بخوابد و تا اذان خواب بماند، باید قضای آن روز را بگیرد و بنابر احتیاط مستحب مؤکد کفاره هم بر او واجب می‌شود.

مسأله ۱۶۴۱- اگر روزه‎ دار، در روز محتلم شود، واجب نیست فوراً غسل کند.

مسأله ۱۶۴۲- هر گاه در ماه رمضان بعد از اذان صبح بیدار شود و ببیند محتلم شده، اگر چه بداند پیش از اذان محتلم شده روزه اش صحیح است.

مسأله ۱۶۴۳- کسی که می‌خواهد قضای روزه رمضان را بگیرد، هرگاه تا اذان صبح جنب بماند، اگر چه از روی عمد نباشد اگر وقت وسعت داشته باشد روزه او باطل است و اگر وقت تنگ باشد، احتیاط واجب، گرفتن روزه آن روز و عوض آن بعد از ماه مبارک است.

مسأله ۱۶۴۴- کسی که می‌خواهد قضای روزه رمضان را بگیرد، اگر بعد از اذان صبح بیدار شود و ببیند محتلم شده است و بداند پیش از اذان محتلم شده است چنان چه وقت قضای روزه تنگ است، مثلاً پنج روز روزه قضای رمضان دارد و پنج روز هم به رمضان مانده است، بنابر احتیاط واجب باید آن روز را روزه بگیرد و بعد از رمضان هم عوض آن را به جا آورد و اگر وقت قضای روزه تنگ نیست، روزه اش باطل است.

مسأله ۱۶۴۵- اگر در روزه واجب غیر روزه رمضان و قضای آن تا اذان صبح جنب بماند ولو از روی عمد باشد، چنان چه وقت آن روز معین است مثلاً نذر کرده که آن روز را روزه بگیرد، روزه اش صحیح است، و اگر مثل روزه کفاره وقت آن معین نیست، احتیاط مستحب آن است که غیر از آن روز، روز دیگری را روزه بگیرد.

مسأله ۱۶۴۶- اگر زن، پیش از اذان صبح از حیض یا نفاس پاک شود و عمداً غسل نکند، یا اگر وظیفه او تیمم است عمداً تیمم نکند، روزه اش باطل است.

مسأله ۱۶۴۷- اگر زن، پیش از اذان صبح از حیض یا نفاس پاک شود و برای غسل وقت نداشته باشد، چنان چه بخواهد روزه واجبی بگیرد که مثل روزه رمضان وقت آن معین است، باید تیمم نماید و بنابر احتیاط مستحب تا اذان صبح بیدار بماند. و اگر بخواهد روزه مستحب یا روزه واجبی بگیرد که مثل روزه کفاره وقت آن معین نیست نمی‌تواند با تیمم روزه بگیرد.

مسأله ۱۶۴۸- اگر زن، نزدیک اذان صبح از حیض یا نفاس پاک شود و برای هیچکدام از غسل و تیمم وقت نداشته باشد، یا بعد از اذان بفهمد که پیش از اذان پاک شده، چنان چه روزه‌ای را که می‌گیرد مثل روزه رمضان واجب معین باشد صحیح است و اگر روزه مستحب یا روزه‌ای باشد که مثل روزه کفاره وقت آن معین نیست، صحیح بودن آن اشکال دارد

مسأله ۱۶۴۹- اگر زن، بعد از اذان صبح از خون حیض یا نفاس پاک شود، یا در بین‌روز خون حیض یا نفاس ببیند، اگر چه نزدیک مغرب باشد، روزه اش باطل است.

مسأله ۱۶۵۰- اگرزن، غسل حیض یا نفاس را فراموش کند و بعد از یک روز یا چند روز یادش بیاید، قضای روزه‌هایی را که گرفته بنابر احتیاط، مستحب است که بگیرد.

مسأله ۱۶۵۱- اگر زن، پیش از اذان صبح از حیض یا نفاس پاک شود و در غسل کردن کوتاهی کند و تا اذان غسل نکند، روزه اش باطل است. ولی چنان چه کوتاهی نکند مثلاً منتظر باشد که حمام زنانه شود، اگر چه سه مرتبه بخوابد و تا اذان غسل نکند و در تنگی وقت تیمم کند یا از تیمم هم عاجز باشد روزه اش صحیح است.

مسأله ۱۶۵۲- اگر زنی که در حال استحاضه است، غسل‌های خود را به تفصیلی که در مسأله ۴۲۳ ۴۲۴ گفته شد به جا آورد، روزه اش صحیح است.

مسأله ۱۶۵۳- کسی که مس میت کرده یعنی جایی از بدن خود را به بدن میت رسانده، می‌تواند بدون غسل مس میت روزه بگیرد و اگر در حال روزه هم میت را مس نماید، روزه اش باطل نمی‌شود.

حضرت آیت الله سیدعلی سیستانی:

فرو بردن تمام سر در آب روزه را باطل نمی‌کند؛ ولی کراهت شدید دارد و احتیاط مستحب در ترک آن است.

باقی ماندن بر جنابت و حیض و نفاس تا اذان صبح

مسأله ۱۶۰۷ زنی که در شب ماه رمضان از حیض یا نفاس پاک شده، اگر عمداً غسل نکند تا وقت تنگ شود، باید تیمم نماید، و روزه آن روزش صحیح است.

مسأله ۱۶۰۸ اگر زن پیش از اذان صبح در ماه رمضان از حیض یا نفاس پاک شود و برای غسل وقت نداشته باشد، باید تیمم نماید، ولی لازم نیست تا اذان صبح بیدار بماند. و همچنین است حکم جنب در صورتی که وظیفه‌اش تیمم باشد.

مسأله ۱۶۰۹ اگر زن نزدیک اذان صبح در ماه مبارک رمضان از حیض یا نفاس پاک شود، و برای هیچ‌کدام از غسل و تیمم وقت نداشته باشد، روزه‌اش صحیح است.

مسأله ۱۶۱۰ اگر زن بعد از اذان صبح از خون حیض یا نفاس پاک شود، یا در بین روز خون حیض یا نفاس ببیند، اگرچه نزدیک مغرب باشد، روزه او باطل است.

مسأله ۱۶۱۱ اگر زن غسل حیض یا نفاس را فراموش کند، و بعد از یک روز یا چند روز یادش بیاید، روزه‌هایی که گرفته صحیح است.

مسأله ۱۶۱۲ اگر زن پیش از اذان صبح در ماه رمضان از حیض یا نفاس پاک شود و در غسل کوتاهی کند و تا اذان غسل نکند، و در تنگی وقت تیمم هم نکند چنانچه گذشت روزه آن روز را باید تمام کند و قضا نماید، ولی چنانچه کوتاهی نکند مثلاً منتظر باشد که حمام زنانه شود، اگرچه سه مرتبه بخوابد و تا اذان غسل نکند، و در تیمم کردن کوتاهی نکند، روزه او صحیح است.

مسأله ۱۶۱۳ اگر زنی در حال استحاضه کثیره است، هرچند غسل‌های خود را به تفصیلی که در احکام استحاضه در مسأله (۳۹۴) ذکر شد به‌جا نیاورد، روزه او صحیح است. همچنان که در استحاضه متوسطه اگرچه غسل نکند، روزه‌اش صحیح است.

مسأله ۱۶۱۴ کسی که مسّ میت کرده یعنی جایی از بدن خود را به بدن میت رسانده می‌تواند بدون غسل مسّ میت روزه بگیرد، و اگر در حال روزه هم میت را مسّ نماید، روزه او باطل نمی‌شود.

حضرت آیت الله جعفر سبحانی:

مسأله ۱۲۸۱- اگر روزه دار عمداً تمام سر را در آب فرو برد، اگرچه باقی بدن او از آب بیرون باشد، باید قضای آن روزه را بگیرد. ولی اگر تمام بدن را آب بگیرد و مقداری از سر بیرون باشد، روزه باطل نمی‌شود.

مسأله ۱۲۸۲- اگر نصف سر را یک دفعه و نصف دیگر آن را دفعه دیگر در آب فرو برد، روزه اش باطل نمی‌شود.

مسأله ۱۲۸۳- اگر قصد فرو بردن سر در آب نداشته ولی اتفاقاً تمام سر زیر آب رفته، روزه اش صحیح است. ولی اگر قصد آن را داشته گرچه تمام سر هم زیر آب فرو نرود، روزه اش باطل می‌شود.

مسأله ۱۲۸۴- اگر تمام سر زیر آب برود ولی مقداری از موها بیرون بماند روزه باطل می‌شود.

مسأله ۱۲۸۵- اگر فراموش کند که روزه است و به نیت غسل سر را در آب فرو برد، روزه و غسل او صحیح است.

مسأله ۱۲۸۶- اگر بداند که روزه است و عمداً برای غسل سر را در آب فرو برد، چنانچه روزه او مثل روزه رمضان واجب معین باشد، بنابر احتیاط واجب باید دوباره غسل کند و روزه را هم قضا نماید و اگر روزه مستحب، یا روزه واجبی باشد که مثل روزه کفّاره، وقت معینی ندارد، غسل صحیح و روزه باطل می‌باشد مگر در قضاء ماه رمضان آن هم بعدازظهر در این صورت روزه و غسل هر دو باطل می‌شود.

مسأله ۱۲۸۷- اگر جنب عمداً تا اذان صبح غسل نکند، یا اگر وظیفه او تیمم است، عمداً تیمم ننماید، روزه اش باطل است.

مسأله ۱۲۸۸- اگر در روزه واجبی که مثل روزه ماه رمضان وقت آن معین است، تا اذان غسل نکند و تیمم هم ننماید ولی از روی عمد نباشد، مثل آنکه دیگری نگذارد غسل و تیمم کند روزه اش صحیح است.

مسأله ۱۲۸۹- کسی که جنب است و می‌خواهد روزه واجبی بگیرد که مثل روزه رمضان وقت آن معین است، چنانچه عمداً غسل نکند تا وقت تنگ شود، می‌تواند با تیمم روزه بگیرد و روزه او صحیح ولی معصیت کرده است، زیرا غسل را تأخیر انداخته است.

مسأله ۱۲۹۰- اگر جنب یا حائض یا نفساء در ماه رمضان غسل را فراموش کند و بعد از یک روز یادش بیاید، باید روزه آن روز را قضا نماید و اگر بعد از چند روز یادش بیاید، باید روزه هر چند روزی را که یقین دارد جنب یا حائض و یا نفساء بوده، قضا نماید. مثلاً اگر نمی‌داند سه روز جنب بوده یا چهار روز، باید روزه سه روز را قضا کند.

مسأله ۱۲۹۱- کسی که در شب ماه رمضان برای هیچکدام از غسل و تیمم وقت ندارد، اگر خود را جنب کند، روزه اش باطل است و قضا و کفاره بر او واجب می‌شود ولی اگر برای تیمم وقت دارد، چنانچه خود را جنب کند، با تیمم روزه او صحیح ولی گناهکار است.

مسأله ۱۲۹۲- اگر گمان کند به اندازه غسل وقت دارد و خود را جنب کند و بعد بفهمد وقت تنگ بوده، چنانچه تیمم کند، روزه اش صحیح است.

مسأله ۱۲۹۳- کسی که در شب ماه رمضان جنب است ومی داند که اگر بخوابد تا اذان صبح بیدار نمی‌شود، نباید بخوابد و چنانچه بخوابد و تا صبح بیدار نشود، روزه اش باطل است و قضا و کفّاره بر او واجب می‌شود.

مسأله ۱۲۹۴- هر گاه جنب در شب ماه رمضان بخوابد و بیدار شود. اگر عادت و اطمینان دارد که اگر دوباره بخوابد برای غسل بیدار می‌شود، می‌تواند بخوابد.

مسأله ۱۲۹۵- کسی که در شب ماه رمضان جنب است و می‌داند یا اطمینان دارد که اگر بخوابد پیش از اذان صبح بیدار می‌شود، چنانچه تصمیم داشته باشد که بعد از بیدار شدن غسل کند و با این تصمیم بخوابد و تا اذان، خواب بماند، روزه اش صحیح است.

مسأله ۱۲۹۶- اگر جنب در شب ماه رمضان بخوابد و بیدار شود و بداند یا اطمینان دارد که اگر دوباره بخوابد پیش از اذان صبح بیدار می‌شود و تصمیم هم داشته باشد که بعداز بیدار شدن غسل کند، چنانچه دوباره بخوابد و تا اذان بیدار نشود، باید روزه آن روز را قضا کند و کفّاره بر او واجب نمی‌شود ولی اگر از خواب دوم بیدار شود و برای مرتبه سوم بخوابد، کفّاره بر او
واجب می‌شود.

مسأله ۱۲۹۷- خوابی را که در آن محتلم شده، نباید خواب اول حساب کرد، بلکه اگر از آن خواب بیدار شود و دوباره بخوابد خواب اول حساب می‌شود.

مسأله ۱۲۹۸- اگر روزه دار در روز محتلم شود، واجب نیست فوراً غسل کند.

مسأله ۱۲۹۹- هر گاه در ماه رمضان بعد از اذان صبح بیدار شود و ببیند محتلم شده، اگرچه بداند پیش از اذان محتلم شده. روزه او صحیح است.

مسأله ۱۳۰۰- کسی که می‌خواهد قضای روزه رمضان را بگیرد، اگر بعد از اذان صبح بیدار شود و ببیند محتلم شده و بداند پیش از اذان محتلم شده است، چنانچه وقت قضای روزه تنگ است، مثلاً پنج روز روزه قضای رمضان دارد و پنج روز هم به رمضان مانده است، احتیاطاً آن روز را روزه بگیرد و بعد از رمضان قضای آن را به جا آورد و اگر وقت قضای روزه تنگ نیست باید روز دیگر روزه بگیرد.

مسأله ۱۳۰۱- اگر زن پیش از اذان صبح از حیض یا نفاس پاک شود و عمداً غسل نکند، یا اگر وظیفه او تیمم است عمداً تیمم نکند، روزه اش باطل است.

مسأله ۱۳۰۲- اگر زن پیش از اذان صبح از حیض یا نفاس پاک شود و برای غسل وقت نداشته باشد، چنانچه بخواهد روزه واجبی بگیرد که مثل روزه رمضان وقت آن معین است، با تیمم روزه اش صحیح است و لازم نیست تا صبح بیدار بماند و اگر بخواهد روزه مستحب یا روزه واجبی بگیرد که مثل روزه کفّاره وقت آن معین نیست، نمی‌تواند با تیمم روزه بگیرد.

مسأله ۱۳۰۳- اگر زن نزدیک اذان صبح از حیض یا نفاس پاک شود و برای هیچکدام از غسل و تیمم وقت نداشته باشد، یا بعد از اذان بفهمد که پیش از اذان پاک شده، روزه او صحیح است.

مسأله ۱۳۰۴- اگر زن بعد از اذان صبح از خون حیض یا نفاس پاک شود، یا در بین روز خون حیض یا نفاس ببیند اگرچه نزدیک مغرب باشد، روزه او باطل است.

مسأله ۱۳۰۵- اگر زن غسل حیض یا نفاس را فراموش کند و بعد از یک روز یا چند روز یادش بیاید، روزه هائی که گرفته باید قضا کند.

مسأله ۱۳۰۶- اگر زن پیش از اذان صبح از حیض یا نفاس پاک شود و تا اذان غسل نکند، و در تنگی وقت تیمم هم نکند، روزه اش باطل است. ولی اگر تیمم کند، روزه او صحیح است.

مسأله ۱۳۰۷- اگر زنی که در حال استحاضه است، غسل‌های خود را به تفصیلی که در احکام استحاضه گفته شد، به جا آورد، روزه او صحیح است.

مسأله ۱۳۰۸- کسی که مس میّت کرده یعنی جائی از بدن خود را به بدن میت رسانده، می‌تواند بدون غسل مسّ میّت روزه بگیرد، و اگر در حال روزه هم میّت را مس نماید، روزه او باطل نمی‌شود.

حضرت آیت الله حسین وحید خراسانی:

۱۶۱۶- اگر روزه دار عمداً تمام سر را در آب فرو برد، اگر چه باقی بدن او از آب بیرون باشد، روزه‌اش باطل می‌شود، ولی اگر تمام بدن را آب بگیرد و مقداری از سر بیرون باشد، روزه‌اش باطل نمی‌شود.

مسأله ۱۶۱۷- اگر نصف سر را یک دفعه و نصف دیگر آن را دفعه دیگر در آب فرو برد، روزه‌اش باطل نمی‌شود.

مسأله ۱۶۱۸- اگر شک کند که تمام سر زیر آب رفته یا نه، روزه‌اش صحیح است، ولی اگر به قصد اینکه تمام سر را زیر آب ببرد در آب فرو رود و شک کند تمام سر زیر آب رفته یا نه، روزه‌اش باطل است، ولی کفاره ندارد.

مسأله ۱۶۱۹- اگر تمام سر زیر آب برود ولی مقداری از موها بیرون بماند، روزه‌اش باطل می‌شود.

مسأله ۱۶۲۰- سر فرو بردن در غیر آب از مایعات به مانند شیر و آب مضاف - روزه را باطل نمی‌کند، و بنابر احتیاط واجب از فرو بردن سر در گلاب اجتناب کند.

مسأله ۱۶۲۱- اگر روزه دار بی اختیار در آب بیفتد و تمام سر او را آب بگیرد، یا فراموش کند که روزه است و سر در آب فرو برد، روزه او باطل نمی‌شود.

مسأله ۱۶۲۲- اگر به خیال اینکه آب سر او را نمی‌گیرد، خود را در آب بیندازد و آب تمام سر او را بگیرد، روزه‌اش اشکال ندارد.

مسأله ۱۶۲۳- اگر فراموش کند که روزه است و سر را در آب فرو برد، یا دیگری به زور سر او را در آب فرو برد، چنانچه در زیر آب یادش بیاید که روزه است با آن کس دست بردارد، باید فوراً سر را بیرون آورد، و چنانچه بیرون نیاورد روزه‌اش باطل می‌شود.

مسأله ۱۶۲۴- اگر فراموش کند که روزه است و به نیت غسل سر را در آب فرو برد، روزه و غسل او هر دو صحیح است.

مسأله ۱۶۲۵- اگر بداند که روزه است و عمداً برای غسل سر را در آب فرو برد، چنانچه روزه او روزه ماه رمضان باشد، روزه و غسل او هر دو باطل است، و همچنین است حکم روزه قضای ماه رمضانی که برای خودش به جا می‌آورد بعد از زوال بنابر احتیاط، ولی اگر روزه مستحب باشد یا روزه واجب دیگری باشد. چه واجب معین ۲۸۴، مانند روزه‌ای که نذر کرده باشد در روز معین بگیرد، و یا غیر معین باشد مانند روزه کفاره. غسل او صحیح است و روزه‌اش باطل می‌شود.

مسأله ۱۶۲۶- اگر برای آنکه کسی را از غرق شدن نجات دهد، سر در آب فرو برد، اگر چه نجات دادن او واجب باشد، روزه‌اش باطل می‌شود.

باقی ماندن بر جنابت و حیض و نفاس تا اذان صبح

مسأله ۱۶۲۷- اگر جنب عمد در ماه رمضان تا اذان صبح غسل نکند، یا اگر وظیفه او تیمم است عمدأ تیمم ننماید، روزه‌اش باطل است، و حکم قضای ماه رمضان خواهد آمد.

مسأله ۱۶۲۸- اگر در روز غیر ماه رمضان و قضای آن از روزه‌های مستحبی وروزه های واجبی که وقت آن معین است، جنب عمداً تا اذان صبح غسل نکند، روزه‌اش صحیح است، و احتیاط مستحب در روزہ واجب آن است که عمداً بر جنابت باقی نماند.

مسأله ۱۶۲۹- کسی که در شب ماه رمضان جنب است، چنانچه عمدة غسل نکند تا وقت تنگ شود، بنابر احتیاط واجب تیمم کند و روزه بگیرد و قضای آن را هم به جا آورد.

مسأله ۱۶۳۰- اگر جنب در ماه رمضان غسل را فراموش کند و بعد از یک روز یادش بیاید، باید روزه آن روز را قضا نماید، و اگر بعد از چند روز یادش بیاید، باید روزی هر چند روزی را که یقین دارد جنب بوده قضا نماید، مثلاً اگر نمی‌داند سه روز جنب بوده یا چهار روز، باید روزه سه روز را قضا کند.

مسأله ۱۶۳۱- کسی که در شب ماه رمضان برای هیچکدام از غسل و تیمم وقت ندارد، اگر خود را جنب کند روزه‌اش باطل است، و قضا و کفاره بر او واجب می‌شود، ولی کسی که وظیفه اش غسل است، اگر برای تیمم وقت دارد، چنانچه خود را جنب کند بنابر احتیاط واجب تیمم کند و روزه بگیرد و قضای آن را هم به جا آورد.

مسأله ۱۶۳۲- اگر برای آنکه بفهمد وقت دارد یا نه، جستجو نماید و گمان کند که به اندازه غسل وقت دارد، و خود را جذب کند و بعد بفهمد وقت تنگ بوده و تیمم کند، روزه‌اش صحیح است، و اگر بدون جستجو گمان کند که وقت دارد و خود را جنب نماید و بعد بفهمد وقت تنگ بوده و با تیمم روزه بگیرد، بنابر احتیاط واجب روزه آن دوز را قضا نماید. ۲۸۵ ساله ۱۶۳۳- کسی که در شب ماه رمضان جنب است و می‌داند که اگر بخوابد تا صبح بیدار نمی‌شود، نباید غسل نکرده بخوابد، و چنانچه پیش از غسل بخوابد و تا صبح بیدار نشود، روزه‌اش باطل است، و قضا و کفاره بر او واجب می‌شود.

مسأله ۱۶۳۴- هرگاه جنب در شب ماه رمضان بیدار شود، در صورتی که اطمینان به بیداری برای غسل قبل از اذان صبح نداشته باشد، احتیاط مستحب آن است که پیش از غسل نخوابد.

مسأله ۱۶۳۵- کسی که در شب ماه رمضان جنب است و یقین یا اطمینان دارد که اگر بخوابد پیش از اذان صبح بیدار می‌شود، چنانچه تصمیم داشته باشد که بعد از بیدار شدن غسل کند و با این تصمیم بخوابد و تا اذان خواب بماند، روزه‌اش صحیح است.

مسأله ۱۶۳۶- کسی که در شب ماه رمضان جنب است و می‌داند یا احتمال می‌دهد که اگر بخوابد پیش از اذان صبح بیدار می‌شود، چنانچه غفلت داشته باشد که بعد از بیدار شدن باید غسل کند، در صورتی که بخوابد و تا اذان صبح خواب بماند، بنابر احتیاط باید قضای آن روز را به جا آورد.

مسأله ۱۶۳۷- کسی که در شب ماه رمضان جنب است و یقین دارد یا احتمال می‌دهد که اگر بخوابد پیش از اذان صبح بیدار می‌شود، چنانچه نخواهد بعد از بیدار شدن غسل کند یا تردید داشته باشد که غسل کند یا نه، در صورتی که بخوابد و بیدار نشود، روزه‌اش باطل و قضا و کفاره بر او واجب است.

مسأله ۱۶۳۸- اگر جنب در شب ماه رمضان بخوابد و بیدار شود و بداند یا احتمال دهد که اگر دوباره بخوابد پیش از اذان صبح بیدار می‌شود و تصمیم هم داشته باشد که بعد از بیدار شدن غسل کند، چنانچه دوباره بخوابد و تا اذان بیدار نشود، باید روزه آن روز را قضا کند، و اگر از خواب دوم بیدار شود و برای مرتبه سوم بخوابد و تا اذان صبح بیدار نشود، باید روزه آن روز را قضا کند، و احتیاط مستحب آن است که کفاره هم بدهد.

مسأله ۱۶۳۹- مراد از خواب اول - در صورتی که انسان در خواب محتلم شود. خوابی است که بعد از بیدار شدن بخوابد، و اما خوابی که در آن محتلم شده خواب اول باب نمی‌شود.

مساله ۱۶۴۰- اگر روزه دار در روز محتلم شود، واجب نیست فوراً غسل کند.

مسأله ۱۶۴۱- هرگاه در ماه رمضان بعد از اذان صبح بیدار شود و ببیند محتلم شده، اگر چه بداند پیش از اذان محتلم شده، روزہ اور صحیح است.

مسأله ۱۶۴۲- کسی که می‌خواهد قضای روزه ماه رمضان را بگیرد، هرگاه تا اذان صبح جنب بماند، اگر چه از روی عمد نباشد، روزه او باطل است.

مسأله ۱۶۴۳- کسی که می‌خواهد قضای روزه ماه رمضان را بگیرد، اگر بعد از اذان صبح بیدار شود و ببیند محتلم شده و بداند پیش از اذان محتلم شده است، روزه او بنابر احتیاط باطل است، ولی چنانچه وقت قضای روزه تا آمدن ماه رمضان دیگر تنگ است، مثلاً پنج روز روزه قضای ماه رمضان دارد، و پنج روز هم به ماه رمضان مانده است، بنابر احتیاط واجب آن روز را روزه بگیرد و بعد از ماه رمضان هم روز دیگری را روزه بگیرد.

مسأله ۱۶۴۴- اگر در روزه واجبی غیر قضای روزه ماه رمضان، از روزه‌هایی که مثل زوزه کفاره وقت معینی ندارد، عمدأ تا اذان صبح جنب بماند، روزه‌اش صحیح است، و احتیاط مستحب آن است که غیر از آن روز، روز دیگری را روزه بگیرد.

مسأله ۱۶۴۵- اگر زن پیش از اذان صبح در ماه رمضان از حیض یا نفاس پاک شود و عمدة غسل نکند، یا اگر وظیفه او تیمم است عمداً تیمم نکند، روزه‌اش باطل است، و در غیر روزه ماه رمضان باطل نیست، اگر چه احتیاط مستحب غسل کردن است.

مسأله ۱۶۴۶- اگر زن پیش از اذان صبح در ماه رمضان از حیض یا نفاس پاک شود و برای غسل وقت نداشته باشد، باید تیمم نماید، و بنابر احتیاط واجب تا اذان صبح بیدار بماند، و همچنین است حکم جنب در صورتی که وظیفه اش تیمم باشد.

مسأله ۱۶۴۷- اگر زن نزدیک اذان صبح در ماه رمضان از حیض یا نفاس پاک شود و برای هیچکدام از غسل و تیمم وقت نداشته باشد، روزه‌اش صحیح است.

مسأله ۱۶۴۸- اگر زن بعد از اذان صبح از خون حیض یا نفاس پاک شود، یا در بین روز خون حیض یا نفاس ببیند اگر چه نزدیک مغرب باشد، روزه او باطل است.

مسأله ۱۶۴۹- اگر زن غسل حیض یا نفاس را فراموش کند و بعد از یک روز یا چند روز یادش بیاید، روزه‌هایی که گرفته صحیح است، و احتیاط مستحب آن است که فضای آنها را بگیرد.

مسأله ۱۶۵۰- اگر زن پیش از اذان صبح در ماه رمضان از حیض یا نفاس پاک شود و در غسل کردن کوتاهی کند و تا اذان غسل نکند، روزه‌اش باطل است، ولی چنانچه کوتاهی نکند. مثلاً منتظر باشد که حمام زنانه شود. اگر چه سه مرتبه بخوابد و تا اذان غسل نکند، در صورتی که تیمم کند روزه او صحیح است، و اگر از تیمم هم متمکن نباشد، روز؛ او بدون تیمم هم صحیح است.

مسأله ۱۶۵۱- اگر زنی که در حال استحاضه کثیره است غسل‌های خود را به تفصیلی که در احکام استحاضه گذشت به جا آورد، روزه او صحیح است، و در استحاضه متوسطه اگر چه غسل نکند، روزه‌اش صحیح است.

مسأله ۱۶۵۲- کسی که مس میت کرده - یعنی جایی از بدن خود را به بدن میت رسانده - می‌تواند بدون غسل مس میت روزه بگیرد، و اگر در حال روزه هم میت را مس نماید، روز؛ او باطل نمی‌شود.

حضرت آیت الله جوادی آملی:

مسأله ۱۶۹۴- فرو بردن عمدی سر در آب، به گونه‌ای که تمام سر یک دفعه زیر آب باشد، روزه را باطل می‌کند، گرچه بدن یا موهای سر بیرون آب باشد. این کار، علاوه بر قضای روزه، کفاره هم دارد.

مسأله ۱۶۹۵- اگر روزه دار یک بار نصف سر را در آب فرو برد و بیرون بیاورد و بار دیگر نصف دیگر سر را در آب فرو برد، روزه اش باطل نمی‌شود.

مسأله ۱۶۹۶- اگر روزه دار فقط نیمه جلوی سر را - که شامل گوش، چشم، بینی و دهان است. در آب فرو برد و بقیه سر در بیرون آب باشد، روزه اش باطل نمی‌شود؛ ولی احتیاط مستحب در ترک آن است.

مسأله ۱۶۹۷- اگر روزه دار تمام سر را زیر آبشار پر آب به گونه‌ای بگیرد که آب تمام سر را فراگیرد، روزه اش باطل می‌شود.

مسأله ۱۶۹۸- اگر روزه دار تمام سر را با پارچه، نایلون، قبر و مشابه آن بپیچد و همه سر را در آب فرو ببرد، روزه او باطل می‌شود.

مسأله ۱۶۹۹- اگر روزه دار به گونه‌ای سرش را در محفظه شیشه‌ای با کلاهک غواصی قرار دهد که آب با سر او در تماس نباشد و بتواند نفس بکشد، روزه او باطل نمی‌شود.

مسأله ۱۷۰۰- اگر روزه دار با سوار شدن در زیردریایی به عمق آب برود، روزه او صحیح است.

مسأله ۱۷۰۱- اگر روزه دار تمام سر را در غیر آب، نظیر مایعات دیگری مثل برف، گل، آب میوه، آب مضاف و مانند آن فرو برد، روزه اش باطل نمی‌شود. مایعی که معلوم نیست آب است یا نه، همین حکم را دارد؛ یعنی سر فرو بردن در آن، روزه را باطل نمی‌کند.

مسأله ۱۷۰۲- روزه داری که دو نوع مایع آب و غیر آب در اختیار دارد و معلوم نیست کدام آب است، اگر سر را در هر دو فرو برد، روزه او باطل می‌شود و با فرو بردن سر در یکی از آن دو، مرتکب حرام شده و این کار به احتیاط واجب قضا دارد؛ ولی کفاره ندارد.

مسأله ۱۷۰۳- اگر روزه دار با اطمینان به اینکه سرش در آب فرو نمی‌رود، خود را به آب اندازد و تمام سرش را آب فرا گیرد، روزه اش باطل نمی‌شود و باید فوراً سر را از آب بیرون آورد.

مسأله ۱۷۰۴- اگر روزه دار بی اختیار، یا به غفلت، یا فراموشی، یا بر اثر لغزیدن و مانند آن، سرش در آب فرو رود و در آن حال متوجه شود و فوراً سر از آب بیرون آورد، روزه اش صحیح است.

مسأله ۱۷۰۵- اگر روزه دار برای نجات غریقی به عمد سر در آب فرو برد، روزه اش باطل می‌شود، هرچند نجات جان مسلمان بر او واجب باشد و روزه او قضا دارد؛ ولی کفاره ندارد.

مسأله ۱۷۰۶- اگر روزه دار برای باطل کردن روزه خود به خسارتی تهدید شده و مجبور شود که سر را در آب فرو برد، روزه اش باطل می‌شود و قضا دارد، ولی کفاره ندارد.

مسأله ۱۷۰۷- اگر فراموش کند، یا غفلت کند که روزه است و به نیت غسل، سر در آب فرو برد، روزه و غسل او صحیح است.

مسأله ۱۷۰۸- اگر روزه دار نداند که سر فرو بردن در آب روزه را باطل می‌کند و به عمد سر خود را در آب فرو برد، روزه او باطل است و در این مسئله فرقی میان علم به حکم و جهل به آن نیست.

مسأله ۱۷۰۹- اگر بداند که روزه است و به عمد برای غسل