دنیا نیازمند فرهنگ و تمدن قرآنی ایران است/ لزوم ترویج انقلاب قرآن

به گزارش خبرگزاری مهر، در راستای برگزاری سی و یکمین کرسی علمی و ترویجی مرکز مطالعات عالی انقلاب اسلامی دانشگاه تهران، وبینار تخصصی کتاب «ایران و القرآن، جهود الایرانیین فی خدمة القرآن الکریم قبل الثورة و بعدها: ایران و قرآن، تلاش ایرانیان در راستای خدمت به قرآن؛ پیش و پس از انقلاب اسلامی» به همت معاونت قرآن و عترت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و با همکاری مرکز مطالعات عالی انقلاب اسلامی دانشگاه تهران ویژه نخستین نمایشگاه مجازی قرآن کریم جمهوری اسلامی ایران برگزار شد.

مدیریت این وبینار را محمود واعظی، مشاور بین‌الملل معاونت قرآن و عترت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بر عهده داشت و سخنرانان این نشست نورالدین ابولحیه، نویسنده کتاب جهود الایرانیین فی خدمة القرآن الکریم، نویسنده و استاد دانشگاه الجزایر و فوزی علوی، پژوهشگر، اندیشمند و مدیر مؤسسه علمی و فرهنگی تونس، دکتر مهدوی راد، پژوهشگر برجسته قرآنی و عضو هیئت علمی دانشگاه تهران و سیدجلال میرآقایی، رایزن فرهنگی ایران در الجزایر بودند.

این نشست با سخنرانی نورالدین ابولحیه، نویسنده کتاب «ایران و القرآن، جهود الایرانیین فی خدمه القرآن الکریم و علومه، قبل الثوره و بعدها» آغاز شد. این کتاب مهر ماه ۹۹ در ۶۱۴ صفحه در فضای مجازی در کشور الجزایر منتشر شد و اثر ارزشمند و مستندی است که به تلاش‌های علمی اندیشمندان ایرانی در زمینه ترجمه، تفسیر و علوم قرآن در طول تاریخ پرداخته و تفاسیر مهم مفسران ایرانی را قبل و بعد از انقلاب به دور از تعصب و قومیت معرفی می‌کند.

ابولحیه در این نشست هدف از تألیف کتاب خود را دفع شبهات نسبت به جمهوری اسلامی ایران و تبیین جایگاه و مقام ایران در خصوص تفسیر و فرهنگ قرآنی دانست.

او درباره محتوای کتاب خود گفت: کتاب را به چند بخش تقسیم کردم که بخش اول مربوط به ایران، فرهنگ، دین و تمدن این کشور است، بخش دوم موضوع ولایت فقیه در ایران است که در واقع حکومت اسلامی بر اساس آن تشکیل شده است و در بخش سوم به بعد به انقلاب اسلامی و اهداف آن پرداخته و تأکید شده که موجبات پیروزی انقلاب اسلامی، قرآن کریم است و تلاش شده تا نگاه ایران در کمک به امت اسلامی روشن شده و شبهات درباره انقلاب اسلامی ایران رفع شود.

این استاد الجزایری با اشاره به اینکه فرهنگ اسلامی در ایرانی‌ها ریشه‌دار است، گفت: نقش ایرانی‌ها در رشد فرهنگ اسلامی فراتر از تألیفات و سخنرانی‌های آن‌هاست و قرآن در فرهنگ جمهوری اسلامی ایران جایگاه مهمی دارد.

او ایرانی‌ها را پیشتازان در علوم قرآن و حدیث و از مؤسسان علوم اسلامی خواند و گفت: ایرانی‌ها با وجود اینکه زبان فارسی دارند؛ اما بهترین خدمات را خود ایرانی‌ها به زبان عربی کردند؛ مانند کتاب‌هایی که در موضوعات نحو و معجم‌ها (دانشنامه‌ها) نوشتند.

ابولحیه، کتاب «المفردات فی غریب القرآن» شامل لغات قرآن اثر راغب اصفهانی، ادیب و حکیم سده چهارم هجری در ایران را از جمله تألیفات تأثیرگذار در زمینه علوم قرآنی دانست و گفت که این کتاب خیلی از مسائل قرآنی را زنده کرده است.

وی همچنین به بهره‌مندی مفسران عربی از تفاسیر ایران در آثارشان گفت: تفسیر طبری، تفسیر فخر رازی و تفسیر قمی از جمله تفاسیری است که خیلی از مباحث قرآنی آن مورد توجه تفاسیر عرب‌ها قرار گرفته است.

درخشش سبک تفسیری علامه محمدهادی معرفت

این اندیشمند الجزایری بهترین تفسیر ایرانی عصر حاضر از نگاه خود را تفسیر علامه محمد هادی معرفت خواند و گفت که بسیار مجذوب و شیفته سبک تفسیری او شده است.

ابولحیه از مسائل مورد توجه را اهتمام ایرانی‌ها به در دسترس بودن منابع قرآنی اهل تسنن در کشورشان دانست و گفت: در کتابخانه‌های ایران علاوه بر کتاب و مصادر شیعه، منابع اهل تسنن هم به راحتی در دسترس است برای مثال تفسیر «المیزان» علامه طباطبایی (ره) در کنار تفسیر «مفاتیح الغیب» فخر رازی یا تفسیر البیضاوی قرار دارد در حالی که اهل سنت شناختی از مثلاً تفسیر المیزان ندارند که این باعث تأسف است.

او از جمله دیگر تفاسیر جذاب معاصر در ایران را تفسیر آیت‌الله مکارم شیرازی خواند و گفت که این تفسیر او را به سمت تفاسیر شیعه جذب کرده و علاوه بر آن تفسیر حضرت امام خمینی (ره) را هم شامل بیانات خود درباره موضوعات قرآنی دانست.

ابولحیه در پایان سخنان خود با تأکید بر اینکه ایرانی‌ها اسلام را با تفاسیر خود نجات داده و تفاسیر مهمی را در تاریخ ثبت کرده‌اند، گفت: تمام این مطالب را گفتیم که بگوییم انقلاب اسلامی ایران در واقع یک معجزه قرآنی است و به برکت قرآن، انقلاب به وجود آمد و قرآن را برای تمام امت اسلامی بیان کرد.

اندیشمند تونسی: انقلاب قرآنی را ترویج دهیم

فوزی العلوی، پژوهشگر و اندیشمند و رئیس یک مرکز علمی و فرهنگی در تونس هم کتاب ابولحیه را خدمتی بزرگ در خصوص دین محمدی اصیل توصیف کرد و گفت: این اندیشمند الجزایری خدمات جمهوری اسلامی ایران در خصوص خدمت به اسلام و مسلمین جهان را برشمرده است به خصوص که ایرانی‌ها مهم‌ترین سهامدار و پشتیبان امت اسلامی در نشر فرهنگ و شریعت اسلام ناب محمدی و به ویژه فرهنگی قرآنی بوده‌اند.

او با بیان اینکه از انقلاب قرآنی ایران، فرهنگ قرآنی احساس می‌شود، گفت: ایرانی‌ها قبل از انقلاب اسلامی، فرهنگ قرآن را احیا کرده بودند اما پیروزی انقلاب اسلامی در واقع آن را بیش از پیش ترویج داده است.

العلوی با بیان اینکه دنیا نیازمند فرهنگ و تمدن قرآنی ایران است تا سازنده بستر حکومت اسلامی و قرآنی شود، گفت: دکتر ابولحیه با تألیف کتاب خود علاوه بر اینکه خدمت بزرگی به ایرانی‌ها کرده بلکه به تمام مسلمین جهان خدمت کرده که واقعیت جمهوری اسلامی ایران را در واقع به دنیا شناسانده است، انقلابی که به دست امام خمینی (ره) صورت گرفت و رهبری آن را امام خامنه‌ای عهده‌دار است.

پژوهشگر تونسی با بیان اینکه جمهوری اسلامی ایران به خوبی علوم اسلامی و قرآنی را در مدارس و دانشگاه‌ها پیاده کرده است، گفت: ایران در خصوص رفع شبهات دینی بسیار خوب عمل کرده است.

العلوی در عین حال گفت که خوب بود که آقای ابولحیه در خصوص تفسیر ارشادی و عرفانی در مکتب اهل‌البیت (ع) در جمهوری اسلامی ایران بیشتر شرح و توضیح می‌داد.

او با اشاره به اینکه در شمال آفریقا و کشورهای عربی نیاز به شناخت و معرفت بیشتر تلاش‌های جمهوری اسلامی ایران در خصوص انقلاب قرآنی و تفاسیر و حرکت قرآنی وجود دارد، گفت: این حرکت قرآنی در جمهوری اسلامی و فرهنگ جدید قرآنی نیاز است که از آن الگو گرفته شده و سعی بر نشر آن شود.

پژوهشگر الجزایری: ایرانی‌ها با وجود اینکه زبان فارسی دارند؛ اما بهترین خدمات را خود ایرانی‌ها به زبان عربی کردند؛ مانند کتاب‌هایی که در موضوعات نحو و معجم‌ها (دانشنامه‌ها) نوشتند

العلوی افزود: در واقع ما به دنبال تحقق عدالت اجتماعی در این دنیا هستیم و لازم است که یک سازمان معرفتی و قرآنی برای کشورهای اسلامی و آفریقایی به وجود آید و از این حرکت قرآنی بزرگ و مهم جمهوری اسلامی ایران استفاده شود.

این اندیشمند تونسی تصریح کرد: لازم است که مسئله قرآن را به فرصتی برای رهایی مردم از جنگ‌های نرم و الحاد تبدیل کنیم و این جز با یک انقلاب قرآنی و انسانی به وجود نخواهد آمد تا از طریق انقلاب قرآنی، همکاری استراتژیک با فرهنگ‌های مختلف دیگر داشته باشیم.

او بر لزوم ترویج انقلاب قرآنی تأکید کرد و گفت: آزاد کردن عقول ما از اسارت افکار مادی و غربی تنها با یک حرکت بزرگ قرآنی ممکن است تا استعمار فرهنگی و مادی را از بین ببریم و قرآن کریم می‌تواند ما را زنده کند و به سمت عدالت الهی و ربانی سوق دهد.

اندیشمند تونسی در پایان گفت: ضروری است که افتخارات و دستاوردهای جمهوری اسلامی ایران در موضوع عدالت و امامت که در واقع هدایتگر امت اسلامی است به وسیله دروس علمی در مدارس و دانشگاه‌ها و به شکل دروس قرآنی ارائه شود تا این خلاء مهم برای اهل سنت هم رفع شود.

کتاب ابولحیه؛ خط بطلانی بر اتهام تحریف قرآن در مکتب شیعه

محمدعلی مهدوی‌راد، پژوهشگر قرآنی و عضو هیئت علمی دانشگاه تهران نیز کتاب ایران و القرآن را پژوهش عالمانه و دقیق اندیشمند الجزایری توصیف کرد و گفت: ابولحیه نیاز جامعه اسلامی به آگاهی از مسائل اسلامی و قرآنی در همه دنیا را درک کرده و این نشانه غیرت دینی، صلابت فکری و توجه او به ضرورت‌های فکری جامعه اسلامی است.

او با اشاره به گستردگی مطالعات نویسنده الجزایری در کنار خود، گفت: این کتاب منابع و آثار قدیم تا معاصر را دربرگرفته اما به سبکی نگاشته و مسائل در آن روشن شده که به زمان حال اختصاص دارد.

مهدوی‌راد افزود: از دردهای موجود در جامعه اسلامی این است که بر روی مسئله تحریف در موضوعات قرآنی دست گذاشته‌اند اما ابولحیه در کتاب خود به درستی نشان داد که شیعه و تفکر شیعی و ایران در پژوهش‌های قرآنی هرگز معتقد به تحریف نبوده است.

این پژوهشگر قرآنی با بیان اینکه آثار قرآنی به جای مانده از ایرانی‌ها چه در گذشته و چه در حال مختص گروه یا مذهب خاصی نیست، گفت: ابولحیه در کتاب خود این را به خوبی روشن می‌کند که مؤلفان ایرانی برای روایت‌هایشان از علمای سنی و شیعه روایت می‌کنند و انتقادهایشان را هم همه را در برمی‌گیرد.

وی ادامه داد: این در حالی است که در تفاسیر معاصر و جدید اهل سنت نظیر تفسیر التحریر و التنویر ابن عاشور تونسی چیزی از مراجعه خود به منابع شیعه را نمی‌بینیم.

مهدوی راد گفت: مؤلف کتاب ایران و القرآن توانسته برای جامعه اسلامی ما و برادران عزیز اسلامی ما در کشورهای اسلامی ابعاد تألیفات ایرانی‌ها را برجسته کند اگرچه توجه عمده نورالدین بر تفاسیر ایرانی بوده و از کتاب‌های علوم قرآنی و مفردات علوم قرآنی غافل بوده است که البته ما ایرانی‌ها باید این منابع را به دست او می‌رساندیم و می‌بایست این کتاب‌ها در کتابخانه‌های الجزایر، تونس و غیره باشد.

پژوهشگر قرآنی از جمله کتاب‌هایی جدید را که می‌تواند مورد توجه اندیشمندان و علاقه‌مندان در علوم قرآنی قرار گیرد، کتاب «تراث الشیعه القرآنی» خواند و گفت: این کتاب مجموعه‌ای از رساله‌ها و کتاب‌هایی مربوط به مفردات قرآنی است که به تازگی به چاپ رسیده است.

در لبنان ایرانی‌ها، مرکز الحضاره لتنمیة الفکر الاسلامی ده‌ها کتاب به قلم ایرانی‌ها درباره قرآن ترجمه یا نوشته‌اند مثل «مدارس التفسیر، دراسات للتفسیر».

سلمان فارسی، سرآمد ایرانیان در خدمت به قرآن

سیدجلال میرآقایی، رایزن فرهنگی ایران در کشور الجزایر هم در پایان این نشست به طور خلاصه از ایرانی‌ها و کوشش‌های آنها برای حفظ و گسترش علوم قرآنی تقدیر کرد و گفت: علمای اسلامی از مذاهب مختلف تلاش زیادی برای حفظ، ترجمه و تفسیر قرآن و استنباط معارف اسلامی ایران و علمای ایرانی هم نقش مهمی به خصوص در قرن‌های چهاردهم و پانزدهم داشته‌اند و پس از انقلاب اسلامی تحت رهبری امام خمینی این تلاش‌ها گسترده‌تر شده است.

او با بیان اینکه اولین کسی که قرآن را به زبان غیر عربی ترجمه کرده است، سلمان فارسی بوده که آن را به فارسی ترجمه کرده است، گفت: بسیاری از علمای ایران در زمینه علوم قرآنی شاهکار بوده‌اند که از جمله آنها فخرالدین رازی، طوسی، طبری و علامه طباطبایی (ره) هستند.

این پژوهشگر الجزایری در پایان تصریح کرد: سبک علمی ابولحیه در نگارش کتاب ایران و القرآن هم دوری از قومیت، تعصب و جانبداری بوده است.

کتاب «ایران و القرآن» را بیشتر بشناسیم

کتاب «ایران و القرآن، جهود الایرانیین فی خدمة القرآن الکریم قبل الثورة و بعدها» در ۳ فصل و یک بخش پایانی تحت عنوان تلاش‌های ایرانیان در خدمت به قرآن، قبل از پیروزی انقلاب اسلامی و «تلاش‌های ایرانیان در خدمت به قرآن مجید بعد از پیروزی انقلاب اسلامی» و «عرصه‌های علمی و ویژگی‌های خدمات قرآنی ایرانیان» سامان یافته است.

ابولحیه در فصل اول، پس از ذکر مقدمه‌ای مطالب خود را در ۵ بخش، تألیفات ایرانیان در زبان‌شناسی قرآن، تفاسیر روایی، تفاسیر، تفاسیر کلامی، تفاسیر فقهی و تفاسیر عرفانی آورده و هر بخش را به دو قسمت آثار ایرانیان سنی مذهب و آثار ایرانیان شیعه مذهب تقسیم کرده، طی آن به معرفی مهمترین این آثار پرداخته و نزدیک به چهل اثر را معرفی می‌کند.

نویسنده در فصل دوم کتاب به تلاش‌های علمی و پژوهشی ایرانیان در زمینه تفسیر و علوم قرآن پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران می‌پردازد و در یک تقسیم‌بندی جدید، بخش‌های زیر را مورد توجه قرار می‌دهد: ۱ زبان‌شناسی قرآن و بلاغت آن ۲ تفاسیر ترتیبی قرآن ۳ تفاسیر موضوعی قرآن ۴ تفاسیر جامع (ترتیبی و موضوعی) قرآن.

فصل سوم کتاب تحت عنوان زمینه‌ها و ویژگی‌های دستاوردهای قرآنی ایرانیان، نظرات مفسران بزرگ ایرانی را در طول تاریخ در زمینه‌های زیر شرح می‌دهد:

۱. صیانت قرآن از تحریف
۲. اعجاز قرآن
۳. مبارزه ایرانیان با اسرائیلیات و خرافات در تفسیر قرآن.
۴. اهتمام ایرانیان به فعال‌سازی نقش قرآن در عرصه‌های مختلف زندگی بشری.
۵. آسان‌سازی تعامل با قرآن و گسترش نشر معارف قرآنی در جامعه.
۶. گستردن معارف قرآنی به تمامی جوانب زندگی.
۷. استفاده بدون تعصب از تمامی آثار قرآنی دانشمندان مذاهب اسلامی و دستاوردهای علوم و معارف بشری در تفسیر قرآن.
۸. تفاسیر روز آمد و مورد نیاز زندگی در عصر حاضر.
۹. اهتمام به تقریب مذاهب و وحدت اسلامی در تفسیر آیات قرآنی.
۱۰. پرهیز از زیاده‌گویی در علوم حاشیه‌ای قرآن مثل رسم‌الخط، تجوید و علم قرائت

در فصول فوق نویسنده با مقایسه بین شیوه تفسیری علمای شیعه و سنی در جهان اسلام، امتیاز و برتری شیوه‌های تفسیری حوزه‌های علمیه ایرانیان، نسبت به سایر مسلمانان به ویژه سلفی مذهبان و اهل حدیث را به اثبات رساند و شیوه تفسیری ایرانیان را تدبری، عقل‌گرایانه و جامع معرفی می‌کند.

بخش پایانی این کتاب شامل جداولی آماری به شرح زیر است:
۱. فهرست مهمترین تفاسیر ایرانی تا آغاز قرن پانزدهم هجری (قبل از پیروزی انقلاب اسلامی) (۷۲ تفسیر) .
۲. مهمترین ترجمه‌های قرآن به زبان فارسی تا آغاز قرن یازدهم (۴۸ ترجمه).
۳. فهرست مهمترین تفاسیر قرآن ایرانیان در قرن پانزدهم هجری، پس از پیروزی انقلاب اسلامی (۴۳ تفسیر ).
۴. فهرست مهمترین پژوهش‌های ایرانیان در زمینه علوم قرآن (۲۰ عنوان) .
۵. فهرست ترجمه‌های قرآن به زبان‌های فارسی، انگلیسی، کردی و ترجمه منظوم (پس از انقلاب) (۴۸ ترجمه).
۶. فهرست مجلات تخصصی علوم قرآن در ایران (۶۹ مجله) .
۷. آمار سایر فعالیت‌های قرآنی
۸. آمار فیلم‌ها و سریال‌های ایرانی در زمینه داستان‌های قرآنی.

نورالدین بولحیه، پژوهشگر دانشمند الجزایری، استاد دانشگاه باتنه در ضمن این کتاب به معرفی مشروح آثار قرآنی دانشمندان ایرانی شیعی و سنی در طول تاریخ پرداخته و ضمن بیان ویژگی‌های علمی هر یک از تفاسیر از دیدگاه خود و بسیاری دیگر از صاحب‌نظران منصف و بی‌طرف علوم قرآنی، به مقایسه خدمات قرآنی ایرانیان قبل و بعد از پیروزی انقلاب اسلامی و نیز مقایسه آن با تلاش‌های تفسیری سایر سرزمین‌های اسلامی پرداخته و خدمات علمی و تفسیری ایران پس از انقلاب را در زمینه تفسیر و علوم مختلف قرآنی، به گونه‌ای مستند و مستدل، برتر از خدمات تمام دانشمندان مسلمان کشورهای اسلامی در طول تاریخ می‌داند.