میهمانان غمگین باغ وحش های ایران قربانیان قصور

زهرا عواطفی نژاد- «خبرجنوب»

در جای دیگر دندان هایش را کشیدند تا گوشت کمتر بخورد، آخر گوشت گران است چرا شیر باغ وحش باید گوشت بخورد، شیر بدون دندان گوشت کمتری می خورد. رفته رفته نحیف و نحیف تر شد، تا اینکه به هرچیزی شباهت داشت جز سلطان جنگل، او سلطان قفس خودش هم نبود. حکایت این بار نه درباره مردم است و نه صف روغن، نه صف نان و نه صف مرغ، داستان درباره حیواناتی است که با هزار و یک بدبختی و مشکل با خرج هزینه های گزاف به ایران می آیند تا باغ وحش های ما را مزین کنند، دیری نمی پاید یا تلف می شوند، یا نحیف می شوند و یا معتاد.داستان باغ وحش است، باغ وحشی که هم حیوان دارد و هم ندارد، هم امید دارد و هم ندارد، هم زیبایی دارد و هم ندارد، روایت باغ وحش حالا به آنجا کشیده است که گورخرها را از ... به ایران می آورند و بعد یکی از آنها تلف می شود. مردم اعتراض می کنند، گلایه می کنند و شاکی می شوند که چرا آنها از سرزمینشان به جایی می آورند که هیچ تضمینی برای زنده ماندنشان وجود ندارد. مدیر باغ وحش ناراحت می شود و منتقدان را به باد فحش می گیرد و می گوید پول خودم است و به هیچ کس هم ربطی ندارد.
به بهانه تلف شدن گورخری که به باغ وحش پاکدشت آورده شده بود، آنچه بر حیوانات باغ وحش در ایران گذشت را مرور می کنیم.

مرداد ۹۸؛ مرگ توله ببرهای باغ وحش مشهد
مردادماه سال 98 بود که خبر تلف شدن هفت توله بر در باغ وحش مشهد گزارش شد. در آن روز اعلام شد که شش توله ببر به دلیل عفونت تنفسی تلف شده‌اند و یک توله دیگر بعد از خورده‌شدن قسمتی از دستش توسط ماده ببر از بین رفته است.

دی ۹۸؛ مرگ ببر باغ وحش صفادشت
درست پنج ماه از تلف شدن توله ببرهای باغ وحش مشهد، ماجرای مرگ یک ببر در باغ وحش صفادشت، به سوژه داغ شبکه‌های اجتماعی آن روز تبدیل شد. ببری که گفته می شد، چند ماه پیش از باغ وحش مشهد خریداری شده و آنجا در نبود فضای کافی، با یک «تایگون» هم‌قفس بود.

آبان ۹۹؛ مرگ شامپانزه باغ ارم
تراژدی مرگ حیات وحش در باغ های ایران فقط به همین یکی دو مورد خلاصه نشد در آبان ماه سال گذشته، 9 شامپانزه‌های باغ وحش ارم از سرما، به یک اتاق انتقال داده شده و قرار بود در آنجا نگهداری شوند، اما نگهداری از آن‌ها در یک اتاق سبب مرگ شامپانزه‌ای به نام شمسی 18 ساله شد. گویا این شامپانزه پیش از آن توسط برادرش شروین دو بار تا پای مرگ رفته، آن هم به دلیل گرفتن شکلات و تنقلات بدون اجازه از دست بازدید کنندگان که در پی آن کتک خورده و همین موضوع منجر به بیهوشی کامل این شامپانزه شده بود.

آذر ۹۹؛ مرگ ماده ببر باغ وحش ارم
اما گویا مرگ دست از سر حیات وحش نگهداری شده در باغ وحش ارم برنمی دارد. درست چند روز بعد از مرگ شمسی این بار ماده ببر این باغ وحش تلف می شود.درحالی‌که علت تلف شدن ماده ببر سیبری در باغ وحش ارم، نزاع این حیوان با ببر نر اعلام شد، یک کارشناس حیات وحش، این اتفاق را ناشی از اقدام غیرعلمی تکثیر حیات‌وحش دانست اما مدیر این باغ وحش آن را تکذیب کرد.

بهمن ۹۹؛ مریضی هیرمان شیر ایرانی
در بهمن ماه سال 99 اعلام شد که هیرمان شیر نری که از باغ وحش بریستول انگلستان به تهران آورده شده تا نسل شیر ایرانی را احیا کند، بیمار شده است.مسئولان امر بیماری هیرمان را ویروسی به‌نام هرپس دانسته و آن را بیماری شایعی در گوشتخواران اعلام کردند.در جریان روند درمان هیرمان اما مسئله جالب‌تری مطرح شد و مسئولان اعلام کردند او پیش از آمدن به تهران در نزاعی مرگ برادر خود را در باغ وحش بریستول انگلستان رقم می‌زند. آنها این حال بد هیرمان نتیجه آن نزاع او دانستند. هیرمان که تا آستانه مرگ رفته بود تا توانست بار دیگر به زندگی برگردد تا شاید گامی برای احیای شیر ایرانی برداشته شود.

اردیبهشت1400؛ مرگ گورخر آفریقایی
حالا در ادامه رنج های سریالی حیوانات باغ وحش در ایران این بار قرعه به نام یکی از گورخرانی افتاد که از هلند به ایران منتقل شده بودند. در 12 اردیبهشت ماه فیلمی در شبکه های اجتماعی منتشر شد که نشان می داد سه راس گورخر آفریقایی سرگردان و هراسان در بین گروهی از مردان دستپاچه و وحشتزده، ایستاده اند که یکی از آنها داخل جوی آب می افتد و پای چپش می شکند. شدت شکستن استخوان به حدی است که پا کاملا پیچ خورده و حیوان بینوا حتی امکان خروج از جوی آب را ندارد، با این حال، یکی از مردان خشمگین و عصبی، به شدت با شی ای به سر و گردن او می کوبد و تلاش دارد به زور حیوان را از داخل جوی آب خارج کند. البته این هم گفته شد که گورخر حین انتقال به خودرو سازمان محیط زیست در گمرک، تلف شده بود.
مرگ این گونه ها و نمونه هایی دیگر از جمله ۱۲ ‌پستاندار دریایی در دلفیناریوم‌های تهران و تبریز و مرگ یک قلاده ماده ببر سفید، ببر بنگال و... ناشی از مخاطراتی است که گونه های حیوانی در باغ وحش های ایران با آن دست و پنجه نرم می کند.
مدیرکل دفتر حفاظت و مدیریت حیات وحش سازمان محیط زیست کشور در گفت و گو با «خبرجنوب» در خصوص مسائل و مشکلات مربوط به حیوانات باغ وحش در ایران گفت: متاسفانه در کشور ما باغ وحشی استاندارد و در چارچوب ضوابط و دستورالعمل‌ها نداریم، اما با این وجود سعی شده که این مراکز حداقل های استاندارد را داشته باشند.
شهاب الدین منتظمی با اشاره به اینکه شرایط باغ وحش ها برای رفاه گونه های حیات وحش کافی نیست، افزود: متاسفانه طی چند مدت اخیر به دلیل شیوع ویروس کرونا بازدید از باغ وحش‌ها به صفر رسید و این امر و بار مالی که برای نگهداری از گونه ها بر دوش مسئولان مراکز است زیاد شد از این رو با مشکلاتی روبه رو شدند که البته دلیلی برای افزایش مرگ و میر و آزار و اذیت حیوانات نیست.
وی ادامه داد: طی چند سال اخیر برخی از مرگ و میرهای حیوانات در باغ وحش ها ناشی از کهولت سن، برخی بیماری و برخی نیز در قالب قصور و کوتاهی در این مراکز بود که البته محیط زیست تذکرات لازم را داده است.
مدیرکل دفتر حفاظت و مدیریت حیات وحش سازمان محیط زیست کشور بیان کرد: گونه های حیات وحش دارایی باغ وحش‌ها هستند و اگر از بین بروند قطعا سرمایه های خود صاحبان باغ وحش‌ها از بین می رود، در سال 99 دستور العملی از سوی محیط زیست ابلاغ شد تا باغ وحش ها حداقل شرایط و ضوابط را برای نگهداری از گونه ها از جمله فضا، تامین خوراک و... داشته باشند نه اینکه یک گونه نادر را وارد ایران کنند و بعد این گونه به دلیل شراط نامناسب تلف شود.
منتظمی از بازدید ماهیانه محیط زیست از این باغ وحش‌ها در سراسر کشور خبرداد و بیان کرد: صفر تا 100 ورود گونه‌های حیات وحش از خارج از کشور از جمله مجوزها و ... توسط محیط زیست دنبال می شود اما برخی مواقع متاسفانه شاهد تلف شدن این گونه ها به دلیل قصور و کوتاهی هستیم که البته محیط زیست برای برخورد با خاطیان کوتاه نمی آید.
وی در پاسخ به سوالی مبنی بر اعتیاد برخی شیر ها در یکی از باغ وحش ها و همچنین کشیدن دندان برخی از حیوانات نیز توضیح داد: قطعا اگر ما در جریان این موضوعات قرار بگیریم برخورد می کنیم اما باید اطلاع رسانی دقیقی در این رابطه انجام شود تا مردم در صورت مشاهده و یا اطلاع از حیوان آزاری مراتب را به اداره کل محیط زیست هر استان گزارش دهند.
مدیرکل دفتر حفاظت و مدیریت حیات وحش سازمان محیط زیست کشور در ادامه سخنان خود پیرامون تلف شدن گورخرآفریقایی نیز توضیح داد: دامپزشکی در کشورهای مبدا و مقصد، سلامت این گونه ها را بررسی و تایید می کند بر این اساس اظهارنظر در خصوص علت تلف شدن این گونه بدون بررسی های کارشناسی، ممکن نیست و منتظر جواب قطعی از سوی دامپزشکی هستیم.وی بیان کرد: در حال حاضر کالبدگشایی بر روی این گونه انجام شده و در آینده ای نزدیک به صورت قطعی نتیجه آزمایش اعلام می شود ، علاوه بر این محیط زیست در حال تحقیق بر روی فرآیند انتقال این گونه است و به طور حتم در صورت مشاهده هر گونه تخلف و قصوری با افراد خاطی برخورد می کند.

23