آیات حقوقی قرآن

گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو، فاطمه قربانی؛ «رکون» یعنی میل کردن به سوی چیزی و آرامش دادن خاطر به وسیله آن. آیه شریفه مؤمنان را از رکون به سوی ستمکاران منع می‌کند و رکون به سوی آنان یک نوع اعتمادی است که ناشی از میل و رغبت نسبت به آنان باشد، حال این اعتماد چه در اصول دین باشد، مثل اینکه انسان پاره‌ای از حقایق دین را که به نفع آن‌هاست بگوید و نسبت به آنچه به ضرر ایشان است سکوت کرده و افشاء نکند و چه در خصوص حیات دینی باشد _ مثلا به ستمکاران اجازه دهد تا به نوعی که دلخواه آن‌هاست در اداره امور جامعه مداخله کنند و ولایت امور عامه مردم را به دست بگیرند_ و چه به صورت دوستی نسبت به آن‌ها باشد که منجر به آمیزش و مجالست با آن‌ها شود و در نتیجه در شئون حیاتی آن فرد و به تبع آن در جامعه تأثیر سوء بگذارد.

 

لذا آیه شریفه از همنشینی و نزدیکی با ستمکاران نهی می‌نماید، چون مصاحبت با آن‌ها باعث رضایت به اعمال ایشان و تشبه به آنان و اطاعت از راه و روش آن‌ها می‌گردد و مراد از افراد ستمکار آن عده از مردم هستند که حالشان در ظلم و ستم، حالت همان کسانی باشد که خداوند در آیات سابق داستانشان را ذکر نموده است؛ یعنی افراد مکذبی که دعوت الهی را رد کرده بودند. به هر جهت می‌فرماید: تمایل شما نسبت به آنان موجب جهنمی شدن شما می‌گردد؛ چون اعتماد و تمایل به آن‌ها ظلم است و عاقبت ظلم هم دخول در آتش و تماس با آن است (گویا ظلم خود آتش است و لذا تمایل و رکون به ظلم، تماس با آتش خواهد بود).

 

و در ادامه می‌فرماید حالت شما در آن آتش چنان است که هیچ یاوری غیر از خدا ندارید تا برای شما شفاعت کند و آنگاه هر چه خدا را بخوانید، شما را اجابت نمی‌کند و یاری‌تان نمی‌نماید. در نتیجه ابدا یاری نمی‌شوید و سرانجام کارتان ناامیدی و خسران و خذلان خواهد بود. فَکُونُوا عِبَادَ اللَّهِ مِنَ الْقَوْمِ الَّذِینَ یَتَفَکَّرُونَ وَ لَا تَرْکَنُوا إِلَی الدُّنْیَا فَإِنَّ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ قَالَ لِمُحَمَّد صلی الله علیه: وَ لا تَرْکَنُوا إِلَی الَّذِینَ ظَلَمُوا فَتَمَسَّکُمُ النَّارُ وَ لَا تَرْکَنُوا إِلَی زَهْرَهًْ الدُّنْیَا وَ مَا فِیهَا رُکُونَ مَنِ اتَّخَذَهَا دَارَ قَرَار.

 

امام سجاد(ع): ای بنده‌های خدا! از آن مردم باشید که می‌اندیشند. و به دنیا اعتماد نکنید، زیرا خدای عزّوجلّ به محمّد(ص) فرموده است: وَ لا تَرْکَنُوا إِلَی الَّذِینَ ظَلَمُوا فَتَمَسَّکُمُ النَّار، به زیبایی‌های دنیا اعتماد نکنید که دنیا برای کسی که به آن اعتماد می‌کند، جایگاه امنی برای استقرار نیست. امام علی(ع) در یک مجلس به اصحاب خود چهارصد بخش از مصالح‌ دین و دنیای مؤمن را آموخت. چه می‌شود شما را که به دنیا اعتماد کرده‌اید و به این ذلّت تن داده‌اید و در آنچه موجب عزّت، سعادت و قدرت شما در برابر ستمکاران است، کوتاهی می‌کنید! نه از خدا خجالت می‌کشید و نه متوجّه نفع خویش هستید. هر روز دستخوش کم و کاست می‌شوید؛ ولی از خواب [غفلت] بیدار نمی‌گردید، سستی شما پایان‌پذیر نیست. توجّه ندارید که دینتان هر روز کهنه و نخ‌نما می‌شود و شما در غفلت دنیا هستید.

 

خداوند می‌فرماید: {وَ لا تَرْکَنُوا إِلَی الَّذِینَ ظَلَمُوا فَتَمَسَّکُمُ النَّارُ وَ ما لَکُمْ مِنْ دُونِ اللهِ مِنْ أَوْلِیاءَ ثُمَّ لا تُنْصَرُونَ}. در روایات مى‌خوانیم که مودّت و محبّت به ظالم و اطاعت از او، از مصادیق رکون به ظالم محسوب مى‌شود. در روایتى مى‌فرماید: به ستمگر امیدى نداشته باش، گرچه او فامیل و دوست تو باشد، «و ان کان حمیما قریباً». در کافى نیز این روایت آمده است که اگر به مقدار زمانِ دست به جیب کردن ستمگر براى بخشش، راضى به زنده بودن او باشى، رکون و تکیه بر ظالم کرده‌اى که خدا از آن نهى نموده‌است.

 

از آنجا که اطاعت از اولى‌الامر، واجب و از سوى دیگر، رکون به ظالم حرام است، پس اولى‌الامر نمى‌تواند ظالم باشد؛ بلکه باید معصوم نیز باشد، زیرا گناه از مصادیق ظلم به شمار مى‌رود. رکون و تکیه بر ظالم، آتش و عذاب خداوند را در پى دارد، پس وضعیّت خود ظالم چگونه خواهد بود؟!

 

 پیام‌ها:
۱. هرگونه تمایل و اعتماد به ستمگران داخلى و خارجى ممنوع است؛ «لا تَرْکَنُوا» (ستمگران، لایق پیروى و رهبرى نیستند)
۲. تکیه بر ستمگران گناه کبیره است (هر گناهى که قرآن درباره‌ى آن وعده‌ى آتش داده، گناه کبیره است)؛ «فَتَمَسَّکُمُ النَّارُ»۳. به‌جاى تمسّک به ظالم، به خدا توکّل کنیم؛ «وَ ما لَکُمْ مِنْ دُونِ اللَّهِ مِنْ أَوْلِیاءَ»
۴. نتیجه‌ى تکیه بر ستمگران، غربت و تنهایى است؛ «ثُمَّ لا تُنْصَرُونَ»

فاطمه قربانی - دانشجوی کارشناسی حقوق دانشگاه تهران

انتشار یادداشت‌های دانشجویی به معنای تأیید تمامی محتوای آن توسط «خبرگزاری دانشجو» نیست و صرفاً منعکس کننده نظرات گروه‌ها و فعالین دانشجویی است.