توافق ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی برگ برنده ایران در مذاکرات

روزنامه اعتماد سه شنبه ۲۱ اردیبهشت در یادداشتی به قلم احسان رستگار کارشناس  روابط  بین‌الملل، آورده است: نکته قابل توجه در این دور از مذاکرات  اظهارنظرهای مثبت اکثر دیپلمات‌های حاضر در مذاکرات مبنی بر احتمال رسیدن طرفین به توافق تا پیش از انتخابات ریاست‌جمهوری ایران در خرداد ماه است. در این رابطه یک دیپلمات اروپایی به شرط فاش نشدن نامش به رویترز گفت  در بین دیپلمات‌های غربی این دیدگاه رو به رشد است که تیم مذاکره‌کننده ایران درتنگنا قرار دارد و می‌خواهد تا پیش از زمان برگزاری انتخابات ریاست‌جمهوری یعنی ۲۸ خرداد ماه با طرف‌های غربی به توافق برسد.

در این میان میخاییل اولیانوف، نماینده روسیه نیز طی توییتی بیان کرد که طرفین توافق کرده‌اند تا تلاش‌ها برای رسیدن به توافق تشدید شود. این نماینده روسیه اظهار کرده که به نظر می‌رسد هیات‌های دیپلماتیک آماده هستند که هر قدر لازم است در وین بمانند تا طرفین به نتیجه مطلوب برسند.  این اظهارنظرها در حالی صورت می‌گیرد که عامل اصلی در رابطه با تلاش طرف‌های خارجی در رسیدن به توافق با ایران نه انتخابات ریاست‌جمهوری کشورمان بلکه نزدیک شدن به تاریخ انقضای تفاهم ۳ ماهه میان ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی است. قریب به ۴ ماه پیش ایران برخی از بازرسی‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را به دلیل لغو نکردن تحریم‌های ایالات متحده به حالت تعلیق درآورد.در آن زمان این اقدام ایران توسط گروسی به عنوان «ضرر بزرگی»  برای آژانس توصیف شد.

با این حال پس از دو روز گفت‌وگو بین گروسی و مقامات ایرانی در تهران، دو طرف به توافقنامه‌ای ۳ ماهه دست یافتند. براساس این تفاهم  دو طرف درباره تداوم فعالیت‌های ضروری بازرسان آژانس در ایران به یک تفاهم دوجانبه، فنی و موقت دست یافتند. ایران و آژانس تفاهم کردند که اجرای پروتکل الحاقی و دسترسی‌های برجامی به ‌طورکامل متوقف شود و صرفا تعهدات پادمانی ایران به اجرا درآید. بر این اساس طبق قانون راهبردی مجلس هیچ دسترسی فراپادمانی به آژانس اعطا نخواهد شد و هیچ‌گونه بازرسی فراپادمانی نیز انجام نمی‌شود. اگرچه حصول این توافق در آن زمان موجب شد تا برخی مخالفان داخلی و خارجی برجام انتقادات شدیدی را نسبت به این اقدام دولت روا دارند اما هدف اصلی دولت از این همراهی با آژانس درکوتاه‌مدت افزایش فشار بر دیگر طرف‌های برجام؛ یعنی فرانسه، آلمان، انگلیس، روسیه و چین بود تا واشنگتن را مجاب کنند که تحریم‌های ظالمانه نفتی، بانکی و مالی اعمال شده بر ایران را لغو کند.

تدبیر آن روز دولت در دادن فرصت دوباره به دیپلماسی سبب شد تا امروز آن توافق به برگ برنده‌ای در دستان مذاکره‌کنندگان هسته‌ای کشورمان بدل شود. حال نزدیک شدن به تاریخ این ضرب‌الاجل سبب شده تا بار دیگر رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به تکاپوی یافتن راهی برای جلوگیری از قطع دسترسی آژانس به تاسیسات هسته‌ای ایران در صورت عدم توافق این کشور با قدرت‌های بزرگ بیفتد. در همین راستا او روز پنجشنبه گذشته با عباس عراقچی، معاون وزیر امور خارجه و رییس تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای کشورمان در وین دیدار کرد.

گروسی هفته گذشته در مصاحبه‌ای با تلویزیون بلومبرگ ابراز نگرانی کرده بود که «اگر به‌موقع با ایران توافق نشود، داده‌های دوربین‌های موجود در تاسیسات هسته‌ای ایران از بین خواهد رفت البته امیدواریم که این اتفاق نیفتد.» در ادامه گروسی اضافه کرد که اگر توافق موقت منقضی شود و گفت‌وگوهای دیپلماتیک تا آن زمان به نتیجه نرسد او به تهران بازمی‌گردد و تلاش می‌کند تا مصالحه‌ای دیگر با ایران انجام دهد. این سخنان رافائل گروسی در حالی مطرح می‌شود که مقامات کشورمان بارها اعلام کرده‌اند که اجازه فرسایشی شدن مذاکرات را نخواهند داد. 

در همین زمینه هفته پیش سعید خطیب‌زاده، سخنگوی وزارت امور خارجه بیان کرد که سیاست قطعی ایران بازگشت همه‌جانبه امریکا به تعهداتش ذیل قطعنامه‌های سازمان ملل و توافق هسته‌ای با دقت و کلمه به کلمه است و نه عجله داریم و نه در بازی فرسایشی وارد می‌شویم.  بر همین اساس است که قدرت‌های جهانی با علم به نزدیک بودن سررسید توافق ایران و آژانس همچنین سیاست قطعی ایران مبنی بر جلوگیری از فرسایشی شدن مذاکرات تلاش دارند تا هر چه سریع‌تر به توافق با ایران دست یابد.  سخنان اخیر عباس عراقچی، معاون وزیر امور خارجه در مصاحبه با صدا و سیما کشورمان نشان از این عزم طرف‌های خارجی برجام دارد. رییس تیم مذاکره‌کننده کشورمان در این مصاحبه اعلام کرد که تصور او این است همه طرف‌ها متعهد به یافتن راه‌حل هستند. به همین دلیل مذاکرات ادامه خواهد یافت تا زمانی که ما به تمام خواسته‌های خود  در این زمینه  برسیم.

اگر خواسته‌های ما برآورده شود، ایران در مورد بازگشت به تعهدات خود در اجرای کامل برجام کاملا جدی خواهد بود. بنابراین به نظر می‌رسد که پیشرفت‌های کشورمان در زمینه احیای توانایی‌های هسته‌ای خود از زمان خروج ایالات متحده از توافق در دوره ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ رییس‌جمهور سابق امریکا همراه با اقدامات اخیر در زمینه نصب سانتریفیوژهای پیشرفته‌تر و جدیدتر در کنار توافق ایران و آژانس توانسته در مذاکرات موضع قوی‌تر و فضای مانورکافی را دراختیار مذاکره‌کنندگان هسته‌ای کشورمان قرار دهد.  بر همین اساس تلاش طرف‌های غربی برای برجسته‌سازی کلید واژه نزدیک بودن انتخابات ایران در مصاحبه‌های خود چیزی جز تلاشی مذبوحانه برای پنهان کردن دست برتر ایران در مذاکرات هسته‌ای نیست.