شرایط تحصیل برای افغانستانی‌ها در ایران فراهم است

اشتراکات بسیار فرهنگی، زبانی، فکری و مذهبی افغانستان و ایران ظرفیت بی‌نظیری برای توسعه ارتباطات دو کشور ایجاد کرده اما به دلایل مختلف از این ظرفیت بهره برداری درست و شایسته‌ای صورت نگرفته ‌است. حتی در سال های اخیر به واسطه اتفاقات مختلف این ارتباطات به چالش کشیده و آنچنان که باید و شاید مورد توجه قرار نگرفته است.

افغانستان طی چهاردهه گذشته همواره درگیر جنگ و تجاوز خارجی بوده و از همین‌رو تولیدات علمی و فرهنگی این کشور تحت تاثیر جنگ و تهاجم فرهنگی قرار گرفته است که در حال حاضر با توجه به ریشه‌های مشترک فرهنگی و تمدنی ایران و افغانستان، ضرورت جدی گسترش روابط علمی و فرهنگی احساس می شود.

باید بسترهای مشترک فرهنگی‌مان را بشناسیم

آرزو نوری در گفت وگو با خبرنگار فرهنگی ایرنا و در تشریح چرایی عدم همکاری هنرمندان ایرانی و افغانستانی به رغم پیشینه فرهنگی، نزدیکی های تاریخی و حتی زبانی دو ملت بیان کرد: این موضوع می تواند دلایل متعددی داشته باشد که از جمله آن عدم شناخت ما از فرهنگ های همدیگر است؛ یعنی کاستی در این که ببینیم چه هنرهایی داریم و این هنرها در بستر فرهنگی چگونه بوده است.

ضمن این که هنرمندان افغانستانی در ایران به دلیل محدودیت هایی که برای آنها وجود دارد، نمی توانند به سادگی هنرهای مشترکی که دارند را در معرض نمایش عام بگذارند و به راحتی در نمایشگاه ها شرکت کنند و مجوز کار و نمایشگاه به سادگی به آنها داده نمی شود.

این هنرمند نقاش در پاسخ به این پرسش که آیا هنرمندان ایرانی و افغانستانی در بهبود پیوندهای دو ملت نقش دارند و می‌توانند در تسهیل گری این امر مفید باشند؟، تصریح کرد: صد در صد این گونه است؛ تاریخ روابط دو کشور را که نگاه کنیم مشاهده خواهیم کرد که علاوه بر وجود زمینه اشتراک هنری در بین دو ملت و کشور ایران و افغانستان، حتی شباهت هایی هم وجود دارد.

نوری در ادامه و با تاکید بر تفاوت های نسل دوم و سوم مهاجران افغانستانی در ایران و نقش نهادهای ایرانی در شکوفایی برخی از این افراد در نسل دوم و سوم در عرصه‌هایی چون سینما و موسیقی، تصریح کرد: نمی گویم نقشی پررنگ یا کمرنگ وجود داشته اما بطور یقین بی تاثیر نبوده و به نوعی تاثیر مهمی داشته است؛ من به شخصه زیر نظر یک استاد ایرانی نقاشی را فرا گرفته ام؛ ضمن این که در ایران به دنیا آمده ام و اینجا را بسیار بیشتر از افغانستان می شناسم.

هرکشور و هرجای دنیا که زندگی کنید قانون مختص به خودش را دارد و باید در این راستا و بر این راستا زندگی و حرکت کرد اما برخی از قوانین بسیار محدودکننده هستند، به صورتی که اجازه نمی دهند که همراه هم هنری را به جهان نشان دهیم و به جهان بگوییم که ایران و افغانستان می توانند که هنری را به صورت مشترک ارائه دهند و در این هنرها پیشرفت کنند و همراه باشند.

قوانینی که محدودیت‌ساز هستند

هنرمند افغانستانی توضیح داد: یکی از کاستی ها این است که مثلا من که هنر نقاشی (یا هر هنر دیگری) را بلد هستم حتی اجازه نمی دهند که به عنوان یک مربی افغانستانی در یک آموزشگاه (حتی آموزشگاهی آزاد و نه دولتی) شروع به کار کنم و این هنری را که از یک ایرانی یا یک افغانستانی فراگرفته ام (و حالا به درجه ای رسیده ام که می توانم هنرم را آموزش بدهم) را به ایرانیان یا افغانستانی ها آموزش بدهم.

دلیل این موضوع می تواند خیلی موارد باشد که یکی همین قوانین است من در این مدت جوابی قانع کننده و منطقی نشنیدم که چرا یک مربی افغانستانی نمی تواند هنرش را در آموزشگاه‌ها، مدارس و هر نهادی در اختیار دیگران قرار دهد؛ به همین دلیل تدریس من مدتی کوتاه پس از اعمال محرومیتی که توسط اداره کل فر هنگ وارشاد اسلامی منطقه مطرح شد، به پایان رسید و اکنون خانه نشین شده ام و کاری هم نمی توانم انجام بدهم.

این هنرمند افغانستانی در پاسخ به این پرسش که چرا نویسندگان معاصر افغانستان کمتر در ایران شناخته شده هستند؟، یادآور شد: این موضوع هم می تواند متاثر از شرایط مادی و هم غیرمادی باشد؛ چنانچه یک نویسنده افغانستانی می تواند شرایطی را داشته باشد که کتابی خوب را بنوسید اما شرایط این که کتاب را به نهادی معرفی کند و توسط آن نهاد مورد حمایت برای انتشار قرار گیرد تا شناخته شده و کتابش چاپ گردد و مردم ببینند و بشناسند و بخرند و بخوانند، با محدودیت‌های متعددی روبروست.

در مورد روابط بین دانشگاهی دو کشور ایران و افغانستان هم باید گفت که این رابطه قبلا بسیار ضعیف بود اما امروز می شود گفت که رو به بهبودی رفته است؛ البته مواردی هم وجود دارد که جزو محدودیت های ما است. مثلا اینجا شرایط خاصی وجود دارد و زمانی که من و برادرم به دانشگاه رفتیم و حدود سه ترم در مقطع کارشناسی ارشد درس خوانیدم اما به دلیل این که کارتی که برایمان صادر شده است نمی توانیم در ایران در مقطع تحصیلات تکمیلی ادامه دهیم و باید به افغانستان برویم و پس از تهیه پاسپورت از کشور خودمان به ایران مراجعه کنیم.

وی افزود: اما موضوع این است که بعضا ممکن است یک افغانستانی در شرایطی خاص وارد ایران شده باشد که اکنون نمی تواند به کشور خودش بازگردد (همچنان که ما به دلیل مشکلاتی که پدرم در افغانستان داشت و امکان رفتن و گرفتن پاسپورت را نداشتیم از تحصیل بازماندیم) و این شناسنامه یا پاسپورت را برای ادامه تحصیل تهیه کند. به همین دلیل از تحصیل بازمی ماند همچنان که من و برادرم نتوانستیم بیش از لیسانس به تحصیل ادامه دهیم.

در مجموع امروز شرایطی هست که خوب هستند اما شرایطی هم وجود دارند که خوب نیستند و مانع تحصیلات جوانان می شود؛ یکی از نکات خوب امروز این است که قبلا تحصیل در بسیاری از رشته ها ممنوع بود و ما نمی توانستیم در آنها تحصیل کنیم اما امروز می توانیم در این رشته‌ها هم درس بخوانیم. رشته‌هایی مانند تجربی و گرافیک و ...

نوری اضافه کرد: امروز این شرایط فراهم شده است که افغانستانی ها بتوانند در این رشته هایی که دوست دارند تحصیل کنند اما بعد از لیسانس شرایط ادامه تحصیل و کار بسیار دشوار است و راهی جز خانه نشینی یا کارهای ساده کارگری امکان دیگری برای ما وجود ندارد.

آرزو می کنم که روزی هر تبعه افغانستانی که در ایران زندگی می کند صرفا یک تبعه افغانستانی شناخته نشود و به اسم یک هنرمند، مهندس، پزشک و هرچیزی که دوست دارد و برای آن تلاش کرده است شناخته شود و نه تبعه بودنش در زبان ها بماند.