محمدرضا باطنی زبان شناس، فرهنگ نویس و مترجم مشهور ایرانی درگذشت

تبلیغ بازرگانی

انتشارات فرهنگ معاصر که سالهاست ناشر شمار زیادی از ترجمه ها و تألیفات ارزشمند محمدرضا باطنی از جمله «فرهنگ معاصر پویا: اصطلاحات و عبارات رایج فارسی» (انگلیسی – فارسی)  بوده است، با اعلام خبر درگذشت او نوشته است: «یار دیرین سال‌های دور تا به امروزمان دکتر محمدرضا باطنی را از دست دادیم».

محمدرضا باطنی در سال ۱۳۱۳ در اصفهان متولد شد. او پس از پایان دوره دبیرستان به عنوان معلم در آموزش و پرورش استخدام شد. وی پس از دریافت دیپلم ادبی وارد دانشسرای عالی شد و در سال ۱۳۳۹ در رشتۀ زبان و ادبیات انگلیسی فارغ‌التحصیل شد.

محمدرضا باطنی در سال ۱۳۴۰ برای ادامه تحصیل راهی بریتانیا شد و در دانشگاه لیدز در مقطع فوق لیسانس زبان‌شناسی تحصیل کرد؛ سپس در لندن با پروفسور مایکل هالیدی زبان شناس بریتانیایی، بر روی نحو زبان فارسی بر اساس نظریۀ زبانی او برای دورۀ دکترا کار کرد. او با دفاع از رسالۀ خود با عنوان «توصیف ساختمان دستوری زبان فارسی» که بنا بود از آن در لندن دفاع کند، در دورۀ تازه‌تاسیس مقطع دکترای زبان‌شناسی در دانشگاه تهران، در خردادماه ۱۳۴۶، مدرک دکترای زبان‌شناسی همگانی و زبان‌های باستانی را دریافت کرد و در همان سال به عنوان استادیار زبان‌شناسی در گروه زبان‌شناسی دانشگاه تهران، آغاز به کار کرد. 

وی سپس برای گذراندن فرصت مطالعاتی، یک سال را در فرانسه گذراند و سپس راهی دانشگاه برکلی شد و پس از چندسال فرصت مطالعاتی در سال ۱۳۵۸ به ایران بازگشت اما پس از وقوع انقلاب فرهنگی و درگیری لفظی با اعضای ستاد انقلاب فرهنگی، از اولین اساتیدی بود که به بازنشستگی اجباری تن داد.

محمدرضا باطنی از سال‌های تدریس در دانشگاه، با مطبوعات نیز در زمینه نگارش مقاله‌هایی پیرامون مسائل اجتماعی و فرهنگی همکاری داشت، این همکاری پس از انقلاب نیز با ماهنامه «آدینه» و سپس «دنیای سخن» و چند نشریه ادامه داشت.

از جمله مقاله‌های تاثیرگذار او می توان به مقالۀ «اجازه بدهید غلط بنویسیم»، که نقدی بر کتاب «غلط ننویسیم» نوشتۀ ابوالحسن نجفی بود و نیز مقالۀ جنجال برانگیز «فارسی زبانی عقیم»، اشاره کرد.

محمدرضا باطنی در سال ۱۳۶۴ با تقاضای موسسه فرهنگ معاصر، تألیف یک فرهنگ دوزبانۀ انگلیسی-فارسی را آغاز کرد که این فرهنگ پس از ۷ سال کار، در سال ۱۳۷۲ به بازار عرضه شد. او پس از آن به همکاری خود با موسسه فرهنگ معاصر ادامه داد که حاصل این همکاری، تالیف و تدوین طرح‌های گوناگون در زمینۀ فرهنگ‌نویسی و بیش از ۲۱ جلد کتاب در حوزۀ فرهنگ های دو زبانه است.

از جمله آثار تألیفی او در حوزه زبان‌شناسی می‌توان به کتاب های مرجعی چون «توصیف ساختمان دستوری زبان فارسی» با حدود ٣٠ بار تجدید چاپ که بیش از ۵۰ سال است در تمامی مراکز دانشگاهی تدریس می شود، «مسائل زبان‌شناسی نوین»، «نگاهی تازه به دستور زبان»، «چهار گفتار درباره زبان»، «زبان و تفکر»، «درباره زبان» و «پیرامون زبان و زبان‌شناسی»، اشاره کرد.

محمدرضا باطنی همچنین مؤلف فرهنگ معاصر انگلیسی-فارسی، واژه نامۀ روانشناسی، فرهنگ دو جلدی انگلیسی-فارسی پویا، فرهنگ فعل های گروهی و نیز فرهنگ معاصر پویا: اصطلاحات و عبارات رایج فارسی (فارسی-انگلیسی) است که در سال ١٣۹٣برندۀ جایزۀ کتاب سال شده است.

وی علاوه بر تألیف، مترجم ده ها کتاب و مقاله در زمینۀ زبانشناسی، فلسفی و اجتماعی بوده است که از میان آنها می توان به «زبان و زبان‌شناسی» نوشتۀ رابرت هال، «زبان‌شناسی جدید» نوشتۀ مانفرد بی یرویش، «درآمدی بر فلسفه» نوشتۀ جوزف بوخینسکی، «فلسفۀ هنر نیچه»، «دانشنامه مصور»، «مغز و رفتار» نوشتۀ فرانک کمپ بل، «خواب» نوشتۀ یان اوزوالد، «ساخت و کار ذهن» نوشتۀ بلیک مور، «انسان به روایت زیست‌شناسی» نوشتۀ آنتونی بارنت و «مغز ما: چگونه از مغز خود بهتر استفاده کنیم» نوشته ماتیو مک‌دونالد، اشاره کرد.

صد و سی و سومین شب از شبهای مجلۀ «بخارا»، به محمدرضا باطنی اختصاص یافته بود که با همکاری مؤسسه فرهنگی هنری ملت، بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار، مؤسسه فرهنگ معاصر و گنجینه پژوهشی ایرج افشار، در تاریخ ۶ مهر ماه ۱۳۹٢ در محل کانون زبان فارسی برگزار شد.

فرج سرکوهی منتقد ادبی و روزنامه نگار، از محمدرضا باطنی به عنوان «دانشمندی شورشی» یاد کرده و گفته است: «در او دانش گسترده چنان با ذهنیتِ انتقادی، آزادگی، پای‌بندی به حقیقت و شجاعتِ بیانِ بی‌پردۀ نقد و شرافتِ انسانی تلفیق شده‌است که آدمی در محضرِ او سلسلۀ جلیلِ داشنمندانی چون جردانو برونو را به یاد می‌آورد که به گفتۀ حافظ «داو اولِ» عشق را با «نقدِ جان» می‌زنند و پروا نمی‌کنند».

دریافت رایگان خبرنامهبا خبر-پیامک های ما اخبار را بصورت زنده دریافت کنید

آبونه شوید

اخبار جهان را با بارگیری اَپ ار.اف.ای دنبال کنید