ابَربدهکار ۱۳ میلیارد دلاری به بانک مرکزی کیست؟

 
رئیس جمهور روحانی در سال‌های اخیر بیش از پانزده بار اعلام کردند، از بانک مرکزی استقراضی نکرده اند و نمی‌کنند و این مساله را خط قرمز دولت می‌دانند، اما در سال جاری رئیس بانک مرکزی بر خلاف نظر رئیس جمهور صحبت‌هایی را داشتند که سرآغاز یک بگو مگوی رسانه‌ای بین دولتمردان شد!

به گزارش تابناک اقتصادی، در هشتم فروردین ماه سال جاری بود که عبدالناصر همتی، رئیس کل بانک مرکزی در برنامه تلویزیونی نگار درباره علل رشد تورم گفت: بگذارید با مردم شفاف باشیم؛ برای مثال در سال ۹۸ و ۹۹ بخش‌هایی از بودجه دولت از طریق درآمد‌های تسعیر صندوق توسعه ملی تأمین شد که به زبان ساده‌تر به معنای چاپ پول است که نتیجه‌اش تورم خواهد بود، اما در بانک مرکزی با توجه به کسری‌های بودجه، کاری غیر از این نمی‌توانستیم انجام دهیم.

رئیس سازمان برنامه و بودجه: این بانک مرکزی است که به دولت بدهکار است!

بعد از این صحبت‌ها، محمدباقر نوبخت رئیس سازمان برنامه و بودجه واکنش نشان داد و بر خلاف گفته‌های همتی گفت: بانک‌مرکزی به دولت بدهکار است. وی در مجلس شورای اسلامی با تاکید بر موضوع بدهکار نبودن دولت به موضوع بدهی این بانک به وزارت اقتصاد پرداخت و گفت: بخشی از کسری بودجه به خاطر سریع نبودن تبدیل منابع ارزی به ریالی است، بانک‌مرکزی در تبدیل ارز به ریال دچار تاخیر است و به همین دلیل در حال حاضر، این بانک بزرگ‌ترین بدهکار دولت است. نوبخت تاکید کرد: بنابر گزارش وزیر نفت، پول حاصل از صادرات نفت به حساب بانک‌مرکزی واریز شده، اما این بانک در تبدیل ارز به ریال دچار تاخیر است و به همین دلیل، در حال حاضر بانک‌مرکزی بزرگ‌ترین بدهکار دولت است. در شرایطی که دولت اندوخته مالی در بانک‌مرکزی دارد، چه نیاز به چاپ پول است؟

واکنش همتی به صحبت‌های نوبخت

سپس همتی طی یادداشتی در صفحه شخصی اینستاگرام خود به این صحبت‌های رئیس سازمان برنامه و بودجه واکنش نشان داد و نوشت: اخیرا به نقل از رئیس محترم سازمان برنامه و بودجه مطلبی در رسانه‌ها منتشر شده است، مبنی بر اینکه بانک‌مرکزی بزرگ‌ترین بدهکار دولت است.

اولین نکته: پرواضح است که بانک‌مرکزی هیچ‌گاه به دولت بدهکار نبوده و نخواهد شد. کافی است که نگاهی به ترازنامه بانک‌مرکزی شود تا بدهکار مشخص گردد.

دومین نکته: سال ۱۳۹۸ و ۱۳۹۹ عامل مسلط در رشد پایه پولی، تبدیل منابع ارزی مسدود و غیرقابل دسترس به ریال بوده است، در حالی که در سال‌های قبل از آن، عامل مسلط، بدهی بانک‌ها بود که با تلاش بانک مرکزی در شرایط بسیار سخت مهار شد.

سومین نکته: اگر روزی برسد که بانک‌مرکزی بدهکار دولت باشد، به معنای آغاز حکمرانی درست در اقتصاد و مهار و کنترل تورم خواهد بود و معنایش آن است که دولت می‌تواند نزد بانک‌مرکزی سپرده‌گذاری کند.

چهارمین نکته: مقاومت بانک‌مرکزی در برابر تبدیل منابع ارزی مسدودی به ریال، برای مقابله با رشد بیشتر در پایه پولی ونقدینگی و لذا، جلوگیری از کاهش بیشتر ارزش پول ملی و قدرت خرید مردم است.

نوبخت: بدهی ۱.۲ میلیارد دلاری بانک مرکزی به دولت

هر چند مدتی موضوع استقراض دولت از بانک مرکزی یا بدهی بانک مرکزی به دولت مسکوت ماند، چند شب پیش بود که نوبخت در شبکه اجتماعی کلاب هوس دوباره گذری به این ماجرا زد و گفت: اگر تلاش نشود بین سازمان برنامه و بانک مرکزی اختلافی ایجاد شود، رقم قابل توجهی از محل فروش و صادرات فرآورده‌های نفتی ایجاد می‌شود که برای پرداخت‌هایی از جمله یارانه به حساب بانک مرکزی واریز می‌شود، اما مشکلی که بانک مرکزی دارد این است که نمی‌تواند این رقم را به ریال تبدیل کند که البته این طور نیست که بانک مرکزی نخواهد، ولی نمی‌تواند به دلیل مراقبت‌هایی که برای پایه پولی و تورم دارد این ۱.۲ میلیارد دلار را به ریال تبدیل کند. وی افزود: دکتر همتی این بدهی را قبول دارد و استقراض دولت از بانک مرکزی حرف بی اساسی است و دکتر همتی نیز این را تایید می‌کند.

همتی: آقای نوبخت شوخی کرده!

دقایقی بعد از این صحبت‌های نوبخت، رئیس کل بانک مرکزی که در یک برنامه تلویزیونی حاضر شده بود در واکنش به این صحبت‌های رئیس سازمان برنامه و بودجه گفت: آقای نوبخت شوخی کرده است که دولت از بانک مرکزی استقراضی نداشته است. وی افزود: این استقراض به جریان تامین ارز کالا‌های اساسی مربوط است و در دو سال گذشته ۱۳ میلیارد دلار به کالا‌های اساسی اختصاص داده شده که این بدهی دولت به بانک مرکزی به شمار می‌رود و باید ظرف سه سال به بانک برگردد.

رئیس کل بانک مرکزی جریان بدهی دولت به شبکه بانکی را نیز پیش کشید و گفت: ما بیش از ۱۰۰ هزار میلیارد تومان از دولت طلب داریم.

پاسخ دوباره نوبخت به همتی: دولت از بانک مرکزی استقراض نکرده

پس از آنکه رئیس کل بانک مرکزی در برنامه تلویزیونی به سخنان رئیس سازمان برنامه و بودجه واکنش نشان داد و اعلام کرد که بانک مرکزی ١٠٠ هزار میلیارد تومان از دولت طلب دارد، بار دیگر در کلاب هاوس نظر دکتر نوبخت پرسیده شد.

معاون رئیس جمهور هم در پاسخ موکدا گفت: دولت استقراضی از بانک مرکزی نداشته و بخشی از طلب برخی افراد از دولت، تهاتر شده است. یعنی بدهی‌های برخی شرکت‌های دولتی مثل جی تی سی به دولت منتقل شد و آنچه در رقم بدهی دولت به بانک مرکزی است ناشی از این موارد است، نه اینکه برای تصویب بودجه از بانک مرکزی استقراض کنیم!

وی افزود: حتما دکتر همتی تایید می‌کنند که یک میلیارد و ٢٠٠ میلیون دلار ناشی از صادرات نفت از سوی وزارت نفت به بانک مرکزی واریز شده است و بانک مرکزی نتوانسته آن را تبدیل و تسعیر به ریال کند. برای همین بخشی از منابع ارزی ما نزد بانک مرکزی است، ولی بانک مرکزی برای مدیریت پایه پولی کشور مطالبات سازمان هدفمندی یارانه‌ها را نتوانست به ریال تبدیل کند.

نوبخت گفت: اینکه بانک مرکزی تلاش می‌کند بخاطر محدود کردن پایه پولی، بخشی از مطالبات رسمی دولت را به خزانه واریز نکند درک می‌کنم. ان‌شاءالله با رفع تحریم‌ها مشکل بانک مرکزی حل بشود و در پرداخت ارز‌های دولت نزد بانک مرکزی اقدام کند.  

اصل ماجرا چیست؟ کارشناسان چه می‌گویند؟

دکتر کامران ندری، کارشناس مسائل اقتصادی و عضو هیات علمی دانشگاه امام صادق (ع) در گفتگو با خبرنگار تابناک اقتصادی گفت: از منظر اقتصادی ما یک مشکل ساختاری در اقتصاد داریم که البته بسیار قدمت دارد و آن این که به صورت سنتی این سیاهه‌های نفتی را که بعد از فروش نفت دریافت می‌شود، قبل از اینکه حتی درآمد حاصل از نفت به صورت واقعی در حساب‌های بانک مرکزی بنشیند، به این بانک تحویل می‌دهند.

وی ادامه داد: بانک مرکزی با دریافت این سیاهه‌های نفتی، ریال خود را در اختیار دولت قرار می‌دهد. این ریال هم به تعبیر عامیانه چاپ پول است. اگر به ترازنامه بانک مرکزی در طول ۴۰ سال گذشته نگاهی کنیم، خواهید دید که عمده‌ترین عامل اصلی رشد پایه پولی همین افزایش خالص دارایی‌های خارجی بانک مرکزی بوده که به همین ترتیبی که عرض کردم است.

این کارشناس مسائل اقتصادی گفت: در سال‌هایی که با مشکل تحریم‌ها رو به رو نبودیم، بالاخره این درآمد‌های نفتی وصول می‌شد و بانک مرکزی با فروش ارز حاصل این درآمد‌های نفتی در بازار، یک عملیات خنثی سازی انجام می‌داد و ریالی که چاپ کرده بود را جمع آوری می‌کرد. وی افزود: بعد از تحریم‌ها مشکل این بود که دولت نفت می‌فروخت و سیاهه‌های نفتی را دریافت می‌کرد و این درآمد‌های ارزی وارد حساب‌ها می‌شد، اما به دلیل تحریم‌ها این حساب‌ها بلوکه شده بود و بانک مرکزی نمی‌توانست عملیات خنثی سازی را انجام دهد. به همین دلیل پول چاپ می‌شد، اما دیگر توسط بانک مرکزی جمع نمی‌شد.

ندری اظهار داشت: عمده ادعایی که دولت هم اکنون دارد و عنوان می‌کند که از بانک مرکزی استقراض نکرده، همین مساله است؛ یعنی درآمد‌های ارزی وجود داشته که عمدتا حاصل فروش نفت یا ذخایر صندوق توسعه ملی بوده و بلوکه شده بوده است و بانک مرکزی نمی‌توانسته از آن‌ها استفاده کند و فقط ریال آن را چاپ کرده و در اختیار دولت قرار داده است.


این اختلاف دو مقام مسئول در حالی ادامه دار شده است که تابستان سال گذشته، نوبخت در پاسخ به سوال تابناک اقتصادی پیرامون آینده نرخ تورم گفته بود «به صحبت‌های همتی اعتماد داریم.»   به هر صورت آنچه مشخص است مشکل اصلی به تحریم‌ها بازمی‌گردد و یک مشکل قانونی است که از گذشته وجود داشته و الان در زمان تحریم‌ها خود را نشان داده است. سیاهه‌های نفتی قبل از آن که پولی در میان باشد به ریال تبدیل می‌شوند و تا قبل از تحریم ها، با بازگشت دلار‌های نفتی به کشور بانک مرکزی اقدام به جمع آوری ریال‌هایی که از بابت سیاهه‌های نفتی چاپ کرده بود، می‌کرد، اما با تحریم و بلوکه شدن دلار‌های نفتی الان این امکان وجود ندارد و دعوای این دو نهاد بر سر همین مساله است. به نظر می‌رسد در این بین حق با رئیس کل بانک مرکزی است، چون باید در نهایت وی پاسخگوی چاپ پول و تورم ایجاد شده از این ناحیه باشد.