گزارش جامع دولت آلمان؛ شکاف فزاینده بین فقیر و غنی

جمیله خوردس، زن جوان برلینی که مدرک بازاریابی دارد و با مشکات معیشتی روبروست، شهامت این را داشت که در برنامه تلویزیونی  گفت‌وگو محور و پربیننده Hart aber fair شرکت کند و از زندگی دشوار خود بگوید.

این برنامه با میلیون‌ها مخاطب، بحث‌های بی‌پرده‌ای در عرصه ‌های سیاسی، اقتصادی و اجتماعی آلمان را با شواهدی مستند طرح می‌کند و تماشاچیان می‌توانند از تجربیات خود در باره جوانب بحث بگویند.

مضمون آخرین برنامه در دهم ماه مه، "فقر در عین اشتغال و وعده‌های توخالی پیشرفت اجتماعی" بود.

جمیله خوردس، مادری است که دخترش را دست تنها بزرگ می‌کند. او با وجود شغل تمام وقت و انبارداری یک عمده‌فروشی آنلاین، همیشه مشکل مالی دارد. پس از کسرمخارج ثابت مثل کرایه خانه و شارژ، برای او در ماه فقط ۵۰۰ یورو باقی می‌ماند.

مشکل مالی و فقر شهروندانی که کار می‌کنند، روز به روز در آلمان نمایان‌تر می‌شود. این واقعیتی است که در گزارش مفصل وزارت کار آلمان مستند شده و دولت در روز چهارشنبه ۱۲ ماه مه بر مفاد آن مهر تایید زد. حال قرار است نمایندگان مجلس سراسری (بوندستاگ) در ماه ژوئن در باره راهکار‌های برون رفت از نابرابری‌های اجتماعی بحث کنند.

آینه تمام نمای جامعه

دولت آلمان هر چهار سال یک بار، گزارشی تفصیلی از وضعیت کار و معاش مردم تهیه می‌کند؛ با این هدف که تصویری مشخص از جامعه و زیست شهروندان در دست باشد. گزارش ۵۰۰ صفحه‌ای امسال، ششمین گزارش و  بیانگر تشدید شکاف بین فقیر و غنی است. نکته جدید و مهم این است که پاندمی کرونا شکاف مربوطه را ژرف‌تر از قبل کرده است. زنگ خطری برای سندیکاها، اتحادیه‌های صنفی و احزاب اپوزیسیون. 

یواخیم روک عضو اتحادیه آلمانی "رفاه برای همه" می‌گوید این گزارش نشان می‌دهد که قشرهای آسیب‌پذیر، بیشترین صدمه را از بحران کرونا خورده‌اند. او در مصاحبه با دویچه وله یادآور می‌شود که در جریان پاندمی، کار یا منبع درآمد ده‌ها هزار نفر از شاغلان قشرهای پایین جامعه محدود شد یا از دست  رفت، در حالی که پولدارها متحمل چنین عوارضی نشدند.

اما فقر در آلمان به چه معناست؟ آیا فقط بی‌خانمانی، خالی بودن جیب یا محرومیت از تامین اجتماعی به معنای فقر است یا آن که افرادی هم با وجود شغل تمام وقت و حقوق ماهیانه، زیر خط فقر زندگی می‌کنند؟

تعریف فقر در آلمان

در حال حاضر، متوسط دستمزد خالص ماهانه در آلمان ۱۱۷۶ یورو تعیین شده و کسی فقیر تلقی می‌شود که کمتر از ۶۰درصد این مبلغ را برای مخارج یک ماه داشته باشد. ثروتمند نیز کسی است که در ماه به طور خالص ۳۹۰۰ یورو به حسابش واریز شود.

البته غول‌هایی مثل دیتر شوارتز، مالک سوپرمارکت زنجیره‌ای لیدل با ۲۰میلیون یورو دارایی، جزو اقلیتی هستند که هر سال موجودی‌های بانکی ‌شان بیشتر می‌شود.  در گزارش دولت آلمان با موضوع "فقر و ثروت" آمده که به همان نسبت افزایش سرمایه ثروتمندان، درآمد فقرا کاهش یافته است.

این گزارش اذعان می‌کند که پاندمی کرونا فاصله طبقاتی و شکاف اجتماعی را تشدید کرده است. در یک نظرسنجی برای تهیه این گزارش، یک چهارم خانوارها گفته‌اند درآمدشان در جریان همه‌گیری کم شده است. بیشترین زیان‌ها را افرادی متحمل شده‌اند که کم درآمد هستند یا درآمد بخور و نمیر دارند.

یواخیم روک از اتحادیه "رفاه برای همه" می‌گوید، توزیع ناعادلانه ثروت در آلمان سال‌هاست ادامه دارد: «نیمی از ثروتمندان جامعه ۵/ ۹۹درصد دارایی‌ها را در اختیار دارند. حدود ۸/ ۳درصد جمعیت نیز عایدی و ثروت خالص بسیار بالایی دارند؛ چیزی بیش از نیم میلیون یورو در سال همراه با املاک و مستغلات، دارایی‌های تجاری و سرمایه‌گذاری‌های مختلف.»

به عقیده این سندیکالیست، در ۱۶ سال گذشته که آنگلا مرکل، صدراعظم بوده، عدالت اجتماعی در آلمان پس‌رفت داشته است: «اصلاحات اجتماعی در سال ۲۰۰۵ سهم عمده‌ای در این عقب‌گرد داشت. در سال ۱۹۹۵ فقط ۱۵ درصد بیکاران در فقر زندگی می‌کردند. در سال ۲۰۰۵ این میزان به ۳۵ درصد رسید و در سال ۲۰۱۵ تقرییبا دو سوم بیکاران را شامل شد.»

عوارض سیاسی

فشار مالی و بیکاری، جامعه را به نارضایتی سوق می‌دهد. دولت هم این را می‌داند و نگران پیامدهای سیاسی شکاف طبقاتی است. شک نیست که تعهد اجتماعی شهروندان فقیر و آسیب پذیر کمتر است و نرخ مشارکت آنها در انتخابات ریزش خواهد داشت.

انتخابات مجلس سراسری آلمان در ماه سپتامبر برگزار می‌شود و جای هیچ شبهه‌ای نیست که موضوع کار، دستمزد و عدالت اجتماعی، چه تاثیری در مبارزات انتخاباتی و شعارها و برنامه‌های کاندیداها خواهد داشت.

آیا مالیات بر ثروت افزایش می‌یابد؟ آیا پرداختی افراد پردرآمدتر به صندوق دولت بیشتر خواهد بود؟ آیا حداقل دستمزد در تناسب با هزینه‌ها تغییر می‌کند؟

دولت در تجزیه و تحلیل وضعیت موجود، کتمان نکرده که قشرهای فرودست جامعه برای پیشرفت اجتماعی خودشان یا فرزندان‌شان شانسی ندارند. یواخیم روک می‌گوید: «شانس بچه‌های خانواده‌های مرفه برای رفتن به دبیرستان پنج برابر نوجوانانی است که در خانواده‌های فقیر به دنیا ‌آمده‌اند.»

دولت آلمان از دشواری‌های معیشتی کسانی مثل جمیله خوردوس مطلع است، اما این مادر مجرد با قاطعیت گفت که دریافت کمک هزینه تامین اجتماعی چاره کار نیست؛ بلکه او اشتغال پایدار با دستمزد منصفانه می‌خواهد.

جمیله خوردوس در برنامه تلویزیونی Hart aber fair اضافه کرد که اهمیت امر در آن است که با تلاش خودش پول در بیاورد تا برای دخترش هم الگو باشد: «اگر من در خانه بنشینم و از صندوق اجتماعی کمک بگیرم، آیا فرزند من تاثیر نمی‌گیرد و آیا شانسی برای پیشرفت خواهد داشت؟»