رکورد جدید برای انسانی‌ترین شاخص اقتصادی؛ فلاکت به کجا رسید؟

 

در سال 1392 و در جریان رقابت های انتخاباتی، رئیس جمهور روحانی که در آن زمان به عنوان یکی از کاندیداهای نشستن بر کرسی ریاست جمهوری خود را مطرح کرده بود وعده داد که آنچنان رونق اقتصادی ایجاد کند که مردم دیگر نیازی به یارانه 45500 تومانی نداشته باشند.

به گزارش تابناک اقتصادی، این وعده ها و بوی رفاه بیشتر برای مردم را می داد. بعد از آن هم که روحانی هشت سال بر کرسی ریاست جمهوری تکیه زد بارها وعده هایی از جنس رفاه بیشتر برای مردم را داد و حتی در مهرماه سال 1398 اعلام کرد که "من به عنوان نماینده ملت ایران برای هرگونه فداکاری آماده‌ام، فداکاری که منجر به احقاق حقوق مردم و فداکاری که منجر به رفاه مردم شود، آماده‌ام."

حالا تنها در 100 روز مانده در پایان دوره هشت ساله دولت تدبیر و امید بهتر است به این پرسش پاسخ دهیم که آیا رفاهی که از آن یاد می شد، محقق شد؟ برای این کار می توان از آمارهای اقتصادی استفاده کرد.

شاخص فلاکت ملاکی برای تعیین افزایش یا کاهش رفاه مردم

در اقتصاد سه نرخ از اهمیت بسیاری برخوردارند و تقریباً با بررسی این سه نرخ می توان کلیاتی از یک اقتصاد را به دست آورد.  این سه نرخ عبارتند از: نرخ رشد اقتصادی، نرخ بیکاری و نرخ تورم.

دو نرخ بیکاری و تورم اما برای مردم از اهمیت بیشتری برخور دارند چرا که اولا روزانه افزایش و کاهش آن ها را حس می کنند و ثانیا تغییرات آن ها می تواند بر روی زندگی شان بسیار تاثیرگذار باشد. از همین رو و با توجه به اهمیت این دو نرخ، در ابتدای دهه 70 میلادی، آرتور اوکان با استفاده از این دو نرخ اقتصادی شاخصی به نام شاخص فلاکت را به وجود آورد. این شاخص همان گونه که از نامش و روش محاسبه اش پیداست بیانگر اتفاقات مثبت و امیدوارکننده در اقتصاد نیست. در سال های بعد اقتصاددانانی نظیر روبرت بارو، استیو هنک، کارستن هیوق و هینز ولش با اضافه کردن متغیرهای دیگری نظیر نرخ ناخالص داخلی، نرخ رشد تولید ناخالص داخلی سرانه، نرخ بهره و نرخ تورم مسکن سعی نمودند نحوه محاسبه شاخص فلاکت را کاملتر و دقیق تر کنند.

از آنجایی که با افزایش میزان شاخص فلاکت، رفاه جامعه به طور مستقیم تحت تاثیر قرار می گیرد بنابراین می توان این شاخص را یکی از مهمترین معیارهای سنجش عملکرد دولت ها و بقای آنان نیز در نظر گرفت. هر چه مقدار عددی این شاخص کمتر باشد رفاه مردم بیشتر است و این نشان دهنده عملکرد مناسب تر دولت ها است و برعکس هر چه مقدار عددی این شاخص بیشتر باشد به این معناست که سطح رفاه مردم کاهش یافته است و در نتیجه عملکرد دولت ها در این گونه مواقع زیر سئوال خواهد رفت.

شاخص فلاکت در این سال ها افزایشی بوده است یا کاهشی؟

نمودار زیر شاخص فلاکت را از سال 1376 تا تابستان 1399 نشان می دهد. برای محاسبه شاخص فلاکت از داده های نرخ بیکاری و نرخ تورم مرکز آمار ایران استفاده شده است. همان گونه که از نمودار زیر ملاحظه می گردد شاخص فلاکت در سال 92 و همزمان با در اختیار گرفتن سکان هدایت قوه مجریه توسط دولت تدبیر و امید حدود 43.2 درصد بوده است. این شاخص حالا و در پایان سال 1400 به 46 درصد رسیده است. یعنی با ملاک شاخص فلاکت، رفاه مردم در این سال ها علیرغم همه وعده های داده شده برای رفاه بیشتر کاهش یافته است.

نکته حائز اهمیت از نمودار زیر این است که شاخص فلاکت در آخرین سال حضور دولت تدبیر و امید با رسیدن به 46 درصد رکورد 23 ساله را از آن خود کرده است.

عمده دلیل افزایش شاخص فلاکت در این سال ها روند صعودی و وحشتناک نرخ تورم بوده است. نرخ تورمی که در دور اول دولت تدبیر و امید و با تک رقمی شدن توانسته بود که شاخص فلاکت را در حد قابل قبولی نگه دارد.

در این سال ها متاسفانه با خروج آمریکا از برجام و بازگشت تحریم های همه جانبه علیه کشورمان و جهش های وحشتناک نرخ دلار، نرخ تورم نیز برای اقتصاد واردات محور ایران افزایش های چشمگیری داشته است. همچنین هجوم کرونا به کشور از اواخر سال 98 موجب شد تا وضعیت درآمدی دولت بیش از پیش وخیم تر شود. در این اوضاع وخیم درآمدی دولت، کسب و کارها نیز یکی بعد از دیگری از رونق افتادند و در نتیجه معیشت مردم دچار مشکلات فراوانی شد. در نهایت دولت برای فرار از وضعیتی که در آن دچار شده بود به چاپ پول و رشد نقدینگی رو آورد، مسئله ای که موجب رشد بیشتر نرخ تورم و متعاقب آن جهش شاخص فلاکت شد.

سخن پایانی

به هر صورت حال و روز رفاه مردم ایران در این روزها خوب نیست و وعده هایی که درباره افزایش سطح رفاه داده شده بود عملی نشد و هم اکنون دولتمردان تازه خشنود از این هستند که نگذاشتند قحطی در کشور ایجاد شود.

کاندیداهای فعلی نشستن بر صندلی ریاست جمهوری حالا باید این نکته را بدانند که اولین گام برای بازگشت روند نزولی به شاخص فلاکت و افزایش رفاه مردم، کنترل تورم می باشد و سپس باید برنامه ای برای کاهش نرخ بیکاری که این روزها جوانان و خانواده ها را رنج می دهند داشته باشند.