نمکی: گفنتد فلانی این حرف‌ها را می‌زند چون می‌خواهد نامزد شود! / نگرانی رهبری در مورد «جمعیت» بجاست / تا ۱۴۲۰ جمعیت سالمند دوبرابر می‌شود

به گزارش گروه اجتماعی خبرگزاری دانشجو، سعید نمکی در اجلاس مجازی رؤسای دانشگاه‌ها و دانشکده‌های علوم پزشکی سراسر کشور که با موضوع پویایی، بالندگی و جوانی جمعیت در وزارت بهداشت برگزار شد، اظهار داشت: وقتی به هرم سنی جمعیت نگاه می‌کنیم از این نگران می‌شویم که جوان‌های کمتری خواهیم داشت تا سالمندان را حمایت مادی و معنوی کنند البته الان هم به دلیل عدم زیرساخت‌های اشتغال، بخش عمده‌ای از جمعیت جوان کشور، سربار جمعیت سالمند هستند. این واقعیت تلخ اجتماعی ما است. سالمندانی داریم که هنوز کار می‌کنند تا جوانان بیکار را حمایت کنند و عده‌ای دیگر چون در زمان جوانی شأن زیرساخت اشتغال در کشور نداشته‌ایم، جوانی نکرده و مولد نبوده، پیر شده‌اند.

وزیر بهداشت خاطرنشان کرد: نگرانی رهبری در مورد جمعیت، بسیار به جا است و همواره این دغدغه را داشته‌ام که در طوفان کرونا که اداره آبرومندانه آن نه برای وزارت بهداشت بلکه برای جمهوری اسلامی ایران پر مسئولیت بود، فرمان دردمندانه مقام معظم رهبری را پاسخ نداده باشم و مبادا در طوفان این بلای خانمان سوز فراموش کنم که ایشان هم دغدغه‌ای برای آینده داشته‌اند. کووید ۱۹ یک روز به پایان می‌رسد اما این دغدغه که در ۲۰ سال آینده کشور دچار سالمندی جمعیت و بسته شدن پنجره جمعیتی می‌شود، را باید حتماً پاسخ داد.

نمکی اظهار داشت: اهل بعضی از خصلت‌های برخی افراد نیستم. اگر به دغدغه مقام معظم رهبری توجه می‌کنم بخاطر احترامی است که در درونم برای این عزیز قائل هستم اما عده‌ای از روی جهالت، غرض و مرض می‌گفتند که او این حرف‌ها را می‌زند که کاندیدای ریاست جمهوری شود اما دیدند که ما جز سربازی برای نظام، هدف دیگری نداریم.

وزیر بهداشت تصریح کرد: اگر دیدگاه‌های تئوریسین‌های اقتصادی جهان را مطالعه کنید می‌بینید که آدام اسمیت معتقد بود که باید کمک کنیم که جمعیت افزایش پیدا کند و در آن دوره، بهداشت و پیشگیری هم وجود داشت و در کشورهای صنعتی، جمعیت رشد داشت و آدام اسمیت سوار بر این موج شد که باید نیروی کارگر مولد اضافه کنیم که این تئوری درست بود اما ناگهان دنیا با این مواجه شد که افزایش جمعیت زمانی که ارزش افزوده ایجاد شد و صنعت توسعه یافت، طبیعت تخریب شد، جنگل‌ها برای تغذیه جمعیت اضافه شده به زمین‌های زراعی تبدیل شد و افرادی مثل ریکاردو و مالتوس آمدند و رشد جمعیت را به سمت مهار جمعیت هدایت کردند و گفتند که جمعیت جهان بیشتر از ظرفیت زمین، اضافه می‌شود و شعار کنترل جمعیت نه توسط بهداشتی‌ها بلکه توسط اقتصاددانان مطرح شد.

نمکی افزود: این تفکر غلط است که در جهان و ایران، صاحب نظران بهداشتی، شعار کنترل جمعیت را مطرح کردند. شعار کنترل جمعیت را ابتدا در دنیا، اقتصاددانان و بعد از آن جامعه شناسان دادند وقتی ناهنجاری‌های رفتاری در فضای محقر و تنگ و خشونت بار، اضافه شد جامعه شناسان نیز برای کنترل جمعیت به اقتصاددانان پیوستند.

وی خاطرنشان کرد: بخش بهداشت در جهان همواره با مهار اپیدمی‌ها، مراقبت از زنان باردار، افزایش امید زندگی و مواردی از این قبیل عامل رشد جمعیت بوده است و هیچ کجا حتی در ایران بخش بهداشت، در کاهش جمعیت نقش نداشته است. از سال ۶۶ و قبل از اجرای سیاست‌های تنظیم خانواده، شاهد آهنگ کند و سر به فرود رشد جمعیت هستید.

وزیر بهداشت تاکید کرد: وقتی بعد از انقلاب آمدند و گفتند به اندازه کافی مدرسه نداریم، یک سوم از مدارس، بخاری استاندارد نداشتند، زیرساخت شغل نداشتیم و سیگنال اقتصاددانان این بود که باید ترمز جمعیت را کشید و نباید برای این جمعیت انبوه، اشتغال ایجاد کنیم، مسکن تهیه کنیم و فضای مناسب روح و روان فراهم کنیم و رشد اقتصادی پاسخگوی این نیازها نیست.

نمکی یادآور شد: اقتصاد به عنوان یکی از مؤلفه‌های بسیار مهم در رشد و کاهش آهنگ رشد جمعیت تأثیر داشته است. اگر جمعیت بی سواد و با تحصیلات کمتر، در ازدواج رشد شتابان تری نسبت به جمعیت تحصیل کرده دارد، مؤلفه اقتصادی اثرگذار است چون در خانوار فقیر، کودک از سنین پایین و ۵ سالگی شروع به تولید می‌کند و نیروی کار از کودکی به اقتصاد خانوار کمک می‌کند در حالی که در خانواده تحصیل کرده، تا زمانی که آقا یا خانم ازدواج هم می‌کند، پدر و مادر باید از او مراقبت کنند. مؤلفه اقتصاد در کاهش و رشد جمعیت بسیار مهم است.

وی تصریح کرد: وقتی شعار کنترل جمعیت می‌دهید، در هر مقطعی اولین سیگنال را مرفهین دریافت می‌کنند و وقتی با انگیزه اقتصادی شعار افزایش جمعیت می‌دهید، اولین پیام را فقرا دریافت می‌کنند و بعضی وقت‌ها متأسفانه کسانی این پیام را در حاشیه شهرها دریافت می‌کنند که بچه‌های آنها در دود هروئین به دنیا می آیند.

وزیر بهداشت گفت: رشد جمعیت و جمعیت از نظر کمّی به اندازه کیفیت جمعیت، مهم نیست. کیفیت جمعیت در جوامع به مراتب مهمتر از کمّیت آن است. اگر نتوانیم کمیّت را به سمت و سوی کیفیت مدیریت کنیم، جمعیتی طغیانگر، معتاد، گرفتار، خشن و حادثه آفرین خواهیم داشت کما اینکه در دنیا می‌بینید. وقتی کوچ از کشورهای فقیر به سمت کشورهای غنی آغاز می‌شود، پشت دروازه‌های خیلی از شهرهای اروپایی می‌بینید که چه جمعیتی با یک بچه در آغوش، یکی در دستش و یکی هم پشت سرش، در سرما و یخبندان برای پناهندگی، آواره بودند. این یعنی اگر رشد کیفی در جمعیت نداشتیم، کمیّت ما را له می‌کند.

نمکی خاطرنشان کرد: اقتصاد مؤلفه بسیار مهمی در کیفی شدن جمعیت است. اگر در سالهای بعد از انقلاب بخواهیم با انصاف بگوییم، بهداشت مهمترین نقش را در حفظ جمعیت کشور داشته است. مؤثر ترین عامل در بهبود شاخص‌های سلامت مادران و نوزادان و امید زندگی و حفظ جمعیت کشور، با وجود تلاش‌های دستگاه‌های مختلف در راهسازی، حمل و نقل، رساندن برق اما خانه‌های بهداشت، بهورزان و مراکز بهداشتی و درمانی بودند. چه بخشی مراقبت از مادران باردار را انجام داد؟ چه بخشی آموزش‌های قبل و بعد از بارداری را ارائه کرد؟ چه بخشی واکسیناسیون انجام داد و بخش نوزادان را راه اندازی کرد و مرگ و میر نوزادان و کودکان را کاهش داد؟ در سایر بخش‌ها به اندازه بخش سلامت در بحث جمعیت، کار نکرده‌اند.

وی افزود: اینکه فکر کنیم در چند سال به دلیل تشویق به کاهش جمعیت باید تاوان این ندانم کاری‌ها را بپردازیم، نشان غلط دادن است و عزیزی که برای بحث جمعیت مسئول کردم وقتی دیدم سمت و سو و جهت گیری اش به آن جهت می‌رود را کنار گذاشتم و احساس کردم زحمت همکاران ما و ژنرال‌های مبارزه با عظیم‌ترین اپیدمی تاریخ را به غلط در ذهن مردم به سمت و سوی دیگری می‌برد.

وزیر بهداشت تاکید کرد: نه تنها وزارت بهداشت را در بحث جمعیت، گناهکار نمی دانم بلکه فکر می‌کنم بزرگترین نقش را در تمام سالهای بعد از انقلاب برای حفظ و صیانت از جمعیت کشور به کار برده است. کار ۱۷ هزار و ۵۰۰ خانه بهداشت چه بود؟ ۹ هزار مرکز جامع سلامت چه کار می‌کرد؟ تمام کارهایی که در مورد کاهش رشد جمعیت کردیم البته وقتی می گویم کردیم یعنی بنده می‌خواهم تمام گناهان گذشته را به گردن بگیرم را باید با کارهایی که برای حفظ و صیانت از جمعیت کردیم، مقایسه کنید.

نمکی خاطرنشان کرد: مؤلفه سلامت در صیانت از جمعیت، بسیار مؤثر بود اما کافی نیست و پاسخ به دغدغه عزیزی که برای آینده کشور نگران است، نیست و به همین دلیل خواستم که سند صیانت از جمعیت، تهیه شود و امروز از رؤسای دانشگاه‌های علوم پزشکی تقاضا می‌کنم که عاشقانه، مخلصانه و مسئولانه برای اجرای این سند تلاش کنید و برای رفع تکلیف، به آن نپردازید.

وی تصریح کرد: به افرادی که این دغدغه را دامن می‌زنند که جریاناتی از بیرون این کار یا آن کار را کردند خیلی ورود نمی‌کنم چون برخی را کارشناسی نمی دانم و برخی را هم که کارشناسی می دانم، معتقدم در همه حوزه‌ها هست. مگر بیرونی‌ها فقط در بخش سلامت ما را اذیت می‌کنند؟ در تمام زمینه‌ها اثرات بعضی از فتنه‌های بیرونی را می‌بینیم و بعضی از گسست‌های اجتماعی امروز و برخی از حرف‌هایی که از بعضی تریبون‌ها برای تفرقه بیرون می‌آید و بعضی از سیاست بازی‌هایی که سربازان و افسران ارشد ما را در خط مقدم کرونا تضعیف می‌کنند از حلقوم چه کسانی بیرون می‌آید و چه کسانی پشت آن هستند؟ اینکه همزمان صدایی از فلان رسانه شب بیرون می‌آید در حالی که روز از رسانه داخلی بوده این هماهنگی‌ها از کجا است؟ چه کسی این هارمونی را اجرا می‌کند و پشت رهبری ارکستر است؟

وزیر بهداشت گفت: گرچه مؤلفه بهداشت و درمان و سلامت، مؤلفه اصلی تأثیرگذار در رشد درست و بالنده جمعیت نیست اما مؤلفه مهمی است. باید چندین کار را انجام دهیم. یکی اینکه باید بتوانیم جامعه را به سمت تعلق به باروری ببریم البته به اندازه و سهم خودمان. برای این کار لازم است که مشاوره‌ها را عالمانه افزایش دهیم. برخی هستند که اصلاً بچه نمی‌خواهند و یا نمی‌خواهد ازدواج کند، یکی هست که ازدواج کرده و معتقد است که فرصت برای فرزندآوری وجود دارد که باید به آنها گفت که دیر می‌شود، یکی هم هست که معتقد است یک فرزند، کافی است که باید بگوییم شاید بعضی وقت‌ها به این فرزند، احساس غربت و تنهایی و بی کسی هم به او دست بدهد.

نمکی افزود: وقتی مادرم سال‌ها در بستر بیماری بود گرچه اگر ۵ فرزند هم داشت به قدری دلم به مادرم گره خورده بود که همواره می‌خواستم کنارش باشم اما بعضی وقت‌ها می‌گفتم اگر خواهر یا برادری داشتم که وقتی در یک نقطه از کشور برای فلان کار حضور دارم، به مادرم سر می‌زد، خیالم راحت می‌شد و این غربت و تنهایی که در یگانگی خودم احساس کردم می دانم که باید به خانواده‌ها گفت که یک فرزند، کم است.

وی تاکید کرد: مراکز درمان ناباروری که در کشور گسترش یافته کار بسیار زیبایی است اما ناباروری در کشور به شیوه زندگی بر می‌گردد. باید در تحرک افراد و جلوگیری از چاقی در جامعه، دگرگونی ایجاد کنیم و باید این کار را در مدرسه انجام دهیم. طرح کوچ (کنترل وزن و چاقی) را با آموزش و پرورش آغاز کرده‌ایم چون معتقدیم در آن برش از زندگی باید روی شیوه زندگی، تغییر ایجاد کرد؛ زمانی که آنها در فضای مجازی بازی و رانندگی و تیراندازی می‌کنند و چیپس و پفک می‌خورند. نگران این هستم که اگر خدای ناکرده سیل یا زلزله‌ای رخ داد، این کودکان دارای چاقی و اضافه وزن، نتوانند فرار کنند.

وزیر بهداشت یادآور شد: باید به سمت آموزش عمومی برای تغییر رویکرد در شیوه زندگی و تغذیه برویم. مشکلاتی همچون مصرف فست فودها، غذاهای ناخوش، شیوه زندگی نامناسب و بی تحرکی با ایجاد و توسعه مراکز ناباروری، برطرف نمی‌شود البته باید این مراکز را با حداقل هزینه و گرفتاری برای مردم فراهم کنیم. یک نفر نباید کار و زندگی اش را رها کند و برای دریافت خدمات، آواره مراکز استان‌ها شود.

نمکی تاکید کرد: باید حداقل برای نیروهای خودمان، زندگی با کودک را تسهیل کرده و اگر همکار ما باردار بود، کابوس ایجاد نکنیم که او با این بچه چه خواهد کرد. تسهیلاتی ایجاد کنیم که بچه داری شأن را مادرانه ادامه دهند و زندگی شأن دچار دغدغه نشود. از معاون دانشجویی و فرهنگی می‌خواهم که بحث خوابگاه‌های متاهلی را به عنوان یکی از اصول اصلی، دنبال کنند و ما هم در این زمینه کمک می‌کنیم.

وی گفت: اجرای سند صیانت از جمعیت نباید کلیشه‌ای باشد. یک کشور گسترده با تنوع اقلیم، فرهنگ، خرده فرهنگ و قومیت‌ها هستیم و نمی‌توانیم با یک سند یا کلیشه، کشور را اداره کنیم. در یک قومیت ممکن است نیازی به تشویق و تبلیغ فرزندآوری نداشته باشید و در گوشه دیگری از این کشور، شاید نیازمند آن باشید. در قومیتی که نیازمند تشویق و تبلیغ فرزندآوری نیستید، نیازمند مراقبت بیشتر از زنان باردار هستید و در مناطقی که نیاز به مراقبت‌های زنان باردار کمتر است، زنان باردار به مراکز بهداشتی و درمانی مراجعه نمی‌کنند و دارای پزشکی خصوصی است که معاینات دوره‌ای را انجام می‌دهد و هماهنگ می‌کند که ۹/۹/۹۹ فرزندش با سزارین به دنیا بیاید.

وزیر بهداشت ادامه داد: سند ملی باید قابلیت انعطاف داشته باشد. باید به استان‌ها اجازه دهیم متناسب با فرهنگ، اقلیم، اقتصاد و گویش آن منطقه بتوانند این سند را اجرایی کنند و باید حتماً به استان‌ها امکان انعطاف بدهیم و برخی حرف‌ها را نمی‌شود در یک منطقه گفت. یادم است زمانی سازمان جهانی بهداشت در مورد پیشگیری از بیماری ایدز بر روی آموزش استفاده از وسایل پیشگیری از روابط جنسی خطرآفرین در مدارس تاکید داشت اما این کار را نکردیم و مبتنی بر فرهنگ، اقلیم و اعتقادات مردم ایران آموزش‌ها را مطرح کردیم.

نمکی اظهار داشت: سقط‌های قانونی گرچه باید به حداقل برسند و آموزش افرادی که نمی‌خواهند بچه‌ای را سقط کنند و این سقط از روی عدم آگاهی او رخ می‌دهد را باید افزایش دهیم اما در سال، تعداد قابل توجهی سقط‌های غیرقانونی داریم. آیا تمسک به شیوه قضائی راه حل است؟ خیر. آیا فردی که باردار شده و اگر این ختم بارداری اتفاق نیفتد یک ناهنجاری سنگین اجتماعی ممکن است پشت آن باشد؟ این را باید چگونه مدیریت کرد؟

وی گفت: علاوه بر اقتصاد، مؤلفه فرهنگ در بارداری مؤثر است. اگر به مؤلفه‌های فرهنگی توجه نکنیم، چه در خانواده‌های فقیر و چه در خانواده‌های غنی، ره به جایی نمی بریم. در کشور ما از قبل از ورود اسلام، ولنگاری فرهنگی معنی و مفهوم نداشته است. چرا به فرزندان مان نمی‌گوییم قبل از اسلام هم برهنگی و ولنگاری جزئی از فرهنگ ایران نبوده است. در کدام قوم ایرانی برهنگی می‌بینید؟ هیچ کجا. اعتقاد دارم که به این نسل جفا کرده‌ایم که فرهنگ غنی را به او انتقال ندادیم و فکر کرده‌ایم هنر کرده‌ایم. وقتی بی خویشتنی را به فردی تحمیل کردیم، ماهواره و فرهنگ غرب می‌تواند او را جذب کند مثل برخی از کانال‌ها که برخی را به ابتذال کشیده‌اند.

وزیر بهداشت تصریح کرد: عزیزان من توجه کنید که منشأ سقط‌های جنین کجا است. آیا تمسک و توسل به قانون برای سقط‌های غیرقانونی در مطب دکتر فلانی، جای سقط را به زیرپله یا خانه‌های مخفی نخواهد برد؟ آیا مرگ و میر نوزادان بالاتر نخواهد رفت؟ به عنوان وزیر بهداشت و مسئول سلامت مردم می گویم که آیا همه سقط‌ها را می‌شود با ابزار قانون و قوه قضائیه جمع کرد؟ از مطب‌های سقط غیرقانونی به محل‌های غیربهداشتی با افزایش مرگ و میر نخواهند رفت؟ عده‌ای شومن با دروغ و تقلبف اذهان عمومی را فریب می‌دهند نگذارید این اتفاق بیفتد. ما مسئولیم و باید حرف بزنیم و بگوییم که اگر این میزان باروری یا حاملگی ناخواسته در کشور وجود دارد، وابسته به سقط نیست و وابسته به این پدیده نیست و ریشه فرهنگی دارند. چه می‌کردید در این سال‌ها؟ کجا بودید؟ آنهایی که می‌گفتند اگر ۱۰ دقیقه صدا و سیما را به شما بدهند همه را دگرگون می‌کنیم، کجا رفتید؟ چرا اینگونه شد؟ چرا به اینجا رسیدیم؟

نمکی گفت: هر روز سینه‌های سهراب های خودمان را می دریم چون آنها را نمی‌شناسیم. می‌گویند یک تخم اردک را زیرپای مرغ گذاشتند و وقتی جوجه مرغ‌ها و اردک به دنیا آمدند، جوجه اردک بلافاصله وارد آب شد اما مرغ و جوجه‌ها خودشان را می‌کشتند و جیک جیک می‌کردند که این جوجه الان خفه می‌شود و نمی‌فهمید که این جوجه اردک است و زندگی در آب برایش لذت بخش است. بعضی از بچه‌ها را اصلاً نمی‌شناسیم و رها هستند. این شب نشینی ها و جلسات مخفی و اتفاقاتی که رخ می‌دهد ناشی از یک ناهنجاری اجتماعی و فرهنگی است. ما کار نکرده‌ایم حالا می‌خواهیم برای برخورد قاطع با سقط‌های غیرقانونی حکم بگیریم. والله راه را خطا می‌رویم.

وی یادآور شد: باید به حل مشکل سو تغذیه کمک کنیم. الان جیره خانوار، جیره کافی نیست. انسان‌هایی که گوشت مصرف می‌کنند، کمتر هستند و مادرانی که در طول مدت بارداری باید پروتئین مصرف کنند، کم هستند و روز به روز هم کمتر می‌شوند. در این سال‌ها هم رشد اقتصادی داشته‌ایم اما رشد فقرزدا نداشته‌ایم که یکی از اشکالات رشد اقتصادی ما است. طبقات فقیر، فقیرتر می‌شوند. تقاضای بنده از معاونت بهداشت و سازمان غذا و دارو این است که روی مکمل‌ها کار کنید و نگذارید خانه بهداشت بدون مکمل، قرص آهن و سایر مکمل‌ها برای زنان باردار بماند چون نوزاد و مادر در خطر هستند و روز به روز هم به دلیل بنیه اقتصادی کمتر، از مکمل‌ها می زنیم و می‌گوئیم که نمی‌شود فلان دارو را قطع کرد اما مکمل را می‌شود قطع کرد که این جفا و ظلم است.

وزیر بهداشت تاکید کرد: باید در خانه بهداشت، قرص آهن و مکمل برای زن باردار و نوزاد تازه متولد شده، وجود داشته باشد. سو تغذیه در کشور عامل بسیار مهمی است. سفری به مرادآباد چابهار داشتم و به یک مرکز بهداشتی و درمانی رفتم دیدم که زن باردار ۷ ماهه ای آمده و قطعاً هموگلوبین او زیر ۵ و ۶ بود و نای راه رفتن نداشت. نمی‌توان به او گفت که روزی دو سیخ کباب و جیگر بخور چون در عمرش ندیده اما وقتی در مراکز ما قرص آهن و مکمل وجود داشته باشد دغدغه و دلهره نداریم.

نمکی تاکید کرد: تا زمانی که مشکل کشور در برخی بخش‌های دیگر حل نشود، سقف ارتفاع ما در رشد جمعیت، بلند نیست. تا زمانی که مشکل اقتصاد، اشتغال و معیشت مردم را حل نکنیم نمی‌توانیم به رشد جمعیت امیدوار باشیم. متأسفانه شرایط همانند زمان ساسانیان شده که فقط افرادی می‌توانند درس بخوانند که جز متمولین کشور هستند. شهریه یک بچه در مقطع ابتدایی چقدر است؟ کلاس‌های کنکور چه خبر است؟ روزی روستازادگان صاحب عقل به وزیری پادشاه رفتند امروز مگر می‌شود یک روستازاده در رشته‌های لوکس کشور تحصیل کند؟ امکان ندارد.

وزیر بهداشت افزود: شعارهای توخالی به جایی نمی‌رسد. اختلاف نظری که با مشاور عالی داشتم در این حرف‌ها بود که برای چه همه تیرها را به سمت وزارت بهداشت سیبل می‌کنید؟ ما متولی سلامت مردم هستیم و متولی معیشت، مسکن و بهداشت روان مردم هم نیستیم.

وزیر بهداشت خطاب به رؤسای دانشگاه‌ها گفت: منابع مالی برای بحث جمعیت باید در این حوزه هزینه شود. تکلیف شرعی به دلیل دغدغه مقام معظم رهبری و تکلیف قانونی به دلیل ابلاغ بنده، این است که اعتبارات این بخش باید در همین زمینه هزینه شود و اگر در مواردی منابع کافی نبود منعکس کنید که ما منابع را فراهم کنیم.