سانحه‌های کار: کارفرمایان رغبتی به سرمایه‌گذاری در تجهیز معادن ندارند

تنها پنج درصد از مساحت ایران دست فعالان معدنی است. نیمی از معادن ایران تعطیل‌اند و به این ترتیب عملا دو و نیم درصد از مساحت کشور به معادن اختصاص دارد. با این‌حال آمار حوادث ناشی از کار در معادن بالاست. اهمال در سطوح مختلف مدیریتی و فرسودگی تجهیزات معادن، و فقدان اراده کافی بر سرمایه‌گذاری در ایمنی معادن از مهم‌ترین عوامل حوادث کار در معادن ایران است.

 مرکز پژوهش‌های مجلس در تیر ۹۹ در گزارشی اعلام کرد استفاده از فناوری‌های نوین منجر به کاهش جدی مخاطرات و ارتقای ایمنی در معادن می‌شود. در این گزارش آمده است:

«موضوع ایمنی در معادنِ ایران پس از حادثه‌ معدن یورت، ابعاد دیگری یافت و حساسیت‌های بیشتری را برانگیخت. از جمله تصمیم گرفته شد تا به فناوری‌های‌ نوین ایمنی بیشتر توجه شود و برای ایمن‌سازیِ معادن، بازرسی پیوسته از معادن (به خصوص معادن ذغال‌سنگ) انجام شود. همچنین ایده ایجاد چهار پایگاه اورژانس در استان‌های معدنی کشور مطرح شد، اما تاکنون عملیاتی نشده است.»

بهرام شکوری، رییس کمیسیون معادن و صنایع معدنی اتاق ایران در مصاحبه با خبرگزاری کار ایران (ایلنا) گفت:

«استفاده از تکنولوژی در کاهش حوادث معدن اهمیت بسیاری دارد. امروزه در دنیا از ماشین‌های بدون سرنشین استفاده می‌شود، همچنین انواع و اقسام خودروهای مورد استفاده‌ آن‌ها، سنسور دارد و اگر به مانعی برسد، مکث می‌کند و یا مثلا از ابزارها و تکنولوژی‌هایی استفاده می‌شود که اگر در محیط گازی تولید شود، اخطار می‌دهد.»

شکوری در ادامه این مصاحبه افزود به سبب تحریم‌ها و افزایش قیمت ارز کارفرمایان رغبتی به خرید چنین نجهیزاتی ندارند:

«طبیعتا تحریم‌ها نقش قابل توجهی درعدم دسترسی ما به این تکنولوژی‌ها دارد. به علاوه باتوجه به افزایش نرخ ارز و به تبعِ آن گرانیِ تجهیزات، خریدِ آن برای کارفرمایان صرف نمی‌کند.»

علاوه بر این به گفته رییس کمیسیون معادن و صنایع معدنی اتاق ایران بسیاری از این تجهیزات پیشرفته مناسب معادن ایران نیستند:

«به طور مثال من یادم می‌آید که سیستم پمپ‌های انژکتورِ برخی از ماشین‌آلاتِ خریداری شده، بر مبنای گازوئیلِ استاندارد کشورهای اروپایی طراحی شده بود و با گازوئیل غیراستاندارد ما کار نمی‌کرد. در نتیجه آمدند و سیستم را تغییر دادند و یوروها را پایین آوردند تا بتوانند از این ماشین‌آلات استفاده کنند.»

فقدان اراده در دولت برای کمک به تجهیز معادن

اغلب معادن ایران فرسوده و فاقد حداقل امکانات ایمنی و بهداشت کار هستند و کارگران معدن در معرض بیماری‌های ناشی از کار در معدن و مصدومیت و مرگ در نتیجه حوادث معدن قرار دارند. معادن سنگ تزئینی و زغال سنگ حادثه‌سازترین معادل ایران‌اند. مهم‌ترین و بزرگ‌ترین فاجعه‌ها در معادن در ایران در سال ۹۶ در دولت روحانی اتفاق افتاد. انفجار معدن یورت زمستان آزادشهر استان گلستان در ۱۵ آبان ۹۶ فاجعه‌بارترین این حوادث بود که ۴۳ کشته به جای گذاشت.

غلامرضا غفوری، مشاور حفاظت فنی و خدمات ایمنی وزارت کار در مصاحبه با خبرگزاری کار ایران (ایلنا) گفت:

«در شرایط اقتصادیِ موجود و با توجه به افزایش قیمت ارز، کارفرمایان برای خرید تجهیزات از کشورهای دیگر با مشکل مواجه هستند. در کنار همه‌ اینها بحث خدمات پس از فروش مطرح است، که این هم مسئله را سخت‌تر می‌کند. بنابراین به‌روز رسانیِ تجهیزات اولین و موثرترین روش است اما اقبالی از آن نمی‌‎شود.»

غفوری با تاکید براینکه کارفرمایان به حمایتِ دولت نیاز دارند، در ادامه این مصاحبه افزود:

«شورای عالی حفاظت فنی کشور، وزارت کار و وزارت بهداشت باید طرحی را در قالب لایحه آماده کنند و برای هیئت وزیران بفرستند و بگویند اگر کارفرمایی خواست برای حفظ سلامت کارکنان و بالارفتنِ بهره‌وری و تولید، تکنولوژیِ جدیدی وارد کند، برای آن‌ها تسهیلاتی در نظر بگیرند.»

در سال‌های دهه ۹۰ بیش از سه هزار حادثه در معادن کشور رخ داده است. در این حوادث حدود ۱۳هزار کارگر مجروح و بیش از ۴۳۰ معدنچی جان خود را از دست دادند.

ریزش معدن زغال سنگ طزره دامغان حدود ظهر روز شنبه ۱۱ اردیبهشت ماه (روز کارگر) در تونل شماره ۴۲ این معدن، هنگام استخراج زغال سنگ و به دلیل ریزش ناگهانی سقف کارگاه رخ داد. پیکر بی‌جان میلاد روشنایی و سید اصغر افضلی، دو معدنچی معدن طزره دامغان که زیر آوار مانده بودند توسط نیروهای امدادی پیدا شد. کارگاه استخراج این تونل ۷۰ متر طول دارد و این دو کارگر در عمق ۳۵ متری زیر آوار مانده بودند.  

 در ایران، بررسی وقوع حوادث و جبران آن در مرحله‌ «موضوع در دست بررسی است» باقی می‌ماند. در این میان این کارگران‌اند که جان خود را در دورِ باطلِ «کارفرما پول ندارد و دولت بودجه ندارد» از دست می‌دهند.