مهم‌ترین فرماندهانی که در آزادسازی خونین‌شهر نقش داشتند/ خرمشهر چگونه در «میدان» آزاد شد؟

گروه سیاسی خبرگزاری دانشجو- امیر قشقایی، نبرد بزرگ، سرنوشت‌ساز و غرورآفرین بیت المقدس که برای رهاسازی خرمشهر از سلطه نیرو‌های مهاجم عراقی انجام شد از دهم اردیبهشت ماه تا چهارم خرداد ماه ۱۳۶۰ به طول انجامید. این نبرد حماسی علاوه بر پایان بخشیدن به ۱۹ ماه اشغال بخشی از حساس‌ترین مناطق خوزستان و آزادسازی خرمشهر، ضربه‌ای سهمگین و کمرشکن به توان رزمی و جنگ طلبی‌های دشمن مهاجم وارد ساخت.

 

 

خرمشهر؛ شهری که خدا آن را آزاد کرد

هنگامی که مرحله اول و دوم عملیات بیت‌المقدس به پایان رسید و رزمندگان ما در اطراف خرمشهر مستقر شدند، رادیوی رژیم بعثی، می‌کوشید در تبلیغات کاذب خود، حضور نیرو‌های عراق را در خرمشهر به رخ بکشد تا توجیهی برای ترمیم روحیه نیرو‌های شکست خورده و رو به هزیمت عراق باشد. فتح خرمشهر در زمانی کمتر از ۲۴ ساعت، موجب شد که بخش قابل توجهی از نیرو‌های مهاجم عراقی به اسارت نیرو‌های جمهوری اسلامی ایران درآیند.
دشمنان بعثی در ابتدا تصرّف این شهر را بسیار ساده پنداشته بود. به همین دلیل تنها ۲ گردان مخصوص را جهت اجرای مأموریت مزبور اختصاص داده بود، در عمل اما ناگزیر شد به منظور مقابله با مدافعان خرّمشهر بیش از ۲ لشکر را بکار گیرد. بدین ترتیب رزمندگان اسلام طی ۳۴ روز جنگ تمام عیار با دشمن تا بُن دندان مسلح تا آخرین لحظه با مقاومت و جانفشانی خود، حدیثی حماسی و انقلابی و در عین حال غم‌انگیز و مظلومانه‌ای را رقم زدند تا اینکه سرانجام خونین شهر در سوم آبان ۱۳۵۹ خورشیدی به اشغال ناجوانمردانه ارتش بعثی درآمد و در شامگاه سوم آبان به مدافعان دستور عقب نشینی داده شد.

نخستین مرحله عملیات بیت‌المقدس

عملیات بیت‌المقدس از بزرگترین عملیات‌های رزمندگان ایرانی در طول هشت سال دفاع مقدس بوده است که در چهار مرحله انجام شد. نخستین مرحله عملیات در ساعت ۳۰ دقیقه بامداد ۱۰ اردیبهشت ۱۳۶۱ خورشیدی با رمز علی بن ابیطالب(ع) در منطقه عملیاتی جنوب غربی اهواز و شمال خرمشهر آغاز شد. نیروهای پیاده با عبور از مواضع دشمن و با انهدام جنگ افزارها و سران ارتش بعثی، ۸۰۰ کیلومتر مربع از خاک اشغال شده را آزاد کردند و یگان‌های زرهی با استفاده از پل‌های شناور از کارون عبور کرده و به غرب آن رسیدند. نفرات پیاده و شکارچیان تانک با حمایت یگان‌های زرهی خود را به بخش‌هایی از جاده مهم اهواز - خرمشهر ‌رسانند و سرانجام رزمندگان با به هلاک رسانیدن تعداد زیادی از بعثی‌ها در اطراف خرمشهر به تثبیت مواضع پرداختند.
در پايان روز اول، وضعيت كلي عمليات به اين ترتيب بود كه قرارگاه‌های نصر و فتح، سرپلي به مساحت 800 كيلومتر مربع را تصرف كرده بودند. قرارگاه قدس نيز به غير از دو محور، در بقيه محورها نتوانسته بود از رودخانه كرخه كور عبور كند.

 

پیشروی‌های محسوس در مرحله دوم

دومین مرحله از عملیات در ۱۶ اردیبهشت۱۳۶۱ خورشیدی با هجومی گسترده از محور جنوب و شمال منطقه آغاز شد و رزمندگان تمام خطوط را در دست گرفتند.
اگر چه دشمن با اجراي پاتكي شديد و سنگين توانست 6 كيلومتر از مواضع از دست داده را باز پس گيرد، اما با مشاهده مسير پيشروي نيروهاي ايران به طرف مرز، رژیم بعث لشكرهاي 5 و 6 خود را به عقب كشاند تا ضمن جلوگيري از محاصره و انهدام آن‌ها، خطوط پدافندي بصره و خرمشهر را هر چه بيش تر تقويت كند. در پي اين عقب نشيني - كه از ساعات اوليه روز 1361/2/18 آغاز شد - نيروهاي قرارگاه قدس ضمن تعقيب نيروهاي دشمن، تعدادي از آن‌ها را كه از قافله عقب مانده بودند، به اسارت خود درآورند و در نتيجه، جاده اهواز - خرمشهر و نيز مناطقي همچون جفير، پادگان حميد و هويزه آزاد شدند.

سومین مرحله و آزادسازی مناطق مهم

مرحله سوم عملیات با رمز محمد بن عبداللّه (ص) در اول خرداد آغاز شد. در نخستین ساعات خاکریزهای اول و دوم دشمن در منطقه نور و شلمچه توسط لشکر نصر سقوط کرد و لشکر فجر از نهر عریض عبور کرد و با فشار نیروهای ایرانی، ارتش بعث به سرعت به طرف پل تدارکاتی اروند رود گریختند. نیروهای هوایی ایران با بمباران مکرر عقبه و شکار هواپیماهای دشمن و نیز تانک‌های آنان، عرصه را بر آنها تنگ کردند. با پيدايش اوضاع جديد و آگاهي از آشفتگي دشمن، تصميم گرفته شد با وجود خستگي مفرط رزمندگان - كه بر اثر چند مرحله پيشروي توأم با نبردهاي شديد شبانه روزي با دشمن ايجاد شده بود - در اجراي مرحله سوم عمليات تعجيل شود. در اين مرحله از عمليات مقرر شد قرارگاه فتح در عمق 6 كيلومتري نوار مرزي نيروهاي دشمن را منهدم كند؛ قرارگاه نصر نيز ضمن پاك سازي منطقه حد فاصل جاده خرمشهر - اهواز تا نهر عرايض از وجود دشمن، در منطقه شلمچه پيشروي كند؛ قرارگاه قدس هم مأموریت يافت در منطقه كوشك، طلاييه، دشمن را تا پشت مرز عقب براند. عمليات در ساعت 22 روز 1361/2/19 آغاز شد و هر چند تلفات و خسارات سنگين بر دشمن وارد آمد، ليكن هوشياري و تمركز نيروهاي عراقي در خطوط پدافندي موجب شد رزمندگان اسلام نتوانند به اهداف تعيين شده در اين مرحله از عمليات دست يابند.

آزادسازی خرمشهر در پایان مرحله چهارم عملیات

 

عمليات در اين مرحله از ساعت 22:30 روز 1361/3/1 آغاز شد. قرارگاه نصر در امتداد مرز پيشروي كرد و موفق شد جاده شلمچه را مسدود كند. قرارگاه فجر نيز توانست ضمن تأمین پل نو، نيروهايش را به اروند رود برساند. اما قرارگاه فتح به دليل حساسيت و هوشياري دشمن نتوانست به اهداف مورد نظر دست يابد و با روشن شدن آسمان، در منطقه پليس راه جاده خرمشهر - اهواز متوقف شد. به اين ترتيب، محاصره خرمشهر كامل شد، اما نيروهاي دشمن همچنان در داخل شهر مقاومت می‌کردند. دشمن براي خارج كردن نيروهايش از محاصره در محدوده پل نو و نهر عرايض از سمت غرب (شلمچه) و شرق (خرمشهر) چندين بار پاتك كرد؛ اما با مقاومت یگان‌های ايراني مستقر در منطقه مزبور، اين پاتک‌ها به شكست انجاميد. سپس دشمن نيروهاي خود را از شمال شرقي خرمشهر به درون شهر آورد تا توان خود را براي حفظ اشغال خرمشهر تقويت كند.
صبح دو روز بعد حلقه محاصره خرمشهر تنگ تر شد و انبوه نيروهاي دشمن كه 2 روز محاصره در هوايي گرم طاقتشان را به سر آورده بود. مقاومت را بي‌تأثیر دانستند و با خروج از مواضع خود در تمام شهر، در چند ستون طولاني و كنار هم به سوي پليس راه آمدند و در حالي كه تكبير می‌گفتند و شعار الموت لصدام و دخيل الخميني سر می‌دادند، خود را تسليم كردند.
به اين ترتيب، خرمشهر كه پس از 34 روز مقاومت در برابر دشمن در تاريخ 1359/8/4 اشغال شده بود. بعد از 575 روز و طي 25 روز عمليات در ساعت 11 صبح روز 1361/3/3 آزاد شد. همچنين، در اين عمليات - كه به آزادسازي 5038 كيلومتر مربع از اراضي اشغال شده انجاميد - هويزه، پادگان حميد و جاده اهواز - خرمشهر نيز آزاد شد و در اختيار رزمندگان جمهوري اسلامي ايران قرار گرفت.

مهم‌ترین فرماندهانی که در آزادسازی خونین‌شهر نقش داشتند

در جریان عملیات آزادسازی خرمشهر علاوه بر ایثار و فداکاری‌های بی‌شائبه مردم این شهر سرافراز و سربازان جان بر کف امام روح الله، نقش فرماندهان نیز بسیار تاثیرگذار بود؛ فرماندهانی همچون شهید صیاد شیرازی، محسن رضایی، شهید حسن باقری، شهید همت، احمد متوسلیان، مرتضی قربانی، شهید زین الدین، رحیم صفوی، غلامعلی رشید، رضا مجیدی، محسن غرضی، شهید بقایی، مرتضی صفاری و...
سه قرارگاه فعال در زمان عملیات فتح مبین یعنی «قرارگاه قدس» از منطقه جنوب اهواز، «قرارگاه نصر» از خرمشهر تا شلمچه به فرماندهی شهید حسن باقری و «قرارگاه فتح» به فرماندهی غلامعلی رشید از جنوب حسینیه چمران تا ایستگاه ۷ مأموریت پیدا کردند در قالب عملیات بیت المقدس، ارتش متجاوز و بعثی عراق را از خرمشهر بیرون برانند. البته در مرحله آخر عملیات، «قرارگاه فجر» نیز که تحت فرماندهی شهید بقایی و مرتضی صفاری بود به سبب کمبود نیرو به سه قرارگاه قبلی پیوست.
احمد متوسلیان در کسوت فرماندهی تیپ ۲۷ محمد رسول‌الله نقش ویژه‌ای را در مرحله اول عملیات بیت المقدس که منجر به رفع تصرف از جاده اهواز– خرمشهر شد، برعهده داشت؛ فرماندهی تیپ ۲۷ در مرحله آخر عملیات، برعهده شهید همت بود.
شهید مهدی زین‌الدین مسئول اطلاعات قرارگاه نصر با شناسایی‌هایش به این نتیجه رسید که در صورت احداث خاکریز توسط عراق در شرق کارون، عملیات بیت المقدس با مانع جدی مواجه می‌شود، لذا انجام عملیات به جلو افتاد.

دیگر فرماندهان یگان‌های شانزده گانه رزمی سپاه در عملیات بیت‌المقدس؛

تیپ ۸ نجف اشرف، فرمانده: شهید احمد کاظمی

تیپ ۱۴ امام حسین، فرمانده: شهید حسین خرازی

تیپ ۴۱ ثارالله، فرمانده: شهید قاسم سلیمانی

همچنین شهید علی صیادشیرازی فرماندهی لشکر ۹۲ زرهی ارتش را در آزادسازی خرمشهر به عهده داشت.

هرچند ۳۸ سال از حماسه فتح خرمشهر می‌گذرد، اما آثار و برکات این حماسه تا به امروز پابرجا مانده و جمهوری اسلامی ایران به پشتوانه آن، دستاور‌های بزرگ و مهمی را در سطوح مختلف داخلی، منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای به دست آورده است. دست برتر ایران در حوزه نظامی، سیاسی و بین‌المللی و اذعان کشور‌های مختلف جهانی به این توانایی، ماهیت و جایگاه ژئوپلیتیک جمهوری اسلامی ایران را ارتقاء بخشیده است.

 رهبر انقلاب درباره خرمشهر چه فرمودند؟

با توجه به اهمیت این پیروزی بزرگ حضرت آیت الله خامنه‌ای رهبر معظم انقلاب اسلامی نیز درباره آزادسازی خرمشهر فرموده‌اند: «در مورد فتح خرمشهر، اغلب شما جوان‌ها آن روز نبودید یا اگر هم بودید کودک بودید خیلی، کوچک بودید. روز فتح خرمشهر حادثه عظیمی بود. شاید هنوز چند ساعت از خبر نگذشته بود که بنده از [ساختمان]ریاست جمهوری می‌رفتم طرف بیت امام که خدمت امام (ره) برسم. در این خیابان و سر راه، مردم غوغا کرده بودند؛ مثل یک راهپیمایی، مثل یک تظاهرات [بود]. ماشین ما را که می‌دیدند، می‌آمدند جلو تبریک می‌گفتند. در همه کشور یک جشن عمومی خودجوش به وجود آمد؛ مسئله این قدر مسئله مهمی بود. البته مردم آن روز غالبا نمی‌دانستند چه اتفاقی افتاده است که این فتح به وجود آمده، از آن فداکاری‌ها، از آن ریزه کاری‌ها، از آن تلاش‌های عجیب و باورنکردنی، مردم اطلاع نداشتند.»

 

انتهاي پیام/