کاهش میزان شناخت اجتماعی در سایه تک فرزند شدن خانواده‌ها/بسیاری از آموزش‌های تربیتی با وجود فرزند دیگر خانواده امکان پذیر است

کوثر دهدست در گفتگو با خبرنگار اجتماعی خبرگزاری دانشجو، با اشاره به موضوع مهم تک فرزندی در خانواده‌ها و چالش‌های پیش رو و تاثیرات آن در آینده اظهارداشت: در جامعه امروزی، نگاه والدین به واژه فرزند آوری از موضوع صرفا بزرگ کردن و به ثمر رساندن فرزندان مفهومی وسیع‌تر و گسترده تری به خود گرفته است.

وی افزود: والدین امروزی علاقه‌مند هستند که فرزندانی را پرورش دهند که علاوه بر ویژگی‌های شخصیتی بارزی نظیر مسئولیت پذیری، شجاع بودن، شهامت و راستگویی و ... اهداف والای دیگری را دنبال کنند از این رو نسبت به بحث مهم فرزند آوری نگاه حساس تری را دنبال می‌کنند.

عضو هیات علمی دانشکده رفاه تصریح کرد:، اما در کنار این موضوعات دغدغه‌های مختلفی وجود دارد که والدین را نسبت به تعدد فرزند دچار چالش‌هایی می‌کند.

دهدست با اشاره به برخی از چالش‌های پیش روی والدین گفت: دغدغه‌هایی نظیر وجوه اقتصادی که با ورود هر فرزند خانواده با آن درگیر شده و همینطور تعارض‌هایی که ممکن است میان فرزندان شکل گیرد.

وی ادامه داد: استرس‌های تربیتی والدین و ترس آن‌ها نسبت به آینده و سختی‌هایی که تربیت یک فرزند خوب دارد همگی دست به دست هم می‌دهند تا مدیریت چند فرزند را برای والدین به موضوعی چالشی مبدل سازد. توجه به این موارد و سختی‌هایی که در ذهن ایجاد می‌کند سبب می‌شود تا والدین به عنوان مادر و پدر از اصل فرآیند فرزند آوری دور شوند.

این کارشناس ادامه داد: بی شک وجود فرزندان در یک خانواده تاثیرات مثبت بسیاری با خود به همراه دارد. از جمله این تاثیرات می‌توان به تداوم نسل برای خانواده و جامعه، و پرورش انسانی موثر و صالح برای جامعه اشاره کرد.

عضو هیات علمی دانشکده رفاه خاطر نشان کرد: متاسفانه بسیاری از خانواده‌ها از این نگاه غافل شده و فراموش می‌کنند که خانواده در واقع بزرگ‌ترین کارخانه پرورش انسان‌های بزرگ است و در دل این بستر مهم رشد و پرورش یافتن اتفاق می‌افتد.

وی بیان کرد: توجه به کارکرد مهم خانواده که همان بعد تربیتی فرزندان است می‌تواند تضمینی برای پرورش جامعه در آینده باشد و گرفتن این کارکرد از نظام خانواده و سپردن این امر مهم تربیتی به مهد‌های کودک و مواردی نظیر آن‌ها می‌تواند چالش‌های مهمی را در آینده برای جامعه رقم بزند.

عضو هیات علمی دانشکده رفاه تاکید کرد: یکی از وجوهی که والدین در این فرایند تربیتی فرزندان در خانواده کمتر به آن توجه می‌کنند چالش‌های تربیتی است که در خانواده‌های یک فرزند در مقایسه با خانواده‌های چند فرزند وجود دارند که اگر به این موضوع توجه کنند تصمیمشان برای اینکه یک فرزند داشته باشند خیلی متفاوت خواهد شد.

چند فرزندی افزایش سرمایه‌های اجتماعی را به دنبال دارد

دهدست در بخش دیگری از سخنان خود چند فرزندی را یکی از راه‌های افزایش سرمایه اجتماعی در جامعه دانست و عنوان کرد:محدودیت‌های زمانی، اقتصادی و اجتماعی که چند فرزندی به ویژه در سال‌های ابتدایی زندگی کودکان که وابستگی بیشتری به پدرو مادر دارند ایجاد می‌کند سبب می‌شود که والدین نسبت به این موضوع شانه خالی کرده و زیر بار آن نروند.

وی افزود:، اما اگر به موضوع چند فرزندی نگاه کلی‌تر و افق دید بلند تری را نسبت به آینده داشته باشیم در واقع هر یک از فرزندان به عنوان سرمایه‌هایی هستند که ما در ادبیات روانشناختی از آن به عنوان سرمایه اجتماعی یاد می‌کنیم.

عضو هیات علمی دانشکده رفاه خاطر نشان کرد:امروزه علم جامعه شناسی علاوه بر سرمایه‌های اقتصادی برای هر فرد نظیر خانه، پول، ماشین و سرمایه‌های انسانی نظیر تحصیلات دانشگاهی، مهارتی و شغلی، روابط و شبکه‌های اجتماعی که انسان‌ها با یکدیگر دارند را به عنوان سرمایه اجتماعی یاد می‌کند که بخشی از ثروت مهم برای هر جامعه به شمار می‌آید، که متاسفانه ما از آن غافل شده ایم.

دهدست با اشاره به چتر حمایتی موجود در خانواده‌های چند فرزند گفت: وجود خواهر و برادر در خانواده تاثیرات تربیتی خاصی دارد و فرد از یک حمایت معنی در این بخش بهره می‌برد و افرادی که دارای خواهر یا برادر هستند از اعتماد به نفس بیشتری بهره می‌برند.

وی بیان کرد: افرادی که علاوه بر خواهر و برادر دارای ارتباطات گسترده‌تر دیگری نظیر عمه، خاله، دایی و عمو هستد از نظر روانی افراد غنی تری بوده و به واسطه بازخورد‌های بیشتری که در مواجه با افراد بیشتری داشته اند عموما قابل اعتماد‌تر هستند.

عضو هیات علمی دانشکده رفاه تصریح کرد: در بسیاری از موارد می‌بینم فرزندانی که در یک خانواده، تنها بزرگ شدند عموما مشکلات درونی سازه شده خود را به شکل عدم سازش نیافتن، دعوا، تعارض، درگیری، خودخواهی وعدم انعطاف پذیری در بزرگسالی و در روابط اجتماعی خود بروز می‌دهند.

وی تاکید کرد: تحقیقات و پژوهش‌های امروزی بیان می‌کند که نا سازگاری‌های زناشویی، شغلی و مشکلات خلقی افراد ریشه در الگو‌های تعاملی دارد که از کودکی با آن‌ها روبه رو بوده است. آسیب شناسی این مشکلات به ما نشان می‌دهد که خانواده به عنوان یک عامل تعیین شده نقش موثری را ایفا می‌کند.

بسیاری از آموزش‌های تربیتی با وجود فرزند دیگر خانواده امکان پذیر است

دهدست در ادامه سخنان خود درباره موضوع مهم تک فرزندی و چند فرزندی در جامعه با اشاره به بحث مهم آموزش و یادگیری در خانواده‌ها اظهار داشت:در بحث آموزش و یادگیری برخی از محققین بیان می‌کنند که تک فرزندان به لحاظ امر آموزش و ضریب هوشی ممکن است سطوح بالاتری را به سبب پرداختن زمان اختصاصی از سوی پدر و مادر تجربه کنند درصورتی که بسیاری از این آموزش‌ها و یادگیری‌ها در سایه وجود فرزند دیگر خانواده اتفاق می‌افتد.

وی افزود: به عنوان مثال ممکن است من به عنوان مادر در تلاش باشم که بسیاری از نکات تربیتی نظیر کمک کردن، مسئولیت پذیری، وظیفه شناسی و امثال این‌ها را آموزش دهم در صورتی که میزان تاثیرگذاری این آموزش‌ها در شرایطی که فرزند دیگری در خانواده وجود دارد و کودک در کنار خواهر و یا برادر بزرگ‌تر این مفاهیم را به شکلی عملی آموزش می‌بیند تاثیر بالاتری خواهد داشت.

دکترای مشاوره و عضو هیات علمی دانشکده رفاه تاکید کرد: پژوهش‌ها بیان می‌کند که بسیاری از نکات و مفاهیم تربیتی کودکان از طریق یادگیری مشاهده‌ای نهادینه می‌شود.

کوهدست با اشاره به شناخت اجتماعی در کودکان گفت: شناخت اجتماعی در واقع به معنی درک و پرداز رفتار دیگران است که این موضوعی است که از طریق تعاملات چند جانبه و ارتباط کودک با خواهر و برادر خود اتفاق می‌افتد و تحقیقات و بررسی‌ها نشان می‌دهد که ریشه شکل گیری این شناخت اجتماعی در کودکی افراد و نحوه تعاملات ارتباطی آن‌ها است.

وی افزود: با این تفاسیر در نظر بگیرید که تعداد فرزندان در خانواده یک عامل مهم وتاثیرگذار در این زمینه است و به عبارت دیگر زمانی که کودک خواهر و برادر دارد و و براساس تعاملات خود با آن‌ها در باززی ها، دعوا‌ها واصطکاک‌های به وجود آمده به شناخت بیشتر اجتماعی دست پیدا می‌کند که می‌تواند نقش کلیدی و مهمی در آینده وی داشته باشد.

کارشناس مسائل تربیتی خانواده اضافه کرد: به عنوان مثال همین کودک که در خانواده چند فرزندی رشد و تکامل یافته با توجه به نوع ارتباط خود در خانواده زمانی که وارد مدرسه می‌شود بسیار راحت‌تر به سازگاری با همکلاسی و دوستان خود می‌رسد و در واقع سازگاری و انعطاف پذیری بیش و همینطور شناخت اجتماعی بیش تری نسبت به کودکان تک فرزندی دارد.