رای دادگاه علیه شرکت نفتی شل؛ شکایتی که می‌تواند تاریخ‌ساز باشد

روز چهارشنبه ۲۶ مه (پنجم خرداد) می‌تواند برای صنعت انرژی و موضوع گرمایش زمین، روز حساس و سرنوشت‌سازی باشد. در این روز، دادگاهی در لاهه با داوری خود درباره پرونده شکایت علیه شرکت نفتی شل، نقشی تعیین کننده در تغییرات اقلیمی در جهان و همچنین در سرنوشت شرکت‌های نفتی ایفا کرده است.

شکایت علیه شرکت نفتی شل از سوی چند انجمن مدافع محیط‌‌زیست و ۱۷ هزار نفر از شهروندان هلند صورت گرفته بود. دادگاه شکایت افراد را را رد کرده  است، اما شکایت سازمان‌ها و انجمن‌ها را تایید کرده است. شکایت اصلی از سوی سازمان "دوستان زمین" ارائه شده بود.

راجر کوکس، دفاع از این پرونده را برعهده دارد. او به نام شماری از انجمن‌های مدافع محیط‌زیست پا به میدان نهاده است. کسی است که نامش پیش از نیز با شکایت از دولت هلند در امر پایبندی به تعهدات اقلیمی‌اش بر سر زبان‌ها افتاده بود. کوکس در آن هنگام موفق شد دولت هلند را وادار به تغییر عملکرد و رفتارش در ارتباط با تعهدات اقلیمی‌اش بکند.

به کانال دویچه وله فارسی در تلگرام بپیوندید

کوکس در دفاع از پرونده شکایت از شرکت نفتی شل و نقش این شرکت در افزایش دی‌اکسیدکربن و تولید گاز‌های گلخانه‌ای به حکم دادگاهی کاملا متفاوت ارجاع داده است.

گفته است که چندی پیش در هلند، علیه صاحب کافه‌ای به علت به زمین افتادن یکی از مشتریانش شکایت شده بود و دادگاه صاحب این کافه را مجرم شناخت و مجازات کرد. علت حکم دادگاه عدم اطلاع‌رسانی درباره ناهموار بودن مسیر کافه به سوی سرویس بهداشتی در زیرزمین آن بود.

راجر کوکس گفته است که شرکت شل نیز از پیامدهای تولید دی‌اکسید کربن از طریق سوخت انرژی‌های فسیلی آگاه است و به‌رغم آن تلاشی برای حفاظت از جان مشتریان خود نمی‌کند.

بر اساس رای دادگاه شرکت نفتی شل موظف است تا سال ۲۰۳۰ به میزان ۴۵ درصد از تولید دی‌اکسید‌کربن خود در قیاس با میزان سال ۲۰۱۹ بکاهد.

گزارشی که دردسرساز شد

اشاره کوکس به گزارشی است که شماری از پژوهشگران خود شرکت شل درباره نقش دی‌اکسید کربن و گاز‌های گلخانه‌ای در گرمایش زمین تهیه کرده بودند.

در آن گزارش آمده بود که تاثیر دی‌اکسید کربن بر تغییرات اقلیمی به گونه‌ای است که می‌تواند منجر به گرمایش سه و نیم درجه‌ای جهان شود. در همین گزارش به پیامدهای اقتصادی، اجتماعی و سیاسی گرمایش زمین اشاره شده بود.

اعتراض کنشگران محیط زیست علیه شرکت شل

این گزارش در سال ۱۹۸۸ تهیه شده بود. مشکل آنجا است که نسخه‌ای از این گزارش، حدود ۳۰ سال بعد، یعنی در سال ۲۰۱۷ به دست خبرنگاری افتاد.

راجر کوکس از این گزارش به عنوان دلیلی بر آگاهی شرکت شل نسبت به پیامدهای گرمایش زمین و نقش دی‌اکسید کربن در سه دهه پیش، استفاده کرده است.

عدالت اقلیمی

موضوع محیط زیست تا کنون موضوعی بیشتر سیاسی یا اجتماعی بوده است. این در حالی است که اکنون چرخشی درباره مسائل ناظر بر تغییرات اقلیمی روی داده است. موضوع جنبه‌ای حقوقی یافته و شمار شکایات درباره آلودگی‌محیط زیست افزایش یافته است.

از آن جمله می‌توان به شکایاتی اشاره کرد که هم اکنون در ارتباط با تولید آلاینده‌ها، گازهای گلخانه‌ای و همچنین دی‌اکسید کربن مطرح شده‌اند. کشیده شدن پدیده آلودگی محیط زیست به عرصه حقوقی باعث شده است که موضوع "عدالت اقلیمی" مطرح شود. موضوعی که "دادرسی اقلیمی" نام گرفته است.

روزنامه "زوددویچه" با انتشار گزارشی درباره دادگاه یاد شده به ۱۷۰۰ شکایت ناظر بر آلودگی محیط زیست اشاره کرده است.

گفته می‌شود ۴۰ شکایت از این مجموعه علیه شرکت‌های بزرگ فعال در حوزه انرژی مطرح شده‌اند. به عنوان نمونه، یک دهقان اهل پرو از شرکت انرژی آلمانی (RWE) شکایت کرده است.

در فرانسه نیز شکایت مشابهی علیه شرکت بزرگ نفتی توتال به جریان افتاده است. دادگاه بررسی این شکایت در ماه ژوئیه سال جاری آغاز می‌شود.

اعتراض کنشگران محیط زیست علیه شرکت شل

راجر کوکس همزمان علیه دولت بلژیک اقدام به طرح شکایت مشابهی کرده است. در آلمان، دادگاه قانون اساسی از دولت این کشور خواسته است تا برنامه ناظر بر کاهش تولید دی‌اکسید‌کربن خود را برای بازه زمانی بین ۲۰۳۰ تا ۲۰۵۰ تدقیق کند.

زمین‌لرزه‌ای برای اقتصاد انرژی

هدف از شکایت انجمن‌های مدافع محیط زیست از شرکت نفتی شل دریافت خسارت نیست. آن‌ها بر آنند تا بزرگ‌ترین شرکت نفتی اروپا را وادار کنند تا زیانی ایجاد نکند.

در شکایت راجر کوکس از شرکت شل درخواست شده میزان تولید دی‌اکسید کربن خود را تا سال ۲۰۳۰ به میزان ۴۵ درصد کاهش دهد.

این میزان شامل همه دی‌اکسید کربنی می‌شود که از سوی مشتریان شرکت شل، در بخش خانگی یا صنعتی، تولید می‌شود.

به کانال اینستاگرام دویچه وله فارسی بپیوندید

با توجه به حکم دادگاه به زیان شل می‌توان انتظار داشت که احکام مشابهی علیه دیگر شرکت‌های تولید انرژی صادر شود.

کاهش چنین سطحی از دی‌اکسید کربن توسط شرکت شل، به معنای کاهش فوق‌العاده درآمد این شرکت است. به سخن دیگر، این شرکت ناگزیر خواهد شد، بخش زیادی از فعالیت خود را از عرصه انرژی‌های فسیلی به انرژی‌های تجدیدشونده منتقل کند.

آنچه روشن است این است که داوری دادگاه به زیان شل از چنان توانی برخوردار است که اقتصاد انرژی در جهان را زیرورو کند.

• تغییرات اقلیمی؛ کدام کشورها به زیر آب خواهند رفت؟

  مجمع‌الجزایر مناطق حاره

  طبق پیش‌بینی پژوهشگران دانشگاه کولورادوی آمریکا، در صورتی‌که بالا آمدن آب دریاها سریع‌تر اتفاق بیفتد، کشورهای مجمع‌الجزایر مناطق حاره، مانند مالدیو، فیجی و یا جزیره کوچک تووالو در اقیانوس آرام، بیش از دیگر جاها لطمه خواهند دید. تنها بالا آمدن سطح دریا به میزان یک متر، موجودیت این جزایر را به خطر خواهد انداخت.

• تغییرات اقلیمی؛ کدام کشورها به زیر آب خواهند رفت؟

  میامی

  در پژوهشی جدید، دانشمندان تاثیر بالا آمدن سطح آب دریاها بر کشورهای ساحلی آمریکا را مطالعه کردند. آنها به این نتیجه رسیدند که در بدترین حالت، سطح آب دریاها تا سال ۲۱۰۰ حدود دو متر افزایش خواهد یافت، پیامد آن زیر آب رفتن ۵۰ کلان‌شهر آمریکا از جمله بوستون، بخشی از نیویورک و میامی در جنوب فلوریدا خواهد بود.

• تغییرات اقلیمی؛ کدام کشورها به زیر آب خواهند رفت؟

  دلتای نیل

  در آفریقا به‌ویژه دلتای رود نیل بیش از همه در معرض خطر تغییرات اقلیمی است. در صورتی که سطح آب دریا ۵۰ سانتیمتر افزایش یابد و اقدامات حفاظتی پیش‌بینی نشده باشد، نیمی از ساکنان شهرمیلیونی اسکندریه در مصر مجبور به فرار شده و باید و خانه‌ و کاشانه خود را ترک کنند.

• تغییرات اقلیمی؛ کدام کشورها به زیر آب خواهند رفت؟

  شانگهای

  بزرگترین شهر چین، شانگهای، در لیست کلان‌شهرهای دنیا قرار دارد که بالا آمدن آب دریا می‌تواند پیامدهای فاجعه‌باری برای آن داشته باشد. پیش‌بینی می‌شود میان ۱۱ میلیون و ۶۰۰ هزار تا بیش از ۲۲ میلیون شهروند شانگهای مجبور نقل مکان خواهند شد. این کلان‌شهر چین بیش از بقیه شهرها در معرض خطر جدی گرمایش زمین قرار دارد.

• تغییرات اقلیمی؛ کدام کشورها به زیر آب خواهند رفت؟

  بنگلادش

  کشور پرجمعیت و آسیایی بنگلادش بیش از همه از بالا آمدن آب دریاها در معرض تهید است. افزایش تنها یک متری سطح دریا کافی است تا ۳۰ هزار کیلومتر مربع از مناطق ساحلی بنگلادش به زیر آب فرو رود و ۱۵ میلیون انسان را آواره کند.

• تغییرات اقلیمی؛ کدام کشورها به زیر آب خواهند رفت؟

  فیلیپین

  در مناطق ساحلی هر اندازه محل سکونت افراد در ارتفاعی پست‌تر و به دریا نزدیک‌تر باشد، از تغییرات اقلیمی بیشتر رنج خواهند برد. این احتمال هست که قسمتی از فیلیپین به زیر آب رود؛ و جزایری با زبان و فرهنگ خاص خود، در زیر آب ناپدید شوند.

• تغییرات اقلیمی؛ کدام کشورها به زیر آب خواهند رفت؟

  هلند

  خطر بالا آمدن آب دریاها، اروپا را هم تهدید می‌کند. تخمین زده می‌شود با بالا آمدن آب دریاها به اندازه یک متر، ۱۳ میلیون انسان در اروپا به‌ویژه در هلند در معرض خطر قرار بگیرند. هلندی‌ها سال‌هاست که برای مقابله با خطر سیل آب‌گرفتگی در مناطق ساحلی تلاش می‌کنند.

• تغییرات اقلیمی؛ کدام کشورها به زیر آب خواهند رفت؟

  بارسلون

  پژوهش‌ها پیش‌بینی می‌کنند که تا سال ۲۱۰۰ حدود یک تا دو متر بر سطح آب دریاها افزوده خواهد شد. بنابراین ساختار بسیاری بنادر باید تغییر کند. برای مثال ساختمان‌هایی که مانند بندر بارسلون، چنان که در عکس می‌بینیم، در مجاورت با دریا ساخته شده، باید عقب بنشینند.

• تغییرات اقلیمی؛ کدام کشورها به زیر آب خواهند رفت؟

  ونیز

  برای شهری مانند ونیز، بالا آمدن سطح دریا بسیار گران تمام خواهد شد. همین امروز شهر ونیز با افزایش ۳۰ سانتیمتری سطح آب دریا در مقایسه با سال ۱۸۹۷ روبرو است. از این میزان، فقط ۱۸ سانتیمتر آن ناشی از تغییرات اقلیمی بوده است. سال گذشته دانشمندان پیش‌بینی کرده بودند که این شهر زیبا در سال ۲۱۰۰ زیر آب خواهد رفت.

• تغییرات اقلیمی؛ کدام کشورها به زیر آب خواهند رفت؟

  لندن

  بالا آمدن سطح آب‌ها برای کلان‌شهرهایی که در مجاورت دریا یا رودخانه قرار دارند، مانند کلان‌شهر لندن، دردسرساز خواهد شد. حتی در پایتخت بریتانیا، خطر طغیان رودخانه‌ پیش‌بینی شده است.

• تغییرات اقلیمی؛ کدام کشورها به زیر آب خواهند رفت؟

  آلمان

  آلمان نیز از پیامدهای گرمایش زمین در امان نخواهد ماند و ممکن است مناطقی در این کشور غیرقابل سکونت شوند. مناطقی که با بالا آمدن آب‌ دریاها مورد تهدید قرار می‌گیرند، نواحی ساحلی دریای شمال آلمان است. پیش‌بینی می‌شود که با افزایش یک متری سطح دریا در مناطق ساحلی آلمان حدود سه میلیون و ۲۰۰ هزار نفر در معرض خطر طغیان قرار خواهند گرفت.