همکاری با ایران جزو اولویت‌های رویکرد اوراسیاگرایی روسیه است

خبرگزاری میزان - با ترسیم نمودار تحول نگرش روسیۀ پساشوروی به ایران، جابه جایی‌هایی با شدت نوسان گسترده قابل مشاهده است که در یک سوی آن، ایران به مثابه «متحدی مطمئن و قابل اتکا در منطقه و جهان» و «متحدی در برابر دشمان مشترک» و در سوی دیگر به عنوان «تهدید جنوبی و به منزله ابزاری برای تنظیم روابط با غرب» مورد شناسایی قرار گرفته است.

یکی از جلوه‌های عملی این نوسان، در ارائه دو رای متفاوت و مهم در شورای امنیت سازمان ملل متحد در قبال ایران مشاهده می‌شود، مخالفت و وتوی قطعنامه ضد ایرانی شورای امنیت در ۲۶ فوریه ۲۰۱۸ و موافقت و رای به قطعنامه ضد ایرانی ۱۹۲۹ در ۹ ژوئن ۲۰۱۰ است.

«ایران در هندسه سیاست خارجی روسیه» عنوان کتابی به قلم محمد شاد است که وی در این اثر کوشیده است تصویری منطبق با واقعیت، از نحوه سیاستگذاری خارجی روسیه در مقابل ایران و عناصر دخیل در شکل‌گیری این سیاست‌ها ارائه دهد. خبرگزاری میزان در نظر دارد هر روز برشی از این کتاب را با خوانندگان خود به اشتراک بگذارد.

از نظر دونایوا، روسیه منافع خود را در تعامل با ایران، فدای منافع دیگری از جمله منافع ارتباط با رژیم صهیونیستی نخواهد کرد. او می‌گوید «در خصوص رژیم صهیونیستی باید بگویم که روسیه تلاش می‌کند منافع تل‌آویو را نیز در نظر بگیرد.   البته نمی‌تواند اقدامات حزب‌الله لبنان را در سوریه محدود کند؛ زیرا امکان آن را ندارد، ولی می‌تواند با استفاده از موقعیت خویش، توازنی بین منابع ایران و رژیم صهیونیستی به وجود آورد تا در سایه آن، ثبات در منطقه حفظ شود.   رژیم صهیونیستی مدعی است که ایران نقش بی‌ثبات‌کننده‌ای در خاورمیانه دارد؛ ولی من شخصاً با این مسئله موافق نیستم. اوضاع در منطقه آنقدر پیچیده است که شما باید به توافقات موضعی با نیرو‌های تأثیرگذار در اوضاع دست یابید.
دونایوا بر‌ای باور است که متصلب شدن فضای سیاسی ایران علیه غرب روابط این کشور را روسیه و حتی چین را نیز کاهش خواهد داد.   بر اساس نظر وی، رادیکال شدن سیاست ایران در منطقه بر توسعه روابط با جهان اسلام، تعامل متقابل روسیه با جمهوری اسلامی ایران، هم در عرصه بین‌المللی و هم منطقه‌ای با مشکلاتی مواجه خواهد کرد که بی‌تردید، بازتاب آن در روابط دو کشور نیز نمایان خواهد شد.
وی باور دارد که ایران می‌تواند در آینده نزدیک به اتحادیه اقتصادی اوراسیا بپیوندد و نیز عنوان می‌کند که در رابطه با همکاری‌های گمرکی، چندین توافق‌نامه در خصوص گشایش «کریدور سبز» برای تسهیل کار عملیات گمرکی و کاهش تعرفه‌های آن منعقد شده است.   در این میزان، برخی از کالا‌های ایران جزو «گروه صفر» هستند؛ یعنی این کالا‌ها (از جمله پسته) بدون کمترین تعرفه گمرک به روسیه صادر می‌شوند. امکان برداشتن نخستین گام‌ها برای پیوستن ایران به شعاع تجارت آزاد مهیا شده است. از نظر دونایوا، همکاری با ایران جزو اولویت‌های رویکرد اوراسیاگرایی روسیه است و بر این اساس، مسکو باید مناسبات خود را با تهران بیشتر گسترش دهد.
 ولادیمیر ساژین
ساژین کارشناسی سیاسی مؤسسه شرق‌شناسی آکادمی علوم روسیه از دیگر چهره‌های مشهور مرتبط با حوزه مطالعات ایران در روسیه است که گرایش‌هایی به رژیم صهیونیستی و مواضع دوگانه‌ای در قبال روابط روسیه با ایران دارد.   نوسان سینوسی تحلیل‌های ساژین اعتبار محتوایی او را زیر سوال برده است و از نظر برخی، در مقاطعی که ارتباط وی با یهودیان رژیم صهیونیستی افزایش می‌یابد. غلظت نوشتار‌های ضدایرانی وی زیاد می‌شود و برعکس، با کم شدن سطح رابطه او با این محافل، نگرش واقع‌بینانه‌تری در نوشته‌هایش قابل جستجوست.   او بر این باور است که رشد روابط روسیه با ایران مقطعی است و قابلیت نیل به سمت راهبردی شدن ندارد. به هر حال، در مقطع کنونی و با افزایش شکاف در روابط روسیه و غرب، تعمیق روابط روسیه با ایران مبتنی‌بر منافع ملی روسیه است.   به گفته ساژین، امکانات روسیه در بازار ایران فقط به چند عرصه اقتصادی محدود می‌شود، از جمله: زمینه‌های انرژی اتمی، تحقیقات فضایی، از جمله: پرتاب ماهواره‌های قدرتمند و ثابت توسط موشک‌های روسی جهت رفع نیاز‌های اقتصادی؛ احداث خطوط راه‌آهن و برقی مدرنیزه کردن آن؛ و کشاورزی در سطوح گوناگون، از تجارت دولتی گرفته تا تجارت خرد.   از نظر او می‌توان گفت که در حال حاضر روابط دوجانبه تجاری و اقتصادی پاسخگوی منافع دو کشور نیست و نیازمند توسعه است؛ برای نمونه، در سال ۲۰۱۵، سهم ایران در تجارت خارجی روسیه فقط ۰.۲ درصد و سهم روسیه در تجارت ایران با کشور‌های خارجی ۱.۱- درصد بوده است. همکاری‌ها دو کشور در زمینه سرمایه‌گذاری نیز بسیار اندک است. کارشناسان روس و ایرانی که به مشکلات موجود در روابط دوجانبه این دو کشور واقف‌اند.   در خصوص فهرست و ماهیت مشکلات اصلی در همکاری تجاری- اقتصادی دو کشور، دارای دیدگاه‌های یکسان یا نزدیکی هستند؛ مثلاً در نظام بانکی، بانک‌های بزرگ روسیه به سبب تحریم‌های ضدایرانی، از جمهوری اسلامی ایران خارج شده‌اند در عمل، روابط بین بانکی دو کشور در شکل و حجم لازم برقرار نیست.   در حوزه حمل و نقل لجستیک، هر یک از شیوه‌های حمل و نقلی (زمینی، هوایی، دریایی، و ریلی) مشکلات خود را داشته‌اند که تأثیر منفی بر سرعت همکاری تجاری- اقتصادی روسیه و ایران نشان می‌دهدو افزون بر آن، در خصوص نگهداری از کالا‌ها و نبود انبار‌های مدرن نیز مشکلاتی مطرح است.   در مسئله استاندارد، روسیه و ایران در خصوص تطبیق نیاز‌ها با استاندارد کالا‌های صادراتی و وارداتی به توافق نرسیده‌اند. از توافق حقوقی دوجانبه دو کشور درباره استاندارد‌های مرتبط با نیاز‌های فنی، داروسازی، بهداشتی، گیاه‌درمانی، دامپزشکی، زیست محیطی و دیگر نیاز‌ها سخن در میان است.   تجار و شرکت‌های روسیه از امکانات موجود در همکاری با ایران، ویژگی‌های ایرانی‌ها، و روش‌های برقراری همکاری متقابل با آنان اطلاعات کافی ندارند. این بی‌اطلاعی آبستن بروز بی‌اعتمادی، عدم تمایل برای سرمایه‌گذاری یا عقد قرارداد‌های تجاری با ایرانی‌هاست.   از سوی دیگر، در تهران نیز اطلاعات کافی در خصوص ویژگی‌های بازار‌های روسیه انتشار نمی‌یابد. نظام فرسایشی بوروکراتیک و ضعف در ساختار‌های صنفی چه در روسیه و چه در ایران، و نیز ناآگاهی تجار روس از ویژگی‌های منتالیته اسلامی بر این ناکارآمدی افزوده است.
ساژین بر این نظر است که ظرفیت‌های تعاملات نظامی و مناسبات تجاری با محوریت تسلیحات در خصوص ایران بسیار خوب است؛ اما باید در نظر داشت که بر اساس قطعنامه ۲۲۳۱، فروش هرگونه تسلیحات سنگین خاص به ایران همچنان محدودیت‌ها و ممنوعیت‌هایی دارد.   ساژین با در نظر گرفتن متغیر رژیم صهیونیستی در سیاست خارجی روسیه تصریح می‌کند با توجه به اینکه روسیه سلاح‌های سنگین را در اختیار ایران قرار نخواهد داد، موازنه راهبردی قدرت در خاورمیانه نیز تغییری نخواهد کرد.   انتهای پیام/