تحلیلگران بین‌المللی درباره انتخابات ایران چه می‌گویند؟

پس از اعلام نتایج تأیید صلاحیت‌ نامزدهای انتخابات ریاست‌جمهوری ۱۴۰۰، تحلیلگران رسانه‌های بین‌المللی نیز همان چیزی را بازتاب داده اند که بسیاری در میان تحلیلگران ایرانی تصور می‌کنند: انتخابات نمایشی است برای به ریاست جمهوری رساندن ابراهیم رئیسی.

در میان بسیاری، دورنمای به قدرت رسیدن ابراهیم رئیسی یعنی توافق احتمالی در مذاکرات وین باید تا پیش از به قدرت رسیدن دولت بعدی رخ دهد. برخی اما می‌گویند حکومت جمهوری اسلامی به دلیل مشکلات اقتصادی با آمدن کسی مثل ابراهیم رئیسی هم به مذاکره با آمریکا و قدرت‌های منطقه‌ای ادامه خواهد داد.

♦ دیوید آندلمن در وبسایت شبکه خبری «سی ان ان» ایالات متحده در ستونی با نام «اخبار بد درباره کاندیداهای ریاست‌جمهوری ایران» می‌نویسد:

«خامنه‌ای که بر شورای نگهبان، مرجع تأیید کاندیداها نظارت دارد، این انتخابات را به بخت واگذار نمی‌کند. دفعه پیش، اراده رهبر به پذیرفتن میانه‌روها ــ دست‌کم در معیارهای جمهوری اسلامی ــ در جمع کاندیداها به شکست رئیسی در برابر روحانی انجامید».

آندلمن با اشاره به افزایش فراخوان‌ها به تحریم انتخابات، مشارکت پایینی را پیش‌بینی می‌کند و می‌نویسد که این بار دیگر نیازی به دستکاری آرا هم نخواهد بود زیرا کسی در میان کاندیداها نیست که مردم به خاطرش سراغ صندوق‌ها بروند.

♦ باربارا اسلاوین، مدیر «آینده ایران» در اندیشکده شورای آتلانتیک در واشنگتن نیز می‌گوید: انتخابات پیش روی ریاست‌جمهوری یک «جوک» است: «اگر رهبر جمهوری اسلامی نظرش را عوض نکند و اجازه شرکت بقیه نامزدهای معتبر را ندهد، مشارکت بسیار پایین خواهد بود و برای حکومت خجالت‌آور است».

آندلمن در سی ان ان به سابقه رئیسی به عنوان عضو کمیته مرگ در کشتار زندانیان سیاسی در تابستان ۶۷ و دیگر نقاط کارنامه «تندروی» این مقام قضائی جمهوری اسلامی می‌پردازد. آندلمن هشدار می‌دهد که «رئیسی همچون خامنه‌ای بی‌علاقگی عمیقی به برجام دارد».

نویسنده سی ان ان چنین ادامه می‌دهد:

«مذاکره‌کننده‌های غربی آشکارا می‌دانند که اگر پیش از رفتن روحانی از قدرت به توافق جدیدی دست پیدا نکنند، ممکن است که هیچ توافقی دیگر ممکن نباشد».

♦ در همین راستا، روزنامه اسرائیلی هاآرتص در تحلیلی نوشته که خامنه ای و بایدن هر دو امیدوار دستیابی به توافق تا پیش از انتخابات ریاست جمهوری هستند. امید خامنه‌ای، به نوشته تحلیلگر هاآرتص، فراهم شدن شرایطی است که رئیس جمهوری آینده ایران بتواند اوضاع اقتصادی را سامان بخشد.

به باور آندلمن اما نشانه‌های «شوم» عدم توافق همین حالا پدیدار شده‌اند: از یک سو، تنش ایران و آمریکا همین حالا بر اثر اعزام دو شناور ایرانی ــ یک ناوچه نظامی همراه با شناور بزرگ مکران ــ به سمت آب‌های ونزوئلا تشدید شده است. از سوی دیگر، اگر نفتالی بنت جایگزین بنیامین نتانیاهو شود، کسی به قدرت در اسرائیل می‌رسد که پیشاپیش گفته باید مستقیماً با ایران و نه با گروه‌های نیابتی‌اش درگیر شد.

آندلمن در پایان مقاله چنین هشدار می‌دهد: «یعنی، وضعیت کنونی از نظر اکثر استانداردها، بدترین دوران است.»

♦ شرادا بهانداری، ستون‌نویس شبکه خبری «سی ان بی سی» آمریکا و مدیر شرکت «مشاوران ریسک اینتلیجنتسیا» که همچون آندلمن تأییدصلاحیت‌ها را هرچه تندروترشدن جمهوری اسلامی و نمایشی برای رساندن رئیسی به قدرت می‌داند، انتخابات را از زاویه دوران جانشینی رهبر تحلیل می‌کند. او می‌نویسد:

«انتخابات ریاست‌جمهوری از نظر آینده رژیم مهم است. این انتخاباتی است که می‌تواند جانشین علی خامنه ای رهبر جمهوری اسلامی را تعیین کند. تا اینجای کار، قدرت‌های حکومتی ظاهراً تمام زورشان را به سمت آینده ای تندروتر هدایت کرده اند. آینده‌ای که اعتراض‌های روزافزون مردمی علیه رژیم، نیاز ایران به ادغام در منطقه بزرگ‌ترش و اختلاف بین اصلاح‌طلبی و اصول‌گرایی آن را به چالش می‌کشند».

به باور این نویسنده، علی خامنه‌ای با دستکاری در تعیین صلاحیت‌ می‌خواسته مطمئن شود که «شکست دیگری محبوبیت نامزد منتخب‌اش را خدشه‌دار نخواهد کرد». اما او بر خلاف تحلیلگر سی ان ان، انتخاب رئیسی را به خودی خود تهدیدی برای مذاکرات نمی‌داند.

شرادا بهانداری نیز با اشاره به نقش ابراهیم رئیسی در کشتار زندانیان سیاسی در تابستان ۶۷ می‌نویسد:

«دورنمای ناآرامی‌های مدنی در ایران احتمالا پیچیده‌تر خواهد شد. حذف دیدگاه‌های بدیل یعنی مردم از همان مکانیزم محدود قانون اساسی برای انتخاب‌کردن هم محروح شده اند. انتظار می‌رود مشارکت اندک در انتخابات مشروعیت رژیم را بیش از پیش زیر سوال ببرد… چرخه اعتراض‌ها و سرکوب و اعتراض‌های بیشتر می‌تواند به شکل موثری وجهه منطقه‌ای و بین‌المللی رژیم ایران را لکه‌دار کند و مذاکرات هسته‌ای و مذاکرات پشت پرده با دیگر قدرت‌های منطقه‌ای را پیچیده‌تر کند.»

اما در عین حال او می‌افزاید که به باور او، «چیزی در دینامیک منطقه‌ای، مذاکرات هسته‌ای در وین، یا جنگ‌های نیابتی تغییر نخواهد کرد. مذاکرات وین ادامه خواهد یافت زیرا رژیم ایران دریافته که اگر به بیکاری و تورم بالا رسیدگی نکند، این موضوع ناآرامی‌های مدنی بیشتری به باور خواهد آورد.»

♦ یان برمر، تحلیلگر آمریکایی نیز در نشریه «تایم» با اشاره به سابقه قضائی رئیسی در کشتار ۶۷ و دستکاری انتخابات برای پیروزی او، ادامه مذاکرات برای رفع تحریم‌ها پس از انتخاب او را محتمل می‌داند و می‌نویسد:

«رئیسی در مواجهه با مشکلات اقتصادی در ایران اعلام کرده که در راه رفع تحریم‌ها نباید “یک لحظه را هم هدر داد”…عددها وحشتناک‌اند. نرخ تورم ایران، مقیاسی از درد اقتصادی واقعی برای مردم ایران، از ۱۰ درصد در ۲۰۱۷ به ۴۰ درصد در ۲۰۱۹ افزایش یافت… به همین خاطر است که بازگشت به توافق هسته‌ای در ادامه سال جاری محتمل باقی می‌ماند.»

♦ در دیگر کشورهای غربی نیز تحلیل‌های مشابهی منتشر شده است. «اسکاتزمن»، روزنامه راست‌گرای اسکاتلند خبر اعلام صلاحیت‌ها در ایران را در یک مقاله نظر با چنین تیتری بازتاب داده است: «رئیس‌جمهوری بعدی ایران که قرار است بعد از انتخابات نمایشی ابراهیم رئیسی جلاد بی‌رحم باشد، می‌تواند آخرین رئیس‌جمهوری رژیم روحانیون باشد».

♦ خبرگزاری فرانسه نیز می‌نویسد: «خامنه‌ای در برابر انتقادها خود را به نشنیدن زد» و شورای نگهبان ایران راه را برای قدرت گرفتن رئیسی هموار کرده است.

در میان رسانه‌های دولت‌های عربی که خود از انتخابات آزاد برخودار نیستند، نیز انتخابات ایران «دستکاری‌شده» توصیف شده و پیروزی ابراهیم رئیسی در آن تا حد زیادی حتمی. «عرب نیوز»، «گلف‌نیوز»، «عرب ویکلی»، «عرب نیوز ژاپن»، «شرق الاوسط» و غیره همگی مطالبی کمابیش با این مضمون منتشر کرده اند.

♦ «گلف نیوز» در سرمقاله‌ای در این باره می‌نویسد:

«نخبگان حاکم این بار تصور کرده اند که حتی با وجود قدرت‌ محدود رئیس‌جمهوری و مشارکت مورد انتظار اندک، باز هم نمی‌توانند ریسک پذیرفتن چهره میانه‌رویی را در موقعیت رئیس‌جمهوری بپذیرند».

این سرمقاله چنین ادامه می‌دهد:

«ایران همواره تلاش کرده که نوعی تصویر دموکراتیک از خودش ارائه دهد؛ اما این بار و به خاطر اتفاقات پیش رو، رهبر جمهوری اسلامی ظاهرا تصمیم گرفته که اکنون زمان حتی تظاهر به داشتن انتخابات آزاد و شفاف نیست. مشارکت پایین مورد انتظار نشان خواهد داد که ایرانی‌ها به دنبال نظام بهتری، دولتی “عادی” هستند. اما بدبختانه برای آنها، کسانی که قدرت را در دست دارند، تن به چنین ایده‌ای نمی‌دهند».

♦ در میان رسانه‌های منطقه، شبکه تلویزیونی دولتی تی آر تی ترکیه خوشب‌ینانه ترین تحلیل را داده است. گزارش این شبکه علاوه بر اینکه رد صلاحیت‌های انتخابات را به نفع تندروها و شخص رئیسی ارزیابی کرده، از افزایش اقبال مردم به همتی رئیس سابق بانک مرکزی به عنوان نامزد میانه‌رو سخن گفته. مسأله‌ای که هنوز چندان مشخص نیست. همین گزارش اما می‌نویسد که «سیاست تنگ‌نگرانه و محدودکننده ایران بخش قابل توجهی از شهروندان ایرانی را از خود رانده است.»

بنابراین به نظر می‌رسد همین حالا آنچه گمان برخی تحلیلگران مبنی بر «نابودی هر چه بیشتر وجهه جمهوری اسلامی» در سطح منطقه‌ای و جهانی باشد، با این انتخابات پیش روی ریاست‌جمهوری رخ داده است. اما این نابودی وجهه، همان‌طور که تحلیل‌های بالا نشان می‌دهد، ارتباط چندان مستقیمی با مذاکرات در وین یا بغداد نخواهد داشت و از این منظر حکومت به حرکت‌اش ادامه خواهد داد.