ایجاد اجماع سیاسی در افغانستان یا تلاش برای خنثی‌سازی اعتراض‌های ضد دولتی؟
بی بی سی فارسی
- ارشاد هنریار
- بی‌بی‌سی
منبع تصویر، Arg
در ماه‌های اخیر و پس از اعلام خروج نیروهای بین‌المللی از افغانستان، این کشور در کنار افزایش خشونت‌ها، شاهد موج تازه‌ای ازاختلاف‌های داخلی و حرکت‌های مرکز‌گریزانه برخی از چهره‌های سیاسی بوده است. دولت افغانستان که بیشتر از پیش به یک تشکیل یک اجماع سیاسی نیاز دارد از چند ماه به اینسو تلاش‌ها را برای ایجاد "شورای عالی دولت" جدی‌تر کرده است. شورایی برای ایجاد اجماع سیاسی که براساس توافقنامه بین اشرف غنی و عبدالله عبدالله انتظار میرفت در جریان یک‌سال گذشته شکل بگیرد.
اشرف غنی یا خودش یا همکارانش با شماری از بازیگران داخلی ملاقات‌هایی داشته‌است. به این امید که با تشکیل شورای عالی دولت رهبران سیاسی منقدش را با خود همراه بسازد. اما کماکان سازهای مخالف با حکومت مرکزی از چند جناح شنیده شده‌است که برخیاین رفتارها در واکنش به تصامیم ارگ بوده است.
در آخرین مورد اعتراض چندین روزه هواداران مارشال عبدالرشید دوستم در برابر تصمیم ارگ که داوود لغمانی را به عنوان والی فاریاب گماشته بود، اشرف غنی را وادار به عقب‌نشینی کرد و آقای لغمانی را از فاریاب فراخواند والی غزنی گماشت.
در روزهای نخست این اعتراض‌ها مارشال دوستم که تازه از سفرهای ترکیه و ازبکستان برگشته بود، در یک تماس تلفنی از شبرغان با معترضان فاریاب صحبت کرد.
او با لحن بسیار تند انتقادها و اتهامات جدی را به حکومت وارد کرد.
منبع تصویر، Enayatullah Babur Farahmand/Facebook
توضیح تصویر،این پرچم‌ها پیش از این نیز در اعتراضات مردم فاریاب بر دستگیری فرمانده نظام‌الدین قیصاری نیز بلند شده بود
مارشال دوستم در بخشی از سخنانش گفت که "انقلاب می‌کنیم و دو سه ولایت را در یک ساعت سقوط می‌دهیم". او به طرفدارانش گفت که چندین کشور و میلیون‌ها ترک‌تبار پشتیبانی‌تان می‌کند.
دلیل نارضایتی او عملی نشدن توافقنامه ایجاد حکومت مشارکتی بود که در پی کشمکش چند ماهه بین اشرف غنی و عبدالله عبدالله امضاء شد. بر اساس این توافقنامه معرفی ۵۰ درصد اعضای کابینه افغانستان، والی‌ها، نمایندگی‌های سیاسی و ریاست‌های عمومی باید با تایید دو طرف انجام شود. همین بود که معرفی والی آن هم در ولایت فاریاب که خاستگاه حزب جنبش دانسته می‌شود بدون مشورهبا سران این حزب، خشم مارشال دوستم را برانگیخت. اعتراض‌ها تا جایی پیش رفت که معترضان با حمل سلاح‌های سبک و سنگین وبرافراشتن پرچم "ترکستان جنوبی" در شهر میمنه رژه رفتند و برای دولت چنگ و دندان نشان دادند.
برخی معترضان از اعضای رهبری حزب جنبش ملی افغانستان خواستند تا در ولایت‌های شمال و شمال‌شرق افغانستان دولت فدرالی ایجاد کند. بحثی که همیشه در افغانستان جنجالی بوده و موافقان و مخالفان زیادی داشته است.
- ادامه اعتراض‌ها در فاریاب؛ والی جدید: می‌خواهم به مردم فاریاب خدمت کنم
- واکنش‌ها به درگیری حامیان 'فرمانده شمشیر' با نیروهای امنیتی در ولایت میدان وردک
- پایان ۵ ماه جنجال؛ موافقت‌نامه بین غنی و عبدالله امضا شد
منبع تصویر، Arg
موافقان نظام فدرالی از جمله عبداللطیف پدرام رئیس حزب کنگره ملی افغانستان از در پی این اعتراضی نشست خبری گرفت و این تصمیم اعلام حمایت کرد. اما مخالفان این طرح را خلاف منافع ملی افغانستان خواندند.
عزیز آریانفر، رئیس پیشین مرکز مطالعات استراتژیک وزارت خارجه افغانستان در سال‌های ۲۰۰۳-۲۰۰۶ و سفیر پیشین افغانستان در قزاقستان (۲۰۰۶-۲۰۰۹) در صفحه فیس‌بوک خود در واکنش به حمل پرچم‌های ترکستان جنوبی از سوی معرضان در فاریاب نوشت: "خطر پانترکیسم را باید جدی گرفت... سوء استفاده پان ترکیست‌ها از جنبش‌های دادخواهانه مردم فاریاب و برافراشتن درفش ترکستان جعلی به اصطلاح جنوبی در خراسان تاریخی و تورکستان خواندن سرزمین خراسان، زنگ‌های خطر را به صدا در آورده است."
هر چند حزب جنبش برافراشتن این پرچم‌ها سازماندهی شده نه، بلکه حرکت خودجوش شماری از جوانان می‌خواند.
منبع تصویر، Arg
از یعقوب ابراهیمی، استاد سیاست‌شناسی در یکی از دانشگاه‌های کانادا ریشه این رفتارها را پرسیدم. به باور آقای ابراهیمی دولتمرکزگرای افغانستان روی جامعه مرکزگریز بنایافته است. بنابراین، هرزمانی دولت ماهیت نامتمرکز و رنگارنگ جامعه را نادیده گرفته با واکنش نیروهای اجتماعی در صورت‌ها و محتواهای متفاوت مواجه شده است. آقای ابراهیمی شعارهای اخیر اعتراضات اخیر در فاریابرا واکنشی به ناتوانی دولت مرکزی در تامین رابطه نهادمند با ولایات و مردمان اطراف افغانستان می‌داند. او میگوید: "چنین کنش‌هاپایه‌های مادی ندارند و نمی‌توانند جامه عمل بپوشند. اینها کنش‍های سراسری و توده‌ای نیستند و بیشتر در حدود جریان‌های سیاسی که خواست مقطعی از دولت دارند بنایافته‌اند که به مجرد برآورده شدن آن خواست‌ها فروکش میکنند و ناپدید می‌شوند. حیات سیاسی افغانستان یا به حکم تاریخ و یاهم از روی تصادف قسمی پیش رفته که تجزیه‌طلبی در آن امر کریه و ناخوشایندی بوده است."
آقای ابراهیمی میگوید حتی در هنگام جنگ‌های داخلی که کشور عملا به بخش‍‌های تقریبا خودمختار تقسیم شده بود، کسی داعیهتجزیه‌طلبی نداشت چون نه تنها عملی نبود که سبب اتحاد سایر گروه ها شده و به تضعیف مدعیِ تجزیه طلبی می‍‌انجامید. به باور او حالانیز، حتی آنهایی که پرچم‌های رنگینی را چون سمبول کشور جدید برمی‌افرازند، خود می‌دانند چنین امری عملی نیست.
اما این عکس العمل‌ها در ذات خود تنلگری نیز به دولت افغانستان در حال و آینده است که باید بکوشد بجای اتکای محض به سیاست آمرانه، به نهادمندسازی و قاعده‌مندسازیِ رابطه دولت با جامعه بپردازد. "درصورت رابطه معنا دار میان دولت و بافت‌های اجتماعی که مجموعه ای ازسازمان‌ها، هنجارها و رفتارهای غیررسمی‌اند، جامعه ممد و حامیِ نهادها و سیاست‌های رسمی دولت خواهد شد. در غیاب چنین رابطه‌ای، این نیروها همچنان مخل دولت سازی و توسعه سیاسی خواهند بود. دولت‌های هوشیار از رفتارها و انتظارات جامعه ای که بر آنحکومت میکنند میاموزند و سیاست‌های خویش را در همخوانی با خواست‌های جامعه برای رفاه و شگوفایی کشور هماهنگ میکنند. دولت‌های ناآگاه بر طبل سیاست آمرانه می‌کوبند و کماکان ناکام از آب در می آیند. حکومت مرکزی افغانستان متاسفانه اکثرا به سیاست آمرانه توسل جسته که نتیجه آن چیزی جز دولت ورشکسته و جامعه از هم‌پاشیده نبوده است."
منبع تصویر، AFP
در شش ماه اخیر نیروهای مسلح غیردولتی در مناطق مختلف افغانستان ابراز وجود کرده اند. از فرمانده علی‌پور در میدان وردک گرفته تامحمدعلی صداقت و ذوالفقار امید در دایکندی که نیروهای مسلح را در برابر دولت تجهیز و بسیج کرده اند.
حدود یک ماه پیش در مراسمی که با حضور صدها نفر به مناسبت سالروز پیروزی مجاهدین از سوی دفتر سیاسی احمد مسعود فرزنداحمد شاه مسعود قهرمان ملی افغانستان در کابل برگزار شده بود، پرچم‌های حکومت مجاهدین به اهتزار در آمد و سرود ملی مجاهدینکه تا در سال‌های اول حکومت به رهبری حامد کرزی سرود ملی افغانستان دانسته میشد، نیز پخش شد. گذشته از این احمد مسعود گفت در حال شکل دهی مقامت مسلحانه در برابر طالبان است.
مارشال عبدالرشید دوستم نیز هزاران نفر را در شمال افغانستان مسلح کرده است.
محمد محقق رهبر حزب وحدت نیز اخیرا در سخنرانی‌ای گفته در حال مسلح‌سازی افرادش است چون به صلح با طالبان باور ندارد.
منبع تصویر، Social media
اما حکمت‌الله اعظمی معاون مرکز صلح و خشونت در افغانستان که نگاه خوشبینانه به سیاست‌های حکومت به رهبری اشرف غنی دارد،به این باور است که بازیگران سیاسی که به جای حمایت موضع دولت از ملیشه‌سازی سخن می‌گویند منافع فردی برایشان مهمتر از منافع ملی است و بیشتر از سو کشورهای بیرونی حمایت می‌شوند.
به باور آقای اعظمی به هر پیمانه که رهبران سیاسی افغان با هم نزدیک شوند، موقف طالبان ضعیف‌تر خواهد شد. "مردم هم میتوانند به رهبران شان فشار بیاورند که در این مرحله مسئولیت شان برای اجماع سیاسی به درستی ادا کنند."
هرچند چانه‌زنی‌ها روی نهایی‌شدن فهرست شورای عالی دولت از چند ماه به اینسو جریان دارد اما نام اعضای این شورا به دلیلاختلاف نظر میان جناح‌های هنوز نهایی نشده است.
اینکه پس از تشکیل این شورا که جزئی از توافقنامه سیاسی بین رئیس جمهوری و رئیس شورای عالی مصالحه، تنش‌های داخلیسیاسی فروکش خواهد کرد یا نه؛ به تعامل دو طرف بستگی دارد.
در توافقنامه بین آقای عبدالله و غنی همچنان نکات عملی ناشده بسیاری وجود دارد. از جمله عضویت مارشال دوستم در شورای عالیدولت و‌شورای امنیت ملی، تعیین اعضای کابینه و والی‌ها "بر اساس قاعده مورد توافق هردو جانب"؛ که عملی نشدن دو مورد اخیر منشاءتنش‌های سیاسی در افغانستان شده‌است و مردم را از ادامه و آینده این تنش‌ها نگران کرده است.
منبع خبر: بی بی سی فارسی 
حق کپی © ۲۰۰۱-۲۰۲۴ - Sarkhat.com - درباره سرخط - آرشیو اخبار - جدول لیگ برتر ایران
